مائده ارکان
کارشناس مسائل تركيه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
حال حزب عدالت و توسعه چندان خوب نیست . نتیجه انتخابات محلی ترکیه نشان داد این حزب در ائتلاف با حزب حرکت ملی درانتخابات محلی 31مارس 2019میلادی نتوانست در شهرهای مهم ترکیه : استانبول، آنکارا و ازمیر اکثریت آرا را برای انتخاب شهردار به دست آورد . برای تحلیل گران سیاسی این اتفاق معنا دار و مهمترین علت آن را مولفه های اقتصادی می دانند .
حزب عدالت و توسعه در سال 1994 با تاکید بر خدمت رسانی به شهروندان وبا توجه به سوابق خوب اجتماعی توانست در انتخابات محلی پیروز گردد و رجب طیب اردوغان به عنوان شهردار استانبول انتخاب شود . عملکرد خوب اقتصادی و اجتماعی و اجرای طرح های عمرانی و البته ویژگی های شخصیتی اردوغان باعث شد که حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی 2002پیروز گردد ، اگر چه نارضایتی مردم از عملکرد حزب جمهوریخواه خلق توانست در این پیروزی موثر باشد. حزب عدالت و توسعه که نزدیک به دو دهه حاکمیت سیاسی ترکیه را در دست دارد با عملکرد خوب اقتصادی همچنان حزب حاکم بر ترکیه است و در انتخابات اخیر توانست در سراسر کشور بیش از40درصد آرا را به دست آورد اما در تمام شهرهای بزرگ موفق نبود . حزب جمهوریخواه خلق یا حزب مخالف توانست در شهرهای استانبول، آنکارا و ازمیر موفق شود ، شهردار انتخاب کند. این مساله برای اردوغان بسیار سخت و نگران کننده بود. وی قبل انتخابات اعلام کرده بود هر کسی آرا استانبول را به دست آورد پیروز انتخابات است، اما بعد از مشخص شدن نتیجه انتخابات حزب عدالت و توسعه به این نتیجه شکایت کرد . کمیسیون انتخابات ترکیه هم انتخابات استانبول را باطل اعلام کرد و به برگزاری مجدد انتخابات در این شهر رای داده است . البته این امر با مخالفت هائی از سوی مخالفان اردوغان روبرو شد. استانبول برای اردوغان شهری نمادین است ؛ شهری که از آن برخاسته و در راس قدرت سیاسی قرار گرفته است، لذا شکست در این شهر که قطب فرهنگی و اقتصادی ترکیه است بسیار سخت است . لازم به ذکر است که در سال های اخیر محبوبیت اردوغان کمتر شده چنانکه برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2018 اردوغان با حزب حرکت ملی ، ائتلاف جمهور را تشکیل داد . در انتخابات محلی 2019 این ائتلاف نتوانست در تمام شهرهای بزرگ موفقیت کسب کند .
در انتخابات شورا های محلی 31 مارس 2019 در سه شهر مهم استانبول ، آنکارا و ازمیر حزب عدالت و توسعه نتوانست اکثریت آرا را به دست آورد؛ چنانکه در استانبول یک چهره غیر معروف به نام امام اکرم اوغلی از حزب جمهوریخواه خلق به عنوان شهردار انتخاب شد . در مقایسه با انتخابات محلی 2014 حزب عدالت و توسعه کنترل 18 شهردار را از دست داد و تنها شهردار سه شهر بزرگ از این حزب انتخاب شدند . اما در مجموع این ائتلاف در 24 استان پیروز شد . اکثر تحلیل گران سیاسی ترکیه مسائل اقتصادی را علت این شکست می دانند . کاهش 30درصدی ارزش لیر که باعث شده نرخ تورم به20 درصدی برسد و مشکلات اقتصادی در کشور بوجود آورد را این تحلیل گران علت اصلی عدم موفقیت اردو غان می دانند . در همین راستا روز نامه دنیای اقتصاد می نویسد ” اقتصاددانان اعلام کردند ترکیه نیاز دارد که تعهدات بلند مدتی را برای افزایش صادرات و نجات شرکت های مقروض بدهد و دست و پای بانک مرکزی را برای انجام کارهای معمولش باز بگذارد ” . اینگونه بود که بعد از انتخابات اخیر اردوغان در سخنرانی اعلام کرد باید اولویت خود را اصلاحات اقتصادی بدانیم و وزیر دارائی ترکیه هم صحبت از اصلاحات ساختاری در کشور کرد . این سخنان نشان می دهد که اقتصاد ترکیه دچار مشکلات ساختاری شده که برخی مسائل داخلی و خارجی علت آن می باشد .
مولفه اقتصاد از ابتدا پاشنه آشیل حزب عدالت و توسعه بوده و همواره در طول حاکمیتش بر ترکیه برگ برنده این حزب . اردوغان در طول دو دهه حکومت در ترکیه توانسته رشد اقتصاد کشور را همچنان 6/5 درصد را حفظ کند و چالش جدی اش این است که این برگ برنده( اقتصاد ) را حفظ کند . وی که قبلا اعلام کرده بود تا سال 2023 کشورش به یکی از ده اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل خواهد گردید. اکنون باید بتواند مشکلات اقتصادی را حل وفصل کند تا بتواند به هدف مورد نظر دست یابد . در حال حاضر ترکیه بزرگترین اقتصاد خاورمیانه را داراست.
اگرچه مشکلات اقتصادی باعث شد که حزب عدالت و توسعه نتواند شهرداری شهرهای مهم ترکیه را به دست گیرد و به پرشتژ و وجه حزب ضربه ای وارد شود اما تنش های سیاسی عامل دیگری بر این شکست بود که باعث شد اقبال عمومی نسبت به این حزب کاهش یابد . اردوغان اگرچه طی یک ده (2002-2012) بسیار موفق عمل کرد اما با آشکار شدن فساد مالی و اداری برخی از اعضا دولت توسط طرفداران گولن اختلاف با وی آغاز گشت و سپس با کودتای 15 ژوئن و دستیگری افراد وابسته به این رهبر تبعیدی به اتهام دست داشتن در کودتا اختلافات گولن و اردوغان بیشتر شده است . این در حال است که در طول چند سال اخیر سیاست های اردوغان مخالفان دیگری هم داشته است . کردها – تقابل با کردها و تغییر رویکرد اردوغان از مذاکره به سرکوب – و اعضای اصلی حزب عدالت و توسعه – عدم توجه به سیاست تنش صفر با همسایگان ، اتخاذ سیاست خارجی تقابل گرایانه با همسایگان ، تغییر سیستم سیاسی کشور از پارلمانی به ریاستی ، کاهش روابط با واشینگتن و اروپا ، قطبی شدن فضای سیاسی کشور ، بی توجهی به اصلاحات اقتصادی و دموکراتیک و عدم استقلال قوه قضائیه – به این دلیل است که عبدالله گل ، داوود اوغلو و علی باباجان خواستار تشکیل احزاب جدید می باشند .
به این ترتیب حزب عدالت و توسعه که در طول دو دهه حاکمیت سیاسی توانسته در تمام انتخابات سراسری کشور پیروز گردد که نشانه اقبال عمومی به این حزب است اما در همه پرسی اخیر نتواست شهرداری استانبول را انتخاب کند . رفراندوم 31 مارس نشان داد که وضعیت فعلی حزب عدالت و توسعه خیلی خوب نیست و رئیس جمهور باید اصلاحاتی را آغاز کند .
واژگان کلیدی: وضعیت ، حزب ،عدالت و توسعه ، ترکیه، مائده ارکان
