فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
موقعیت چین در عربستان
شبه جزیره عربستان جايگاه کلیدی برای چین در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است. بیشترین نفت و گاز مایع وارداتی چین از کشورهای حوزه خلیج فارس وارد می‌شود، و هم چنین تجارت، سرمایه‌گذاری و قراردادهای قابل توجهی برای شرکت‌های چینی وجود دارد. از سال 2005 عربستان سعودی یکی از منابع اصلی قرارداد برای ساخت و ساز و زیرساخت های چینی بوده است.(1) بنابراین از نظر اقتصادی، کشور عربستان مهم تر از حد یک شریک انرژی برای چین می باشد.
علاقه عربستان به توسعه گفت وگوهای سطح بالا با پکن ، با رشد تجارت افزایش یافته است.با این روابط چین به سرعت به مصرف کننده اصلی صادرات نفت این کشور تبدیل شده و عربستان سعودی به طور مداوم بیش از هر کشور دیگری انرژی را به چین ارائه می دهد.(2) علت نزدیکی عربستان و چین علاوه بر تجارت و انرژی، ایدئولوژیک بودن هردو کشور است. این روابط توانسته از خطاهای ولیعهد عربستان و اذیت و آزار مسلمانان در چین و عدم رعایت حقوق بشر و حفاظت از محیط زیست چشم پوشی نماید.اما علیرغم تحکیم روابط بین دو کشور، نگاه عربستان به چین روابط دوجانبه در چارچوب مثلث آمریکا، چین و عربستان شکل می گیرد.
-فرصت های عربستان در تداوم روابط با چین
برای عربستان سعودی، چین بزرگترین شریک اقتصادی ، هم از نظر تجارت انرژی و هم به عنوان منبع سرمایه گذاری در پروژه های چشم انداز 2030 محسوب می شود. این تصور که تعهد آمریکا به منطقه در حال تزلزل است، فرصت تعامل با دیگر قدرت های فرامنطقه ای را برای ریاض مهم کرده است.(3)
گسترش همکاری امنیتی بین عربستان سعودی و چین یک تحول ژئوپلیتیکی بسیار مهم و کم گزارش شده در خاورمیانه است. محاسبات استراتژیک زیربنای همکاری امنیتی چین و عربستان سعودی طی سال گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده است. با تیره شدن روابط بین ایالات متحده و عربستان ، چین در سال های آتی به شریک امنیتی فزاینده ای حیاتی برای ریاض تبدیل خواهد شد. (4)زیرا آمریکا تبدیل به یک صادرکننده نفت خودکفا شده است.لذا این فرصتی برای عربستان است تا سایر مشتریان را تضمین کند. بنابراین در غیاب آمریکا چین یک شریک حیاتی اقتصادی برای عربستان منظور می شود.
مواضع چین در مقابل عربستان حمایت و حفاظت از حاکمیت، امنیت و ثبات ملی این کشور بوده است، و همیشه قاطعانه با هرگونه مداخله در امور داخلی عربستان سعودی مخالفت نموده است. عربستان سعودی نیز چین را به عنوان یک شریک استراتژیک معتبر می داند، و قاطعانه با هرگونه مداخله در امور داخلی چین مخالف است.(5)با این حال شریک استراتژیک عربستان سعودی هم چنان ایالات متحده است و تقریباً تمام تسلیحات این کشور از آمریکا، بریتانیا و سایر کشورهای غربی تامین می شود.(6)
در سال‌های اخیر، عربستان سعودی علاقه خود را به خرید فناوری نظامی چین افزایش داده است، زیرا پکن مایل است بدون رشته‌های ژئوپلیتیکی که اغلب با فروش تسلیحات آمریکا همراه است به ریاض تسلیحات بفروشد. هم چنین تجهیزات دفاعی از چین ممکن است به اندازه سلاح های ایالات متحده، فرانسه، بریتانیا و آلمان پیچیده نباشد، اما حداقل از نظر سیاسی برای عربستان مشروط نیستند. (7)
به ویژه، عربستان سعودی چین را به عنوان تامین کننده بالقوه مهم فناوری های موشکی و تسلیحات تهاجمی بسیار پیچیده می بیند.عربستان امیدوار است با گسترش ارتباطات امنیتی با چین ،دسترسی سریع به سامانه‌های موشکی پیشرفته را پیدا کند. هم چنین تلاش می کند واشنگتن را متقاعد کند تا با صادرات برخی از ارزشمندترین دارایی‌های نظامی خود به ریاض، از چین پیشی بگیرد.(8)
عربستان خواهان خرید دانش فنی برای دستیابی به کنترل تمام اجزا و مراحل فرآیند هسته ای است. در این رابطه، چین یک تامین کننده آشنا برای عربستان سعودی است و در گذشته به این کشور موشک های دوربرد فروخته است.(9)
یکی از فرصت های عربستان سعودی در ارتباط با چین استفاده از هم افزایی طبیعی در انرژی خورشیدی است. چین تا حد زیادی بزرگترین تولید کننده انرژی خورشیدی در جهان است ، در حالی که عربستان سعودی غرق در خورشید از مزیت نسبی در تولید انرژی خورشیدی برخوردار است . افزایش تولید انرژی خورشیدی عربستان سعودی می تواند مصرف نفت داخلی این کشور را کاهش ، تولید نفت را برای صادرات به خارج از کشور آزاد و قیمت جهانی نفت را کاهش دهد .
پیش بینی می شود تا سال 2050 تعداد پیروان مسلمان به 2.76 میلیارد نفر یا نزدیک به 30 درصد از جمعیت جهان برسد. گسترش نقش جهانی چین منجر به تعاملات بیشتر با جوامع مسلمان در پاکستان، اندونزی، مالزی، ایران و فراتر از آن خواهد شد. روابط آتی چین با کشورهای اسلامی تا حدی با تحولات کوتاه مدت در عربستان سعودی شکل خواهد گرفت. معاملات چین و عربستان می تواند حمایت از برنامه اصلاحی ولیعهد را تقویت کند. چین روابط بسیار کارآمدی با عربستان سعودی، قطر و ایران دارد و می‌تواند نقش مهمی در تسهیل گفتگو و کاهش تنش‌ها در سراسر منطقه داشته باشد. (10)
شراکت استراتژیک بین چین و عربستان سعودی فرصت هایی را برای سطح جدیدی از همکاری در زمانی که هر دو کشور به دنبال تحول اقتصادی و رشد پایدار هستند، ارائه کرده است.
سه حوزه استراتژیک برای همکاری عمیق تر شناسایی شده است:
- گسترش همکاری انرژی از نفت و گاز سنتی به فناوری‌های جدید کم کربن.
- ادغام توسعه صنعت پتروشیمی در سراسر زنجیره ارزش.
- ایجاد قدرت محلی در ظرفیت صنعتی با جذب پتانسیل بازار ساخت و ساز جدید.
همچنین در پنج مرحله مدل موجود همکاری بین دو کشور را بهبود می یابد: تعریف یک استراتژی پل‌سازی، ایجاد ظرفیت، ایجاد یک توافق‌نامه تجارت آزاد، تشویق مشارکت جدید برای تامین مالی، و ایجاد یک پلتفرم تحقیقاتی مشترک برای همکاری انرژی.(11)
- چالش های جدید همکاری بین عربستان و چین
از منظر امنیتی، عربستان سعودی، چین را در زمره دوستان خود قرار می دهد، اما این امر آسیب پذیری های ذاتی را برای عربستان آشکار می کند، زیرا چین علاقه ای به جانب داری ندارد.روابط رو به رشد عربستان و چین منجر به افزایش امنیت در برابر تهدید ایران نخواهد بود. چین درباره این واقعیت شفاف می باشد که به هر دو طرف درگیری سلاح خواهد فروخت و وفاداری خود را در هیچ اردوگاهی قرار نخواهد داد.(12)
عربستان سعودی همچنان به شدت به ایالات متحده متکی است و چشم انداز خروج آمریکا از خلیج فارس، به همان اندازه که این چشم انداز اغراق آمیز است، تهدیدات قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.سیاست آمریکا در تضاد داخلی است.علیرغم اظهارات آمریکا مبنی بر محدود کردن دخالت آمریکا در منطقه، همزمان متحدان خود را مجبور به انتخاب بین روابط با واشنگتن و پکن کرده است. لذا یکی از چالش هایی که رهبران عربستان سعودی با آن روبرو هستند، چگونگی مدیریت موثر رویکرد متوازن بین واشنگتن و پکن است. ریاض ممکن است با تسریع در تعامل خود با چین، در برابر خروج آمریکا از عقب‌نشینی محافظت کند، اما باید مراقب باشد که تلاش‌هایش در واقع به پویایی که می‌خواهد از آن اجتناب کند، منجر نشود.(13)
روابط نظامی عربستان و چین به ویژه در زمینه فروش تسلیحات، مسائلی را در روابط ایالات متحده و عربستان سعودی ایجاد خواهد کرد و می تواند شاخص کلیدی جهت گیری در روابط دوجانبه باشد.(14) یکی از چالش های روبروی عربستان ،بی ثباتی سیاسی در کشور است که می تواند عواقب عمیقی برای بازارهای انرژی جهان و اقتصاد جهانی داشته باشد. زیرا شوک به تولید عربستان منجر به افزایش قیمت نفت و تورم می شود و تقریباً بلافاصله تولید ناخالص داخلی و اشتغال جهانی را کاهش می دهد. بحران نفتی می تواند یک شوک قیمتی به اقتصاد چین و جهان وارد کند.(15)
یکی از چالش های مهم در سر راه عربستان دستیابی پکن به‌عنوان سهام مالکیت بیش از حد در صنایع نوزادی که در بخش‌های غیرنفتی عربستان سعودی توسعه می‌یابندمی باشد. گسترش سرمایه گذاری چینی می تواند در آینده تبدیل به نفوذ سیاسی، مانند کشورهایی چون پاکستان و فیلیپین شود. اگرچه روابط چین با عربستان احتمالاً در آینده قابل پیش‌بینی تقویت خواهد شد، اما قدرت اتحاد آمریکا و عربستان سعودی، موانع غیررسمی با شیوه حکومت‌داری تکانه‌ای محمد بن سلمان می‌تواند در دامنه مشارکت پکن و ریاض محدودیت‌هایی را ایجاد کند.(16)
هم افزایی زیادی بین ابتکار کمربند و جاده چین و چشم انداز عربستان سعودی 2030 وجود دارد. تعامل با چین فرصتی است که ممکن است به عربستان سعودی در دستیابی به اهداف توسعه اش کمک کند. اما این فرصت با یک چالش روبروست، زیرا فن آوری هایی که شرکت‌های چینی صادر می‌کنند، ادغام در سیستم‌ها و شبکه‌های چینی را ترویج و تسلط آمریکا را در آن حوزه تضعیف می‌کند. (17)
واژگان كليدي: موقعیت,چین ,عربستان, چالش جدید, همکاری, پكن , نفت
References
2-https://www-brookings-edu.translate.goog/articles/saudi-arabias-relations-with-china-functional-but-not-strategic/?_x_tr_sl=e
4-https://www-aa-com-tr.translate.goog/en/asia-pacific/china-says-ties-with-saudi-arabia-a-priority-in-its-middle-east-diplomacy/2395341?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=fa&_x_tr_hl=fa&_x_tr_pto=nui,sc
5- Previous 2
6-https://edition.cnn.com/2019/06/05/politics/us-intelligence-saudi-arabia-ballistic-missile-china/index.html /?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=fa&_x_tr_hl=fa&_x_tr_pto=nui,sc
7-Previous 1
10-https://www-haaretz-com.translate.goog/middle-east-news/china-saudi-arabia-nuclear-iran-new-friend-israel-real-problem-ignore-1.9066763?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=fa&_x_tr_hl=fa&_x_tr_pto=nui,sc
12-https://www-atlanticcouncil-org.translate.goog/blogs/new-atlanticist/adding-an-ishmael-track-to-the-abraham-accords-how-to-pursue-detente-between-iran-saudi-arabia-and-the-uae
