مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
معاهده دوستی میان کشور عربستان با افغانستان در سال ۱۹۳۲ منعقدگردید. ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی در ۱۳۴۹ از افغانستان بازدید رسمی کرد. در زمان محمد داود خان نیز مناسبات افغانستان با کشور عربستان سعودی دوستانه و حسنه بود. پس از کودتای ثور ۱۳۵۷روابط دو کشور به سردی گرایید، اما در عین حال باقطع روابط سیاسی رياض از رژیم سابق، نیروهای مخالف كابل را به صورت مستقیم و غیر مستقیم حمایت و تقویت میکرد. در آن زمان عربستان سعودی با دادن پولهای گزاف به پاکستان جهت خرید اسلحه و توزیع آن در میان مجاهدین نقش خود را در تضعیف حکومت حاکم اجرا نمود. بعد از خروج شوروي نيز عربستان رژیم طالبان را به رسمیت شناخت. پس از تاسیس اداره موقت در ۱۳۸۰ روابط میان دوکشور بار دیگر برقرار گردید و عربستان رويكردهايي نويني را در افغانستان به اجرا گذاشت و در مقابل نيز رهبران افغانستان سفرهايي به رياض داشتند. اخيرا نيز هیاتی از شورای عالی صلح افغانستان برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی به عربستان سفر کرده و گزارش هاي در مورد احتمال تاسيس دفتر طالبان در رياض موجود است. به همين منظور گفتگويي با محمد تقي جمشيدي رايزن پيشين داشته ايم:
واژگان كليدي: روابط عربستان سعودی و افغانستان، نقش و نفوذ عربستان سعودی در افغانستان، نفوذ عربستان سعودی در افغانستان، حضور عربستان در افغانستان، ميانجي گري عربستان در افغانستان
مركز بين المللي مطالعات صلح: پیشینۀ روابط عربستان با افغانستان در يك دهه گذشته چگونه بوده است؟
عربستان و افغانستان هر چند از نظر مذهبي مسلمان هستند، ولي گرايش هاي مذهبي مردم افغانستان گرايشهايي است كه تعامل مثبتي با همه مذاهب اسلامي داشته و در فرهنگ افغانستان نييز به گونه عمده اين امر وجود داشته است. در اين كشور كمتر شاهد كشتارهاي فرقه اي برخاسته از تعصب مذهبي بوده ايم. در برخي از مقاطع هر چند پادشاهاني نيز چنين رويكردي داشتند، اما در فرهنگ ملي افغانستان امري به نام كشتار مذهبي و كافر اعلام نمودن و مهدور الدم اعلام كردن وجود نداشته است. اين نوع تفكر انديشه اي وارداتي از عربستان است. عربستان براي نفوذ فرهنگي ، مذهبي و اعتقادي و همچنين نفوذ سياسي كشورها مبادرت به سرمايه گذاري در بخش هاي مختلف بسياري از كشورهاي اسلامي از جمله افغانستان بويچه در مناطق فقير نشين آنها كرده و مبادرت به تاسيس حوزه هاي علميه كرده است. در واقع مردم افغانستان وهابي مسلك نبوده اند و تعداد بسيار كمي گرايش هاي اينگونه داشته و اكثريت آنها از نوعي اهل تسنني هستد كه اهل تمامل و سازش و همزيستي مسالمت آميز بوده و محبت اهل بين در بين آنان نيز وجود داشته است. در دو دهه گذشته سرمايه گذاري عربستان در حوزه هاي علميه مناطق مخلتف عربستان با تاثيرگذاري و تفكر وهابيت را انتقال دهد و جاي پايي پيدا كند و استفاده فرهنگي و سياسي و.. كند. مي توان گفت يكي از ثمرات سرمايه گذارهايي صدور اسلام افراطي طالبان بود. حتي طالبان افغانستان با وجود همه اينها به گونه نسبي از طالبان پاكستان هم ارا مماشات هستند لذا تاسيس حوزه ها و دلارهاي سعودي به اين حوزه ها انجام گرفت و طلبه ها هم به دليل داشتن حمايت اجتماعي، اقتصادي و مالي در اين مدارس حضور مي يابند و عربستان هم از سرمايه گذاي ها اهداف شومي را تعقيب ميكند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : دولت افغانستان با تلاش های مکرر برای ختم جنگ در افغانستان وتامین صلح با کنار آمدن باطالبان در همین اواخر بارها نقش عربستان را در مذاکره با طالبان مهم دانسته وخواهان همکاری در زمینه شده است چنانچه حامد کرزاى گفته نقش عربستان سعودى در مذاکرات با مخالفین مسلح مهم است و كابل براين نظراست كه اگر مساله گشایش دفتر طالبان در عربستان،ترکیه یا امارات مطرح شود، دولت افغانستان با آن مخالفت نخواهد کرد. در همين راستا دولت افغانستان با عربستان در مورد گشایش دفتر طالبان در ریاض درحال گفت‌وگو است. علت اين رويكرد كابل چيست؟
كرزاي يا هر مسئول ديگري خواهان آرامش و امنيت در كشور است و وقتي كه منبع تغديه تندروها و آبشخور سياسي و مالي گروه هاي نظم ستيز را در عربستان ببيند يقينا به دنبال روابط با اين منبع خواهد بود تا جدا از ايجاد دفتر براي طالبان در اين كشور عربستان نيز كمك كند تا اين گروه ها با دولت سر سازش داشته و سلاح ها را به زمين گذاشته و به قانون اساسي احترام گذارند. ولي يقينا به اين امر ختم نمي شود. اگر اين امر انجام گيرد، افغانستان به امنيت و آرامش مي رسد. در واقع جدا از اهداف عربستان قدرتهاي ديگر مانند انگلستان و.. هم در درجه نخست مطامع شان برآورده گردد. يعني اگر دفتر طالبان در رياض باز گردد با اشاره قدرتهايي است كه اكنون نيروهايشان در افغانستان حضور دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حکومت سعودی قبلا و به حکومت افغانستان وعده همکاری برای برقراری امنییت، صلح و ثبات را نیز داد. نفوذ كنوني رياض بر طالبان تا چه ميزاني است؟
آبشخور اعتقادي و مالي و سياسي طالبان عربستان است و حمايت هاي تداركاتي و سياسي ادامه دارد. طالبان جدا از موادمخدر صرفا منبع اقتصادي قوي اي ندارند لذا بدون حمايت هاي مالي عربستان به نظر نميرسد طالبان روي پاي خود بايستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه اپوزسيون افغانستان و احزابي چون ائتلاف ملي افغانستان و همچنين تاجيكها و شيعيان به حضور افزايشي عربستان در افغانستان چيست؟
اينان موضع گيري هاي تندي نكرده اند و اتحادي هم در اين زمينه وجود ندارد، اما بيشتر جريان ها خواستار استقلال كشور و امنيت هستند. همچنين مايلند كشورهاي خارجي سياست خارجي خود را به افغانستان ديكته نكنند. در اين حال دغدغه هاي اين ها در درجه نخست نفوذ رو به افزايش عربستان نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: شورای عالی صلح افغانستان که تلاش کرده تا از ظرفیت های ملی،منطقه ای و بین المللی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند. آيا عربستان ميتواند نقش ميانجي گري بين كابل و طالبان داشته باشد؟
هم عربستان مي خواهد اين نقش را داشته باشد و هم قدرتهاي غربي خواهان اين امر هستند. چرا كه اين امر خود هزينه مالي دارد و عربستان از اين نظر براي غربي ها گاو شيرده اي است كه همه هزينه هاي منطقه اي را تامين ميكند. عربستان هم بي ميل نيست هزينه هايي در اين حوزه داشته باشد تا آنها را وامدار خود كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي كارشناسان بر اين نظرند كه خروج غربي ها از افغانستان درسال 2014 موجب افزايش رقابت بين ايران و عربستان ميشود. اين حضور بيشتر عربستان در چه صورتي رخ خواهد داد؟
تا زماني كه جريان هاي افراطي در افغانستان تقويت مي شودند عربستان نفوذ خود را در بخش هاي شرقي و جنوبي افغانستان حفظ كرده و همچنين آّبشخوري وجود دارد تا اسلحه ها و دلارهاي خود را سرازير كند و اين نفوذ ادامه يابد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: چه كشورها و بازيگراني از حضور و افزايش نقش عربستان در افغانستان خرسندند؟
با قاطعيت ميتوان گفت هيچ كشوري موافق افزايش حضور عربستان در افغانستان نيست. پاكستان هم كه يك سري همسويي ها و تعاملات با عربستان دارد خواهان افزايش نقش و يا فعال مايشائ شدن رياض نيست. برعكس قريب به اتفاق همسايگان با دخالت ها و اعمال نظرها و صدور شرارت و ناامني و بحران مخالف هستند. چنانچه روسيه، هند، ايران و كشورهاي آسياي مركزي هم مخالف اين نقش رياض هستند. تنها كشورهاي موافق قدرت هايي هستند كه مي خواهند نوعي ناامني مستمر وجود داشته تا بعد بهانه اي براي حضور آنها باشد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
