مرکز بین المللی مطالعات صلح - IPSC

نگاه های روسی به افزایش روابط راهبردی با ایران

اشتراک

محمدرضا فرقانی

سفیر پیشین ایران و تحلیل گر اوراسیا

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

 

سیر روابط ایران و روسیه و واقع شکل گیری روابط کنونی ایران و روسیه

روابط ایران و روسیه طی سال های اخیر و پس از تحولات منطقه ای و بین المللی باعث شد که دو کشور روابط نزدیکتر و همگرایی بیشتری در روابط خودشان احسان کنند. به همین جهت عوامل متعددی مانند روی کار آمدن آقای پوتین طی دو سه سال اخیر ، شروع دور دوم ریاست جمهوری ایشان، اوضاع لیبی (که در آن تحولات آمریکایی ها منافع روسیه و کشورهایی مثل چین رو نادیده گرفتند و ضربه شدیدی به منافع روسیه و شرکت های روسی در امور نفتی و همینطور در جریانات سیاسی و در حوزه های سیاسی دیگر وارد کردند) باعث شد روس ها به عمق دشمنی ، کینه و یا بی اعتنایی آمریکایی ها به خودشان پی ببرند.

تحولات سوریه از دیگر عوامل موثر و مهم در سطح منطقه خاورمیانه بود که باعث شد دو کشور ایران و روسیه به منافع مشترک در قبال تحولات این کشور برسند . آمریکا و اتحادیه اروپا و غرب با همکاری متحدین منطقه و کشورهای عربی در منطقه در نظر داشتند رژیم آقای بشار اسد را سرنگون و نظام خودخواسته خود را به کشور تحمیل کنند. به همین جهت دو کشور ایران و روسیه با یک دیدگاه واحد و با احساس به خطر افتادن منافع خودشان به یک همگرایی شدیدی در روابط خود رسیدند.

از طرف دیگر تحولات اوکراین (که در آن آمریکا و غرب درنظر داشتند که رژیم رئیس جمهور متحد روسیه را در این کشور از قدرت برکنار کنند و متحدین خودشان را در این کشور به قدرت برسانند) و موضع گیری شدید و تند روسیه در قبال تحولات اکراین باعث شد که روابط سرد آمریکا و اروپا از یک طرف با روسیه از طرف دیگر به شدت تیره شود تا جایی که روسیه رو تحت تحریم های اقتصادی خودشان قرار دادند و با انواع تهدید های سیاسی و اقتصادی به مقابله با اقدامات روسیه در اکراین پرداختند. در بعد دیگری تحریم اقتصادی روسیه همزمان در زمانی که ایران نیز تحت تحریم ظالمانه اقتصادی غربی ها قرار داشت باعث شد که دو کشور بیش از پیش به منافع مشترک در قبال دشمن مشترک یا روابط مشترک برسند.به همین جهت در یک سال گذشته روابط دو کشور ایران و روسیه بیش از پیش به یکدیگر نزدیک و به سوی یک روابط استراتژیک پیش رفت.

 

نگاه ها به افزایش روابط راهبردی یا در واقع تثبیت روابط کنونی با ایران

قبل از تحولات سه سال اخیر در روسیه دیدگاه های مختلف و متفاوتی در تنظیم روابط با ایران وجود داشت. از یک طرف در آن زمان آقای مددوف قدرت را در دست داشت. دیدگاه خاص ایشان نگاه بیشتر به غرب و اتحادیه اروپا بود و از طرف دیگر در آن زمان گروه های متعددی اعم از احزاب سیاسی و دسته جاتی از کارشناسان سیاسی در بخش هایی از بدنه دولت و وزارتخانه های روسیه مانند وزارت خارجه ، وزارت دفاع و وزارتخانه های دیگری مثل وزارت نفت و انرژی روسیه دیدگاه مثبتی نسبت به ایران نداشتند و جمهوری اسلامی ایران را به عنوان نه به عنوان یک رقیب بلکه به عنوان کشوری غیر قابل اعتماد نگاه میکردند و در بعضی موارد مانند زمینه های انرژی به ویژه نفت و گازوئیل و گاز،جمهوری اسلامی ایران را رقیب خود میدانستند. این دیدگاه ها باعث شده بود که تا حدی روابط ایران و روسیه در حاشیه قرار بگیرد و از گرمی و استراتژیک بودن فاصله بگیرد. با تغییر قدرت در روسیه وروی کار آمدن آقای پوتین هر چه در منطقه و چه در سطح بین المللی اتفاق افتاد این دیدگاه ها به حاشیه رانده شد و بعضا تغییراتی در دیدگاه مخالفین توسعه روابط با ایران پدیدار شود. تا آنجایی که من اطلاع دارم گروه های کارشناسی ای که در وزارت خارجه روسیه و.. که نگاه آنچنان مثبتی به نوع روابط با ایران و استراتژیک نداشتند در ماه های اخیر به حاشیه رانده شده اند ودر حال حاضر در مورد توسعه و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران سکوت کرده و یا دفاع میکنند.بنابراین در حال حاضر میتوان گفت کمتر صدای مخالف یا صدای ایرادات منفی نسبت به روابط ایران در روسیه شنیده میشود.

 

وضعیت کنونی روابط ایران و روسیه در حوزه امنیتی، دفاعی ،ژئو پلیتیک و در واقع اقتصادی و غیره

خوشبختانه طی یک سال اخیر با گذشت زمان مقامات و مسئولین بلند پایه دو کشور به ضرورت توسعه عمیق و استراتژیک بین دو کشور پی بردند. به همین جهت تلاش های خوبی در سطوح بالا در دو کشور در مسکو و تهران برای توسعه و گسترش روابط در تمامی زمینه ها به ویژه زمینه های سیاسی،امنیتی و اقتصادی در جریان است. به همین جهت در ماه های اخیر سطح رفت و آمد مقامات بین تهران و مسکو بسیار ارتقاء پیدا کرده و مقامات عالی سیاسی، نظامی و امنیتی دو کشور به پایتخت های یکدیگر رفت و آمد داشته و ملاقات های خوبی در این زمینه صورت گرفته است. اوج این رویکرد را میتوانیم به سفر وزیر دفاع روسیه به تهران و مذاکرات خوب انجام شده و همچنین توافقات خوب برای همکاری های نظامی و امنیتی بین دو کشور به عمل آمد اشاره کرد. چنانچه دو کشور برای حل مشکل تحویل موشک های s300 یا سامانه دفاعی s300 به جمهوری اسلامی ایران به توافقاتی دست یافتند توافق کردند. باید توجه داشته باشیم که مشکل تحویل سامانه s300 به ایران از طرف روسیه در زمان دولت قبلی روسیه به خاطر تحریم های غرب و سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد و خوشبختانه با تدابیر اتخاذ شده در سطح مسئولین بالا امید می یابد که به زودی این مشکل نیز مرتفع شود.از طرف دیگر مقامات عالی دو کشور تصمیمات بسیار خوب و جدی ای را در گسترش روابط اقتصادی به ویژه در زمینه پولی و بانکی اتخاذ کردند و با توافق نهایی به عمل آمده بین مقامات اقتصادی بین دو کشور (مبنی بر حذف دلار از روابط اقتصادی و مبادلات تجاری و تشکیل بانک مشترک ایران و روسیه با ارزهای ملی دو کشور ) قدم ها و گام های مهمی در زمینه توسعه ی روابط و ایجاد بستر مناسب برای افزایش حجم روابط تجاری انجام شود.

 

 

حوضه ژئوپلیتیک و جهان چند قطبی و حرکت کردن به سمت جهان تک قطبی

در ارتباط با مسائل ژئوپلیتیک و حرکت نظام بین المللی به طرف جهان چند قطبی دو کشور ایران و روسیه نیز در این زمینه دیدگاه مشترکی دارند. هر دو کشور با جهان یک قطبی و ادعای آمریکا مبنی بر تنها ابر قدرت حاکم بر جهان و نظام ایجاد شده توسط امریکا به شدت مخالف هستند . هر دو از گسترش پیشبرد نظام نظم نوین بین المللی تحت عنوان نظام چند قطبی حمایت میکنند و سیاست هایی را در این زمینه و اظهار نظرات خوبی را در این زمینه ابراز داشته اند. از نظر عملی نیز دو کشور تصمیم گرفته اند که همکاری خوبی را در جهت مسائل ژئوپلیتیکی و شامل زمینه های اقتصادی و سیاسی وامنیتی داشته باشند. در زمینه مخالفت و مبارزه با تروریسم و افراطی گری دو کشور دیدگاه های کاملا مشترکی دارند و همکاری هایی را در این زمینه آغاز کردند. در زمینه انرژی با توجه به توان بسیار بالا و پتانسیل های بسیار بالای دو کشور در زمینه انرژی (به ویژه گاز که دو کشور به تنهایی بیش از حدود 50درصد از ذخایر گازی جهان را در اختیار دارند) این امر موضوع بسیار مهم و حساسی است و میتواند عامل بسیار تعیین کننده ای در وضعیت انرژی جهانی باشد تا همکاری خوبی را شروع کردند . در این بین توافقات خوبی در سازمان همکاری های شانگهای با محوریت روسیه و چین اتخاذ شده و جمهوری اسلامی ایران با آنها کاملا موافق و همراه است و انتظار میرود که سازمان همکاری شانگهای به یک قطب اصلی و قطب مهم و تاثیر گذار در سطح بین المللی هم از نظر سیاسی، امنیتی و هم از نظر اقتصادی تبدیل شود. به همین جهت پیش بینی میشود که در آینده ی نزدیک عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری های شانگهای از عضویت ناظر به یک عضویت کامل تغییر و جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو کامل این سازمان نقش مهمی را در این سازمان داشته باشد.

با توجه به نقش و اهمیت ژئو پلیتیک جمهوری اسلامی ایران به دلیل قرار داشتن در منطقه خاورمیانه و قرار داشتن در حاشیه همسایگی با منطقه آسیای جنوب شرقی و قفقاز و آسیای مرکزی ،جمهوری اسلامی ایران موقعیت ژئو پلیتیک از طرف روسیه از طرف روس ها قابل اهمیت شناخته شده و همکاری های بسیار خوبی را برای ارتقاء سطح همکاری های ژئو پلیتیکی بین دو کشور شروع کرده اند.

 

واژگان کلیدی: نگاه روسیه به افزایش روابط راهبردی با ایران ، روسیه و ایران، افزایش روابط راهبردی روسیه با ایران

 

مطالب مرتبط