جعفر قنادباشی
کارشناس آفریقا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مهمترین تحولات آفریقا در سال 94
آفریقا در سال 94 شاهد تحولاتی بود که بعضا ادامه رویدادها، تداوم و استمرار حرکتهایی سالهای گذشته بود و به برخی ناآرامیها و تحرکات مسلحانهای که گروهای تکفیری و گسترش آن یکی از مسائل مهمی بود که کشورهای مختلف در شمال و شرق آفریقا را به خود مشغول کرد. دیگر اتفاق مهم در آفریقا رشد اقتصادی کلی در آفریقا بود. در این بین سال 94 را میتوان سال خوبی برای کشورهای آفریقایی دانست و قاره آفریقا را به سمت قاره هایی که رشد اقتصادی آن نسبت به زیر ساختهایی در این کشورها نسبتا مثبت است. همچنین پایان شیوع بیماری ابولا در غرب آفریقا یکی از رخدادهای خیلی مهم بود که ده کشور و سه کشور سیرالئون، گینه و لیبریا را به شدت درگیر کرده بود و تلفات زیادی را در سال 93 در این کشورها به جا گذاشت. در واقع در سال 94 بیماری ابولا (که در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، اثرات بسیار بدی داشت) پایان یافت. در سال 94 ما شاهد برگزاری انتخابات در برخی از کشورهای مرکزی آفریقا بودیم که این کشورها را به سمت ثبات سوق داد مانند. آنچه که در مالی، چاد و یا کشور نیجر اتفاق افتاد. همچنین شاهد تحول جدیدی مبنی بر مداخله عربستان در سیاستهای خارجی کشورهایی مثل سودان، جیبوتی، امور و کشورهای شمال شرق آفریقا بودهایم . در این راستا عربستان مداخله کرده و سیاستهای راهبردی این کشورها را تحت تاثیر قرار داد که در نوع خود بی سابقه بوده است. در سال 94 در منطقه جنوب این قاره ثبات و آرامش نسبی برقرار شد و تنش های گذشته از میان رفت، اما در حوزه دریاچه های بزرگ، تنشهای قدیمی بر سر معادن بزرگ الماس و معادن گرانبها که در حوزه دریاچه های بزرگ است باقی ماند. این درگیری ها ادامه پیدا کرد.
اگر آفریقا را در سال 94 تحلیل کنیم دارای وقایع خوب سیاسی و اقتصادی و همچنین یک سلسله وقایع نامطلوب که باعث تنزل حکومتها میشده است. بخش اعظم این موضوع به تحرکات گروههای تکفیری که موقعیت کشورها را به خطر انداختند برمیگشت. در همین راستا لیبی شاهد رویداد مثبتی مانند توافق دو دولت در شرق و غرب لیبی بودیم. این توافق میتواند زمینه ساز تشکیل یک دولت وحدت ملی میشود. همچنین شاهد ظهور داعش یا مهاجرت و کوچ آنها از سوریه و عراق و ورود به لیبی بودیم. یعنی لیبی همزمان شاهد یک سری تحولات مثبت و منفی در این کشور بود و توجهات زیادی را به خود مشغول کرد. در مصر شاهد خیزشهای مردم برای بازگرداندن دموکراسی بودیم که وقایعی مثبت بود و در یکسال گذشته خود را نشان داد. در واقع رژیم نظامیان در مصر هم با برگزاری انتخابات پارلمانی سعی کرد تا خود را تثبیت کند. یعنی همزمان با کوشش نظامیان برای تثبیت اوضاع در سال 94 و ایجاد پارلمان برای استحکام پایگاهشان در منطقه و سیطره بر مصر شاهد مخالفتهای مردم بودیم. این رویکرد نشاندهنده پتانسیل انقلابی است که میتواند طی سالهای آینده اثرات زیادی بر سودان داشته باشد. البته در سال 94 شاهد اعمال فشارهای نظامیان مصری بر گروه های فلسطینی بویدیم و در صحرای سینا درگیریهایی اتفاق افتاد. این درگیریها در تاریخ صحرای سینا بی سابقه بود. یک طرف درگیریها، نیروهای داعش و یک طرف آنها نیروهای ارتش مصر بود. لیکن ضررها و زیانهای آن متوجه مردم غزه شد و تمام راههای ارتباطی آنها به بیرون از مرزها و به مرز مصر بسته شد . در واقع مصر با روانه کردن آبهای منطقه به سمت کانالهایی که فلسطینیها به سمت بیرون راه داشتند، تمام این راهها را مسدود کرد و محاصره آن کاملا کامل شد.
بوکوحرام در سال 94 نیز، همچنان که شمال آفریقا را محل تاخت و تاز داعش در کشورهای تونس و لیبی و الجزایر و مغرب بود در غرب آفریقا بوکوحرام حوزه آدم کشی هایش را ادامه داد و در سال 94 بوکوحرام از نیجریه به کشورهای کامرون، چاد و نیجر و کشورهای غرب آفریقا نفوذ کرد و بسیاری از مردم را به شهادت رساند. در سال 94 ما شاهد ادامه ناآرامی ها در آفریقای مرکزی بودیم و نیروهای فرانسوی و کشور را در اشغال خود دارند بی تفاوت در برابر مسلمان کشیهایی که در آفریقای مرکزی صورت گرفت باقی ماندند و افراد زیادی در آفریقای مرکزی امسال نیز به مانند سالهای گذشته کشته شدند. در همین سال گامبیا نظام خود را جمهوری اسلامی اعلام کرد و اقدامی جنجال برانگیز بود اما در عرصه اجرا تفاوتی در حکومت به وجود نیاورد. در واقع گامبیا که کشوری کوچکی است و برای تثبیت موقعیت حکومت، متوسل به تغییر نام این کشور و نظام شد ولیکن درمحتوی هیچ تغییری صورت نگرفت و با عنوان کردن جمهوری اسلامی سعی کرد که رضایت مردم را جلب کند.
ایران و آفریقا در سال 94
در حوزه روابط ایران با آفریقا در سال 94 کوششهای زیادی انجام شد تا روابط را به سمت مطلوب اقتصادی بکشانند و در واقع سرفصل جدیدی برای همکاری بین ایران و آفریقا آغاز شود . چنانچه کمیسیوتهای متعددی با کشورهای آفریقایی برگزار کردیم، اما در سال 94 هیچ اقدام عملی برای گسترش این روابط جز همان تفاهم نامه هایی که در رفت و آمدهای اقتصادی با آفریقا انجام گرفت انجام نگرفت. اما در موارد دیپلماتیک به دلیل مسائل برجام در رابطه با آفریقا تلاش های لازمی را نشان ندادیم و همچنان مسائل زیادی باقی ماند.
واژگان کلیدی : تحولات آفریقا در سال 94 ، تحولات آفریقا ، سال 94 ، رویدادهای آفریقا، جهان در سال 94
