دکتر مریم خالقی نژاد
تحلیلگر روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –ipsc
سالهاست که پکن به نمایش و مانور قدرت نظامی و موشکی خود پرداخته است بعد از ازمایش و مانور موشک بالستیکی دانگ فنگ 17 به رونمایی و آزمایش موشک هایپرسونیک خود با قابلیت بسیار بالایی پرداخته است. هایپر سونیک یکی از مهمترین محورهای رقابتی میان امریکا، روسیه و چین است. اولین کشوری که از این نوع موشکهای هایپرسونیک استفاده کرد روسیه بود.
بنابر گفته های دانشمندان این موشک می توانند با قرار گرفتن در روی جو، کلاهک خود را جدا نمایند. همچنین این قابلیت را دارد که یک دور کامل زمین را بچرخد و سپس محموله یا هدف خود را در روزی زمین پرتاب کند . اگرچه بعد از ازمایش آن میزانی از خطا ذکر شده است، اما قابلیت گلایدری آن بسیار خیره کننده بوده و درست در راستای هدف چین در توسعه موشک های بالستیکی خود یعنی قرار دادن چند هدف با یک موشک است.
قدرت نظامی چین و رقابت های نظامی آن باعث برخی جنجال هایی و نگرانی هایی در سایر قدرت های جهان مانند اروپا و امریکا شده است. همانطور که ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا در مصاحبه های خود با برخی خبرگزاری ها از نگرانی این توانمندی چین سخن گفته است، به نظر می رسد علت این نگرانی و ابراز آن به علت توانایی بالای موشک هایپرسونیک که موشک هسته ای است، در تحت تاثیر قرار دادن و هدف قرار دادن محدوده اروپا و امریکا است. این فناوری موشکی، در صورت تکمیل شدن، می تواند برای ارسال کلاهک های هسته ای بر فراز قطب جنوب و اطراف سامانه های ضد موشکی آمریکا در نیمکره شمالی مورد استفاده قرار گیرد. سلاح های این چنینی معمولا به عنوان سلاح های سریع، کم پرواز و با قابلیت مانور بالا تعریف می شوند که برای سیستم های دفاع موشکی سنتی بسیار سریع و چابک طراحی شده اند. در مقابل این حرکت سخنگوی وزارت دفاع امریکا ، بیان کرده است که این فناوری برای ما بیگانه نیست ایالات متحده دارای قابلیت‌های دفاعی است که «ما باید آن‌ها را تقویت کنیم و بهبود دهیم». بنابر اظهارات مقامات امریکا در مقابل این پرده نمایی نظامی پکن، رقابت میان دو قدرت بیش از پیش خواهد بود. به گفته گلوبال تایمز حزب کمونیست، این سلاح جدید را قادر می‌سازد تا «هر سیستم دفاع ضد موشکی نسل فعلی را بشکند». رقابت سه گانه میان امریکا، چین و روسیه منجر به برخی تلاش های جدی تری میان رقبا شده است که رقابت برنامه های بلندپروازانه در چین و روسیه یکی از محرک های اصل آن است. اگرچه هیاهو و مخفی کاری سه رقیب و سپس پرده برداری از اقدامات انجام شده تصویر یک استراتژی منسجم را مخدوش می کند ولی بسیار واضح است که هر سه کشور پیشرفت و اقدامات قابل توجهی در غلبه بر موانع کلیدی، مانند اقدام برای محافظت از کشتی های مافوق صوت در برابر گرمایش اصطکاکی وحشیانه داشته اند. از دیگر اقدامات رقابتی میان سه کشور می توان به اقدامات روسیه مانند رونمایی از سلاحی به نام Kinzhal نام برد که گفته می شود با قدرت خود به سرعت 10 ماخ می رسد و سلاح دیگری که با موشک به سرعت حیرت انگیز 27 ماخ می رسد. در همین حال، ایالات متحده در حال آزمایش چندین سلاح مافوق صوت است که بتواند بنیه دفاعی خود را بالاتر از هایپرسونیک ها ببرد. در مورد واکنش به هایپرسونیک چین اگرچه امریکا آن را به چالش کشیده است وسعی در خطرناک نشان دادن آن دارد اما در مقابل روسیه نیز واکنش های متفاوتی را داشته و به صورت ملایم تری برخورد کرده است بدین گونه که سخنگوی کاخ ریاست جمهوری روسیه بیان کرده است که چنین آزمایشی نقض هیچ یک از تعهدات بین المللی پکن نیست و حتی آن را همانند اقدامات امریکا شمرده است که پکن در چارچوب تعهدات بین المللی خود به تولید و پیشرفت تسلیحاتی اقدام کرده است.
این تحولات تسلیحاتی در حالی رخ می دهد که ارتش آمریکا و چین به طور فزاینده ای در سراسر قاره ی آسیا، از دریای چین جنوبی تا تنگه تایوان، به عنوان بخشی از آنچه که دولت بایدن به عنوان “رقابت استراتژیک” بین دو اقتصاد بزرگ جهان توصیف می کند، قرار گرفته اند. از طرفی هم بسی طبیعی تلقی می شود که این قبیل مانورهای نظامی چین بی تردید نگرانی های بیشتری را در ایالات متحده در مورد توانایی های نظامی رو به رشد رقیب ژئوپلیتیکی خود ایجاد کرده است. اما تهدید به حمله از سوی ایالات متحده که موشک های چینی را قبل از اصابت به یک هدف آمریکایی از بین می برد، مدت هاست که به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر اقدام نظامی قاطعانه تر پکن علیه امریکا مورد توجه سیاستمداران چینی قرار دارد.
در خصوص عملکردهای متقابل و پاسخ متقابل رقبا در این رقابت های تسلیحاتی رفتارهای استراتژیک رقبا نشان دهنده آن است که این رقابت تنگاتنگ و شدید به مرحله عملی و استفاده نخواهد رسید و به نظر در صورتی که این روند و نظم رقابتی و بین المللی ادامه داشته باشد این چشم انداز درست به نظر می رسد و به واقعیت نزدیک تر است به خصوص در مورد چین و امریکا که پکن صرفا در مقابل قدرت نظامی امریکا در پی استفاده از این مانور برای نشان دادن قدرت خود به امریکا برای مقاومت و پاسخ متقابل در صورت اقدامات عملی است.
اما علیرغم تلاش مسرانه در پیشرفت تسلیحاتی، به چالش کشیدن طرفین و محکوم کردن این اقدامات همچنان ادامه دارد به این دلیل که در حالی که دانشمندان دفاعی در جستجوی راه‌هایی برای خنثی کردن یک حمله هایپرسونیکی هستند، دیپلمات‌ها و کارشناسان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در حال بحث در مورد چگونگی محدود کردن یا حتی غیرقانونی کردن این فناوری مخرب هستند. به عنوان سخن پایانی باید ذکر شود با توجه به اینکه چین، روسیه و ایالات متحده آزمایش‌های مهمی را یکی پس از دیگری انجام می‌دهند، به نظر می‌رسد مسابقه تسلیحاتی این چنینی سرعت بیشتری خواهد گرفت که در این بین منطقه آسیا از جایگاه مهمی برای هر سه رقیب برخوردار است که توضیح علل و چرایی اهمیت منطقه آسیا و رقابت تسلیحاتی رقبای سه گانه بحثی جداگانه و مفصل را می طلبد.
منبع :
Matin.Peter (2021), U.S. General Likens China’s Hypersonic Test to a ‘Sputnik Moment’, Bloomberg.com
RICHARD STONE (2020), ‘‘National pride is at stake.’ Russia, China, United States race to build hypersonic weapons, its available on sience.org
