دکتر مهدی مطهرنیا
آینده پژوه سیاسی و استاد دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نگاه کنونی کشورهای عربی
کشورهای عربی در طیفی که باید عربستان را در مرکز آن قرارداد دو سیاست تحمل و تضعیف بشار اسد را در مورد سوریه پیش گرفته اند و تلاش کرده اند در عین تحمل بشار اسد (به عنوان رئیس جمهور منتخب سوریه) زمینه های تضعیف وی را باز کند و در بزنگاه های تاریخی ضربه ای را متوجه وی کنند. گذشته از این برخی دیگر از کشورهای عرب مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس و کویت سیاست تعامل را در پیش گرفته اند . در این بین به نظر میرسد در هر دو این نگاه پذیرش بشار اسد برای مدتی که دوره رئیس جمهوری اسد را در برگیرد تا حدی قابل قبول افتاده است. ولی اگر بشار اسد کوچکترین ضعفی از خود نشان دهد بار دیگر ممکن است گسل های موجود فعال گردد و زمینه های واگرایی را فعال کند. آینده روابط دیپلماتیک سوریه با اتحادیه عرب و کشورهای عربی
من بر این باور هستم که بازگشت سفیر سوریه از کویت و طرح کشورهایی مثل تونس و امارات در مورد بازگشت سفیر به سوریه موجب روابط محدودی با سوریه خواهد شد. یعنی آرایش شکلی روابط حفظ خواهد شد، ولی آرایش محتوایی آن تا بازگشتن به وضعیت قبلی زمان بر است. این بازگشت، نه بازگشتی از سر مطلوبیت، بلکه بازگشتی از سر رسمیت یافتن تحرکات موجود در منطقه است. در این بین ژ به نظر می رسد، در آینده نزدیک درمنطقه، تسونامی اسرائیل را نیز داشته باشیم. یعنی از سال 2015 تا 2018 باید دولت مستقل فلسطینی شکل گیرد و اسرائیل با یک تسونامی جدی روبرو خواهد بود. به طوری که بسیاری از کشورهای هوادار اسرائیل در نیمکره ی غربی جهان نیز، آرام آرام این رژیم را محدود سازی خواهند کرد . لذا باید بگویم، با توجه به پیش بینی های انجام شده در منطقه (اگر رخداد شگفتی ساز ی رخ ندهد) اقدامات بسیاری از دولت های منطقه باید بخرداندیشانه بوده و نگاه به آینده داشته باشند و در این نگاه، حداقل های موجود در ارتباط با سوریه حفظ شود. چرا که به نظر می رسد اگر ایران بتواند پرونده ی هسته ای را در چارچوب بازی برد برد را حل کند، سوریه و جایگاه سوریه هم در میان کشورهای عربی تقویت بیشتری خواهد یافت. در این راستا منطق، ایجاب می کند، که کشورهای عربی محافظه کار، تخم مرغ های خود را فقط در یک سبد نگذراند.
نتایج و پیامدهای داخلی و منطقه ای بازگشت سفرا و کاهش فشار کشورهای عربی بر سوریه
مشروعیت و ثبات و تثبیت وضعیت توسط دولت سوریه درداخل :
باید بپذیریم، که تاثیر بازگشت سفرای کشورهای عربی به سوریه و سفرای سوریه به کشورهای عربی یک مانور سیاسی است و رژیم حاکم بر دمشق و هوادارن سوریه صورت می توانند آن بازگشت را یک گام به سمت ثبات بیشتر در دمشق بدانند. اما این امر در دراز مدت هم میتواند ضایعاتی داشته باشد . در این بین بازگشت سفرای عربی به دمشق به معنای نگاه مثبت صد در صد آنها به رژیم بشار اسد از سوی نخواهد بود. تجربه نشان داده است، که هرگاه این کشورها وضعیت را مناسب دانسته اند؛ همگرایی معناداری را با کشور سوریه دنبال نکرده اند.
نتایج و پیامدهای منطقه ای :
به هر تقدیر پژواک معنای بازگشت سفرا و کاهش فشار کشورهای عربی بر سوریه موجب خواهد شد، تا نقش ایران در مرحله نخست و بواسطه حمایتی که از رژیم بشار اسد کرده است، برجسته تر شود. در این بین زمینه های ایجاد فضای مناسب برای تمایل بیشتر میان کشورهای مقاومت و دیگر کشورهای منطقه فراهم شود و اصطکاک ها تا حدودی، حداقل بر اساس سیاست تحمل، کاهش پیدا کند. در این بین هرچه که رژیم حاکم بر دمشق، بتواند از استواری بیشتر سیاسی در منطق داخلی و منطقه ای برخوردار شود؛ جایگاه بین المللی آن، تقویت شده و به بالتبع آن بر محور مقاومت نیز تاثیر خواهد گذاشت. گذشته از این من معتقدم، دستور براندازی رژیم بشار اسد در دوره ی کنونی از دستور کار کشورهای عربی خارج شده است. نه به این معنا در بزنگاه های تاریخی بار دیگر روی میز قرار نگیرد. ولی از اولویت تحرک خارج و در کازییوی میز آنها همیشه حاضر خواهد بود. در این بین اگر موقعیت بر اساس عملکرد نامناسب و سیاست های بد داخلی توسط رژیم بشار اسد در سوریه، موجب ایجاد اختلال میان دولت- ملت شود و تحرکات مدنی حتی حداقلی، در سوریه صورت بپذیرد. بار دیگر امکان بهره برداری آنها آماده می شود و من معتقد هستم، که هیچگاه این کشورها از این فرصت ها چشم پوشی نخواهند کرد.
تاثیرات در سطح بین المللی :
افزایش روابط دیپلماتیک سوریه با کشورهای عربی نوعی امنیت روانی بیشتر برای بشار اسد حاصل خواهد شد. چنانچه اخیرا بشار اسد در خط مقدم جبهه های جنگ داخلی حاضر شد و به سربازان به درآستانه سال نو مسیحی تبریک گفت و از آنها بازدید کرد .این بازگشت سفرا اطمینان بیشتر و اعتماد به نفس بیشتری برای بشار اسد بوجود خواهد آورد و بدین ترتیب بشار اسد پرستیژ بیشتری را در سطح بین المللی خواهد داشت. این امر می تواند تا حدودی در روابط دیپلماتیک بشار اسد بر کشورهای فرامنطقه ای نیز تاثیر گذارد.
واژگان کلیدی: افزایش روابط دیپلماتیک کشورهای عربی با سوریه، تغییر نگاه کشورهای عربی به سوریه، کشورهای عربی، سوریه
