مركز بين الملي مطالعات صلح – IPSC
روابط ایران و چین به سده ها پیش برمیگردد. در این بین همین راستا با توجه به پيشينه همکاریهای نظامی دفاعي تهران- پکن برای بررسی ظرفیت ها پتانسیلهاي همکاری ایران و چین در گسترش همکاریهای نظامی تهران و آینده همكاري نظامي و ژئوپلتيكي ایران و چین گفتگویی با دکتر ربیعی داشته ایم:
واژگان کلیدی: پتانسیل، چالش، روابط ، همكاري نظامي ، ایران ، چین
مركز بين الملي مطالعات صلح: پيشينه همکاریهای نظامی دفاعي تهران- پکن چگونه است؟
پیشینه همکاری های ایران و چین به سالها قبل بر می گردد. در واقع با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران همکاری های نظامی ایران و چین شروع شد و در طول دوران جنگ ، چین یکی از تامین کنندگان اسلحه و تجهیزات نظامی ایران بود. پس از جنگ هم ادعاهای بسیاری مبنی بر همکاری نظامی آشکار یا پنهان ایران و چین وجود داشت. گفته می شود که چین بخشی از تکنولوژی ساخت موشک را به ایران منتقل کرده یا دست کم در آموزش آن به ایرانیان کمک کرده است.
مركز بين الملي مطالعات صلح: علل توجه چين و ايران به گسترش همکاریهای نظامی تهران چيست؟
ایران و چین منافع بسیاری در همکاری های نظامی با همدیگر دارند. ایران در یک موقعیت جغرافیایی بسیار استراتژیک قرار گرفته است که در طول تاریخ مورد توجه قدرت های فرامنطقه ای و جهانی بوده و به شیوه های مختلفی تهدید می شده است. در زمان ما گرداگرد ایران را کشورهای بی ثبات و ناآرامی فراگرفته است که خطر گسترش ناآرامی های داخلی آنها به ایران دور از انتظار نیست. در چنین شرایطی طبیعی است که ایران بخواهد از طریق هم پیمانی با دوستانی قدرتمند امنیت پایدار خود را تضمین کند. از سوی دیگر داشتن یک متحد منطقه ای مانند ایران برای چین هم یک ضرورت به حساب می آید بویژه با در نظر گرفتن شرایط امروز خاورمیانه و درگیری هایی که در چند سال اخیر این منطقه را فراگرفته است. نیاز چین به نفت منطقه یکی از بزرگترین انگیزه هایی است که حضور چین در منطقه را توجیه می کند. از سوی دیگر چین برای نمایش چهره یک قدرت جهانی از خود نیاز دارد که در مناطق مختلف جهان حضور داشته باشد و چنین پیمانهایی بدون شک نشان دهنده حضور نفوذ چین در یکی از مهمترین مناطق ژئوپولیتیک جهان است.
مركز بين الملي مطالعات صلح: ظرفیت ها پتانسیلهاي همکاری ایران و چین در گسترش همکاریهای نظامی تهران چيست؟
یکی از مهمترین ظرفیت های موجود برای همکاری های مشترک ساخت و توسعه تجهیزات و تسلیحات نظامی است. چین یکی از سازندگان بزرگ اسلحه در جهان است و می تواند در صنعت نظامی رو به پیشرفت ایران کمک های موثری داشته باشد. سرمایه گذاری های ایران برای توسعه صنایع دفاعی با بهره گیری از پشتوانه های خارجی قطعا” نتایج کارآمد تری خواهد داشت. به طور متقابل چین نیز از این مشارکت منفعت خواهد داشت و دست کم می تواند با فروش تجهیزات و تسلیحات تجارت سودبخشی داشته باشد. اما این همه ظرفیت نیست. تامین امنیت منطقه ای و مبارزه با تروریسم ظرفیت دیگری است که در همکاری نظامی ایران و چین وجود دارد. در یک دهه اخیر گسترش تروریسم بین المللی ثبات جهانی و منافع قدرت ها را به شدت تهدید کرده است. همکاری های نظامی ایران و چین می تواند در جهت مبارزه با تروریسم بکار گرفته شود و از این طریق ضمن ایفای نقش امنیت آفرین در منطقه به ثبات جهانی نیز کمک کند. علاوه بر این این همکاری ها می تواند در ایجاد امنیت دریایی بکار گرفته شود. بخش زیادی از تجارت ایران و چین از مناطق دریایی ناامنی می گذرد که هر روزه اخبار دست اندازی دزدان دریایی در آن شنیده می شود. ایران و چین می توانند با همکاری مشترک امنیت کشتی ها و شناورهای دریایی خود در آبهای بین المللی اطراف ایران را تضمین کنند.
مركز بين الملي مطالعات صلح: موانع افزايش گسترش همکاریهای نظامی دفاعي تهران وپكن چه دسته است و چيست؟
همکاری های نظامی همواره حساسیت های منطقه ای و جهانی را بر می انگیزد. بنابراین رقبا و دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای این دو کشور مهمترین موانع این همکاری ها هستند. بدون شک عربستان سعودی، ترکیه و اسرائیل از این همکاری خوشنود نیستند و اگر بتوانند از این که اخلالی در این همکاری ایجاد کنند راضی خواهند بود. همچنین قدرت های فرامنطقه ای و جهانی هم به این همکاری ها حساس هستند و می توانند در موفقیت یا عدم موفقیت این همکاری ها تاثیر بگذارند. بنابراین می توانیم موانع همکاری را به سه دسته تقسیم کنیم. منافع احتمالا متضاد دو کشور در برخی موضوعات مانند حضور هند در جنوب شرق ایران و همکاری چین و پاکستان، قدرت های منطقه ای مانند اسرائیل و عربستان و قدرت های جهانی مانند آمریکا مهمترین موانع و دست اندازهای احتمالی همکاری های نظامی ایران و چین هستند.
مركز بين الملي مطالعات صلح: پيامدهاي هر گونه افزايش همكاري چين و ايران در حوزه نظامي دفاعي در ابعاد ژئوپلتيكي چيست؟
همکاری دو کشور قطعا به هم افزایی قدرت و نفوذ دو کشور می انجامد و عاملی در افزایش قدرت ملی و منطقه ای دو کشور است. چین کشوری است که به شدت بدنبال نمایش قدرت و نفوذ جهانی است و هر پیمان نظامی، دفاعی و امنیتی که با کشورهای جهان داشته باشد همانند بازویی است که زمینه قدرت نمایی این کشور را فراهم می کند. همکاری نظامی با ایران بویژه در منطقه حساس خاورمیانه و خلیج فارس زمینه نفوذ در این منطقه را فراهم آورده و بخشی از جاه طلبی های چین را محقق خواهد کرد. از سوی دیگر ایران نیز می تواند شریک دفاعی – امنیتی نیرومندی در کلاس جهانی داشته باشد و در کنش های منطقه ای و فرامنطقه ای خود از این ظرفیت بالا استفاده کند. ایران به عنوان قدرت نوظهوری که تمایل به بازی در سطح منطقه ای و حتی جهانی دارد نمی تواند بدون داشتن متحدین قدرتمند چنین نقشی را ایفا کند و همکاری با چین به خوبی می تواند چنین هدفی را عملی کند.
مركز بين الملي مطالعات صلح: رويكرد بازيگران مختلف منطقه اي و بين الملي به افزايش همكاري چين و ايران در حوزه نظامي دفاعي چيست؟
همکاری های دو کشور با حساسیت بسیاری از سوی بازیگران منطقه ای و جهانی دنبال می شود. همانطور که پیشتر گفتم رقبای منطقه ای و جهانی این دو کشور مخالف هر نوع همکاری و اتحاد نظامی این دو کشور خواهند بود. بنابراین نخستین اقدام آنها ایجاد ممانعت خواهد بود. جدا از این رقبای ایران به سوی ایجاد پیمان ها و همکاری های مشابه خواهند رفت کما این که هم اکنون هم کشورهای حاشیه خلیج فارس همکاریهای گسترده ای با آمریکا و بریتانیا دارند، اسرائیل متحد استراتژیک آمریکاست و کمک های نظامی بسیاری از این کشور دریافت می کند و ترکیه هم که عضو ناتو است. بنابراین تقویت یاگسترش دامنه این همکاری ها و ایجاد پیمان ها و اتحادهای جدید از رویکردهای قابل انتظار است. علاوه بر این تقویت نیروی های نظامی و انباشت بیشتر تسلیحات هم همچنان تداوم خواهد یافت.
مركز بين الملي مطالعات صلح: افزايش همكاري چين و ايران در حوزه نظامي دفاعي تا چه حدي متصور است چه عواملي بر آينده روابط تاثيرگذار است؟
ظرفیت این همکاری ها می تواند بسیار بالا باشد. این یک همکاری سودآور برای هر دو طرف و البته یک نیاز متقابل برای طرفین هست و این دو کشور از این وضعیت منافع بسیاری خواهند داشت. بنابراین این همکاری ها می تواند تا ایجاد اتحاد استراتژیک گسترش پیدا کند. اما در دنیای سیاست و بویژه در حوزه ژئوپولیتیک نمی توان پیش بینی دراز مدت داشت. مهمترین عاملی که می تواند بر این همکاری تاثیر گذار باشد منافع مشترک باشد. به عبارت دیگر این وضعیت تا زمانی که منافع دو طرف اقتضا کند این همکاری ها ادامه خواهد داشت و البته شرایط ناپایدار منطقه خاورمیانه، مسائل و مشکلات جهانی و منطقه ای و شرکا و رقبای منطقه ای ایران عواملی هستند که بر آینده این روابط تاثیر گذار باشد.
