نگاه استراتژيك هند به افزایش حضور در افغانستان

امین مسرور

کارشناس و پژوهشگر افغانستانی

نگاه و اهمیت افغانستان در سیاست خارجی دهلی نو و جایگاه افغانستان در اهداف راهبردی و استراتژیک هند

افغانستان در طول تاریخ از زمان سلطنت بریتانیا کبیر و قبل از آن از نگاه استراتژیک از اهمیت خاص برخوردار بوده و  بریتانیا کبیر در طول ۱۰۰سال حکمروایی آن کشور در (هند و پاکستان فعلی) مشکلات جدی مرزی با افغانستان تا استقلال افغانستان در سال ۱۹۱۹و بعد از استقلال افغانستان همچنان هم داشته و خواهد داشت.بریتاینا کبیر هیچگاه  نتوانست کنتول و یا حاکمیت بر سرزمین افغانستان تامین کند از این لحاظ بعد از فروباشی بریتایای کبیر و به وجود آمدن دو کشور جدید (هندوستان و پاکستان) مشکلات مرزی تا به حال بجای خود مانده و چون پاکستان از بدنه هندوستان تشکیل شده در در طول ۵۰سال اخیر سه بار به جنگ نظامی برای بدست آوردن کشمیر تحت کنترل هندوستان دست زده است.

واژگان کلیدی: نگاه استراتژيك هند، نگاه هند به افغانستان، هند و افغانستان، روابط هند و افغانستان، حضورهند در افغانستان؛ اهداف هند در افغانستان ؛ افغانستان

بعد از تقسیم هند وقت، به دو حصه و به رسمیت نشانختن مرز فعلی میان افغانستان و پاکستان توسط افغانستان  (دیورند لاین) و همچنان ادعای پاکستان بر کشمیر تحت تسلط هندوستان مشکلات این مثلث افغانستان، پاکستان و هندوستان هنوز هم جریان دارد. موقعیت افغانستان از نگاه استراتژیک در منطقه نتها برای هندوستان بلکه برای کشور ها دیگر در منطقه بسیار مهم بوده و خصوصا هندوستان که از مدت ها با مشکلات جدی مرزی بعد از فروباشی سلطنت بریتایی و تقسیمبندی کشور هندوستان به دو بخش  در سال ۱۹۴۷از اهمیت خاص برخوردار میباشد. پاکستان همواره در تلاش برای به دست آوردن کشمیر که تحت کنترل هند بوده و بدین منظور همیشه به فکر ایجاد و حمایت از گروه های آزادی طلب در کشمیر هند میباشد. در همین راستا پاکستان بمنظور برآورده شدن خواست های خویش (یعنی تصرف کشمیر تحت کنترل هند) دست به مداخلات نظامی زده و همواره کوشش کرده تا افراد و گروه های در این کشور تشکیل دهد تا منافغ این کشور را در آینده تامین کند. شروع اهداف استراتژیک هند در افغانستان از همین جاست.پاکستان بعد از تجاوز قشون سرخ به افغانستان در تلاش بی ثبات ساختن اوضاع افغانستان بوده و در صدد این است با یک حکومت دست نشانده خود را در این کشور به قدرت برساند تا با استفاده از این فرصت حمایت افغانستان را برای بدست آوردن منافغ آن کشور با هند دست بالا داشته باشد. از سوی دیگر افغانستان با ثبات سیاسی و نظامی همواره یکی از اهداف استراتژک هند در طول ۵۰سال اخیر در منطقه بوده  چون افغانستان با ثبات سیاسی و نظامی میتواند جلو مداخلات نظامی و اشغالگری پاکستان به نوعی باطل نماید.

اهداف هند در افغانستان

هندوستان همواره در تلاش همکاری چه در ساحه نظامی، سیاسی، اقتصادی و تعلیمی با افغانستان بوده و نمیخواهد در افغانستان یک حکومت دستنشانده پاکستان روی کار آید. افغانستان بی ثبات سیاسی و نظامی هیچگاه به نفع هندوستان نبوده چون که پاکستان با استفاده از بی ثباتی در افغانستان میتواند دنبال اهداف نظامی در مناطق تحت تصرف هند برسد. از این رو هندوستان در ۱۳سال اخیر بیشتر از ۱۰۰۰میلیون دلار امریکایی کمک مالی نموده و این کمک ها هنوز هم جریان دارد. در پهلوی کمک مالی هندوستان در ضمینه درمان سران قوم، افراد بلند بایه دولتی.‎، نظامی  و غیر نظامی نیز کمک شایان نموده است. این همه برای تغیر اذهان بلند پایه دولتی و نظامی به طرف هندوستان بوده و هندوستان بدون شک در اذهان عامه افغانستان جایگاه بهتری نسبت به پاکستان دارد. قبل تذکر است پاکستان در طول ۱۳سال اخیر هندوستان را متهم به استفاده از خاک افغانستان برای بی ثبات ساختن اوضاع پاکستان مینماید، اما ادعای پاکستان دور از امکان نیست لیکن پاکستان نتوانسته است این ادعای خود را به اثبات برساند.

 نگاه استراتژيك هند به افزایش حضور سیاسی و استرا تژیکی در افغانستان

هندوستان در اذهان عامه و سیاستمداران افغانستان جایگاه خاص و انکار ناپذیر دارد و آشکار است که حضور سیاسی هندوستان بدون شک در حال افزایش است و پاکستان هیچگاه نمیتواند از افزایش روز افزون حضور سیاسی و استراتیژک هندوستان جلوگیری نماید. واگرایی پاکستان با هندوستان هم مانند سابق ادامه دارد و پاکستان همواره در تلاش هدف قرار دادن تاسیسات هندی در افغانستان میباشد لیکن این همه تلاش های پاکستان برای به هدف قرار دادن تاسیسات هندی هیچگاه نمیتواند مانع فعالیت های هندوستان در افغانستان کردد، به خاطر اینکه:

۱- هندوستان یک سیاست مشخص برای خود کفایی و تامین ثبات سیاسی و نظامی در افغانستان فعالیت دارد

۲- مردم خوشبین همکاری های اقتصادی هندوستان در افغانستان است

۳- فراهم آوری زمینه تحصیلات عالی و ابتدیی در کشور هند با هزینه کم

با وجودی که چندین بار حمله های انتحاری بر ضد تاسیسات هندی صورت گرفته لیکن هیچ کاهش در کمک های هند در افغانستان به نظر نمی آید.از سوی دیگر هندوستان با سرمایه گذاری در جوانان افغانستان هر روز حضور سیاسی خویش را بیشتر میسازد. هندوستان سالانه بیشتر از ۱۰۰۰بورس تحصیلی برای جوانان افغانستان در رشته ها مختلف فراهم میسازد که این خود یک سرمایه گذاری طویل المدت بوده و امروز بیشتر از ۸۰۰۰محصل افغان در کشور هندوستان مشغول تدریس میباشند. همچنان بعد از به قدرت رسیدن آقای نرندر مودی بحیث نخست وزیر، هندوستان تسهیلات بیشتر برای صدور روایدید فراهم نموده است.

 هند و نگاه به بنياد گرايی در افغانستان و طالبان

کشور هندوستان بزرگترین دموکراسی جهان به شمار میرود و از یک سیاست خارجی مستقل دارا میباشد. هندوستان هیچگاه خویشبین بنیاد گرایی و طالبانیزم در افغانستان و در منطقه نیست. چون هندوستان خود شکار تروریزم میباشد و همیشه در مبارزه به تروریزم همکار بوده،  خصوصاْ از نابسامانی های سه و نیم دهه اخیر در افغانستان باعث نگرانی های شدید هند گردیده بود. هندوستان در زمان تسلط طالبان در افغانستان شاهد افزایش ناامنی های جدی در ولایت کشمیر بوده و حتی پاکستان با استفاده از موقع در سال ۱۹۹۹چند کیلومتر در خاک هندوستان (جنگ کارگیل)  را اشغال نموده بود که هندوستان در همان موقع عساکر پاکستانی را از خاک خود بیرون راند.  در این حال اگر چه همین اکنون در هندوستان یک حزب بنیاد گرایی هندویزم به قدرت رسید لیکن سیاست خارجی هندوستان همیشه در خلاف بنیاد گرایی خواهد ماند.

نگاه دولت و سیاست خارجی افغانستان به هند

هندوستان یکی از بزرگترین کمک کننده مالی بعد از کنفرانس بن به افغانستان میباشد که بیشتر ۱۰۰۰از  میلیون دلار به افغانستان در عرصه های مختلف از جمله تعلیم تربیه، صحت عامه، تکنلوژي معلوماتی، ترانسپورت، نظامی، ساختمانی، برق رسانی و غیره کمک نموده و کشوری است که میخواهد افغانستان به پای خود بایستاد.. سیاست خارجی افغانستان در طول سالیان متمادی روابط بسیار نزدیک و خوب با هندوستان داشته و دولت افغانستان همشته در تلاش جالب جذب سرمایه گذاری هند میباشد، از سوی دیگر دولت افغانستان در سال ۲۰۱۲میلادی موافقت نامه استراتژیک با دولت هند امضا نموده است که تمام مواد مندرج در موافقتنامه به نفع افغانستان میباشد و از سوی یک ضرب المثل هندی است که (دشمن، دشمن همیشه دوست خوب باقی خواهند ماند). در همین راستا در سال ۲۰۱۳وزیر اسبق معادن افغانستان توانست یک تعداد سرمایه گذارن هندی را تشویق و آماده سازد تا در بخش معادن افغانستان سرمایه گذاری نمایند. اما با کمال تاسف دولتمردان و سیاست مدارن افغانستان بنابر فساد گسترده در وزارات خانه های کشور ، نتوانسته اند استفاده درستی از این دوست دیرینه افغانستان یعنی هندوستان به طور لازم نمایند.

مخالفان و موافقان گسترش روابط كابل با هند

مخالفان گسترش روابط افغانستان صرف و صرف پاکستان و گروه های که از طرف پاکستان تمویل میشوند هستند. به طور مثال طالبان، گروه تروریستی حقانی و آقای گلبدین حکمیار میباشد. لیکن پاکستان و گروه که در خاک پاکستان تربیت میشود هیچگاه نخواهند هیچ آسیب به دوستی میان هند و افغانستان برسانند.قابل تذکر است که در داخل دولت افغانستان همه تلاش میروزند تا روابط بین دو کشور خوبتر و بهتر گردد.