مركز بين المللي مطالعات صلح- IPSC
پس از بمب‌گذاری‌ها و عملیات انتحاری در گوشه و کنار عراق، این بار مخالفان شورشي دست به اقدام نظامی مستقیم علیه مردم و دولت عراق زده و پای برخی گروه‌های تروریستی از جمله «داعش» را به عراق باز كرده اند. چنانچه شهرهایي از جمله الانبار و فلوجه را با بی‌ثباتی روبه‌رو کرده اند.در همين راستا نيز هرچند دولت آقاي مالكي تلاش هايي را براي كاهش تنش در روابط با عربستان برداشته است اما روابط رياض و بغداد در يك سال گذشته همچنان با تنش هايي روبرو بوده است. در همين راستا براي بررسي روابط دو كشور گفتگويي با دكتر حسين رويوران داشته ايم:
واژگان كليدي: نقش عربستان در تحولات عراق، نفوذ عربستان در عراق، روابط عربستان و عراق، تنش و چالش در روابط عراق و عربستان، آينده روابط عربستان و عراق
مركز بين المللي مطالعات صلح: بعد از سرنگوني صدام روابط عراق و عربستان با چه تحولاتي همراه بوده است؟
در عراق نظامي ديكتاتوري و تك حزبي حاكم بود. تحولي كه در عراق پس از صدام رخ داد موجب از بين رفتن نظام تك حزبي و اقليتي شد و نوعي نظام جديد براساس مشاركت همه جريان هاي اصلي شيعه، سني و كردها در كنار با ائتلاف سازي صورت گرفت و عراق اداره شد. عربستان از اين تحول به شدت ناراحت شد. چرا كه شيعه در عراق در راس نظام سياسي قرار گرفت. در اين بين مناطق نفت خيز عربستان شيعه هستند و شيعيان عربستان هم فقيرترين قشر اجتماعي هستند. لذا اين تحول در عراق نوعي اميد به شيعيان ميداد و براي امنيت ملي عربستان خطرناك شمرده شد. يعني عربستان به جاي اينكه شرايط منطقه اي احسائ و قطيف را بهبود بخشد و شرايط خطر را از بين برد بر ضد دولت عراق توطئه ميكند تا اين نظام را با گسترش مخالفت ها، حمايت از مخالفان و ايجاد شبكه هاي سلفي تكفيري در عراق و حمايت مادي و تسليحاتي از آنان ساقط كند. من تصور ميكنم علت اصلي تنش بين عراق و عربستان هم اين رفتار عربستان است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در يك سال گذشته روابط اتهام هاي زيادي از سوي مقامات عراقي و سعودي بر ضد هم مطرح شده است. نگاه كنوني دولت مالكي به عربستان چيست؟
دولت مالكي دولتي نوپا است و به دنبال اسقرار آرامش و ثبات و بازسازي خرابي هايي است كه حزب بعد در سي و چهل سال ايجاد كرده است . به همين دليل دولت عراق خواست خيلي زيادي ندارد، اما متاسفانه دولت عربستان از زمان سقوط صدام تاكنون با كمك به مخالفان اجازه پرداختن دولت به مسائل اصلي را نداده است و عملا موضوع امنيت همچنان اولويت در عراق است در حالي كه بازسازي عراق بايد در اولويت مي بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به بحران در منطقه الانبار در عراق برخی از تحلیلگران بر این باورند، با توجه به نزدیکی به انتخابات عراق، برخی از گروهای سنی و حتی شیعی در این کشور، با ادامه نخست‌وزیری نوری مالکی مخالف هستند. این گروه‌ها با پشتیبانی از گروه‌های افراطی، درصدد بی‌ثباتی عراق برای ناکارآمد نشان دادن دولت نوری مالکی هستند. در اين حال نقش عربستان دراين امر تا چه حدي پررنگ است؟
دولت عراق مدعي است اطلاعات دقيقي از بازداشت هايي سعودي هاي دارد كه امكانات مالي و تسليحاتي از عربستان را به داعش داده اند و اينها نيز عملا عراق را ناامن كرده اند. اين ناامني فرايندي است كه نتيجه برنامه ريزي عربستان سعودي است . به همين دليل اين نوع از نگاه به عربستان شرايط و روابط بين دو كشور را كاملا پر تنش كرده است و مشكلاتي را بوجود آورده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در حوزه هاي منطقه اي اختلاف عراق و عربستان در چه مسائلي بوده است؟
من تصور ميكنم موضوع سلفيهاي تكفيري مهمترين موضوع و متغير در اختلاف عراق و عربستان است. سلفيهاي تفكيري گروهي هستند كه در سطح منطقه حضور دارند و امنيت منطقه را تهديد ميكنند. در اين حال حمايت عربستان از اين گروه مهمترين عنوان مورد اختلاف بين عربستان و عراق است. لذا عربستان اكنون چند تا اتهام روبرو است. در اين حال عربستان در گسترش تفكر تفكيري نقش دارد و به نوعي بستر فكري را براي اين امر آماده ميكند و بندر بن سلطان هم حمايت مالي و نظامي اي از اين امر مي كند. يعني عربستان متهم اصلي در اين زمينه است. حتي انفجاري كه در روسيه رخ داد پوتين نيز بر اساسي همين استدلال عربستان را متهم كرد. اين امر نشان ميدهد كه نوع نگاهي كه در منطقه و خارج از منطقه وجود دارد عربستان را منبع اصلي تروريسم در سطح منطقه و جهان مي داند
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش و نفوذ عربستان در جريان هاي عراقي چون العراقيه چیست؟
تاثيرگذاري عربستان بر سني ها كم نيست. چرا كه عربستان از امكانات مالي وسيعي برخودار است و با اين امكانات مالي موفق شده است تاثيرگذاري بر سني هاي عراق داشته باشد. تاكنون نيز بسياري از نهادهايي كه سنيها از جمله شبكه هاي تلويزيوني ايجاد كرده اند اكثرا با بودجه سعودي بوده است. اين امر بيانگر آن است كه عربستان در بخشي از عراق و جامعه عراق تاثير گذاري جدي دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در يك هفته گذشته موضعاتي چون حضور بيشتر نيروهاي عراق و عربستان در مرز دو كشور احتمال حمله نيروهاي سپر جزيره در غرب عراق، دخالت عربسان در استان انبار و… در رسانه اي منطقه اي مطرح شده بود. در چه شرايطي ممكن است تنش در غرب عراق منجر به گسترش تنش و حتي درگيري عراق با عربستان گردد؟
در صورت ادامه حمايت عربستان از تررويسم در عراق و سلفيهاي تفكيري ممكن است اين تنش به اوج خود رسد، اما اينكه عراق آمادگي جنگ با عربستان را دارد به نظر من منتفي است. چرا كه ارتش عراق پوشش هوايي و امكانات نظام گوناگون ندارد و شرايط متفاوتي با قبل دارد. در قبل توان نظامي عراق بر عربستان غلبه ميكرد، اما اكنون وضعيت معكوس است لذا امكان درگيري نظامي بين دو كشور به صورت جنگي واقعي بسيار بعيد است. من تصور مي كنم منطقه زماني مي تواند از بحران كنوني ناامني خارج گردد كه جبهه اي متحد منطقه اي و بين المللي بر ضد تررويسم سلفي تكفيري ايجاد گردد. اگر چنين اتفاقي رخ دهد در آن شرايط عربستان در معرض فشار بين المللي و اجماع بين قرار ميگيرد و از بسياري از رفتارهاي امنيت زدا دست خواهد كشيد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني آيا ممكن است عربستان به گونه جداگانه و حتي با نيروهاي سپر جزيره دست به دخالت نظامي در غرب عراق زند؟
من بعيد ميدانم. عربستان سعودي هر چند امكان نظامي وسيعي دارد اما ارتشي كه بتواند بجنگد ندارد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
