مصر و گام در راه هسته اي شدن
علي رمضاني بونش
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
امروز تلاش براي دستيابي به فناوري هسته‌اي به طور كل به امري مهم مبدل شده است كه كشورها براي اثبات حضور سياسي، اقتصادي و حتي امنيتي خود از آن استفاده مي‌كنند .دراين راستا مصر پر جمعيت ترين كشور جهان عرب ويكي از قطب ها وقدرت هاي مهم قاره آفريقا اندك اندك در حال بازگشت به گذشته برنامه اتمي خود وتاسيس چندين نيروگاه هسته اي در كشور است . بيشك اين رويكرد دولت قاهره را ميتوان از نگاه هاي متعددي بررسي كرد.
از نگاه احساس نياز به انرژي :
در نيمه اول قرن بيستم و يكم، با توجه به افزايش تقاضاي جهان براي انرژي بيشتر كه اغلب در اثر نياز رو به رشد كشورهاي در حال توسعه همچون چين و هند ناشي مي شود، انرژي هسته اي نقش مهمي پيدا مي كند. بر اساس تخمين ها تا سال 2030، 27 درصد از برق جهان در نيروگاه هاي هسته اي توليد مي شود و اكنون اين رقم، 17 درصد است. در سه دهه گذشته نيز در توليد نيروي هسته اي و دسترسي به مواد و فناوري هسته اي، افزايش چشمگيري ايجاد شده است. در حال حاضر چالش اصلي، چگونگي هماهنگ كردن اهداف عدم تكثير مطرح در معاهده عدم تكثير سلاحهاي هسته اي با نياز هاي امروز، مي باشد؛ به گونه اي كه عدم پايبندي به اين تعهدات بدون اخلال در استفاده صلح آميز از سلاح هسته اي قابل تشخيص باشد. در اين راستا مصر نيز همچون بسياري از كشور هاي در حال توسعه ديگر با آگاهي از پتانسيل بالقوه انرژي هسته اي در توليد برق وساير مصارف در حال رشد آن تلاش هاي خود را در جهت استفاده از آن گسترش داده است و قصد تاسيس چندين نيروگاه از جمله در اسكندريه را دارد
رقابت با اسرائيل:
اسرائيل از زمان اعلام موجوديت در سال 1948 در انديشه دستيابي به فناوري هسته‌اي بود و براي تحقق اين هدف برنامه‌ريزي ميكرد. وبا كشورهايي همچون آرژانتين، آفريقاي جنوبي (در دوره حاكميت آپارتايد)، بلژيك، ايتاليا و ايالات متحده آمريكا همكاري كرد.مصر از اوايل دهه پنجاه، فعاليت هسته اي خود را كه در واقع نوعي بازدارندگي در برابر تهديد هسته اي اسرائيل بود آغاز كرد، به خاطر رقابت دو ابر قدرت آمريكا و شوروي با موانع خارجي مواجه شد وبه تعليق در آمد.. بعد از پايان جنگ سرد، آمريكا با نگاه امنيتي به برنامه هسته اي مصر پيوسته مراقب تحركات اين كشور بوده است. آنچه مشخص است نپيوستن اسرائيل به معاهده هاي كاهش تسليحات اتمي موجب شده است تا بسياري از مقامات كشوري و لشگري و برخي اساتيد دانشگاه، خواستار پيگيري برنامه هسته اي مصر در مقابل برنامه هسته اي تلْ آويو باشند.
نگاه به رقابت در حوزه آفريقا:
مصر، ليبي و آفريقاي جنوبي درگذشته در سطوح گوناگوني داراي فعاليت هاي هسته اي بوده اند. در واقع سابقه فعاليت كشورهاي آفريقايي در زمينه دستيابي به انرژي هسته اي متفاوت است. اين تلاش نتايج متفاوتي هم داشته است در قاره آفريقا كشورهاي مصر، ليبي و آفريقاي جنوبي كشورهايي هستند كه به دنبال انرژي هسته اي بوده اند يا از اين تلاش منصرف شده اند يا شاهد بازگشت مخفيانه هسته اي هستند. علاوه بر آن، الجزاير داراي دو راكتور هسته اي است واز اين دو رآكتور براي توليد برق، شيرين كردن آب دريا و مبارزه با ملخ ها استفاده مي كند،از طرف ديگر، بسياري از كشورهاي آفريقايي مثل نيجر و چاد داراي معادن اورانيوم هستند كه مي تواند زمينه اي براي آغاز يك برنامه هسته اي مستقيم باشد و يا اينكه اين كشورها مورد نظر كشورهاي ديگر براي خريد اورانيوم قرارگيرند.در اين حال پرستيز آفريقايي مصر وحفظ قدر ت ملي و منطقه اي مصر مقامات اين كشور را بر آن داشته است تا از كشور هاي ديگر آفريقايي عقب نمانند.
اقناع امريكا وغرب:
روابط مصر و آمريكا از سال 1974 شاهد چندين دوره بوده است. اوج روابط دو كشور در بعد از جنگ دوم خليج فارس رقم خورد و روابط دو كشور، رابطه شبه ائتلاف توصيف گرديد. از نظر آمريكا، قاهره، مؤثرترين پايتخت جهان عرب، پيشتاز صلح و پيشتاز احتمالي اصلاحات در منطقه و از كارگزاران نظم منطقه اي مطلوب آمريكاست. مصر نيز با توجه به ساختار متزلزل اقتصادي، معضل امنيتي ناشي از اسرائيل، ماهيت نظام سياسي متأثر از محيط رواني رهبران سياسي و همچنين موقعيت ژئواستراتژيك خود استراتژي ائتلاف را با قدرت هاي بزرگ در پيش گرفته است. اما از آنجايي كه براي نقش منطقه اي مصر حد و مرزي وجود دارد، مصر هسته اي خط قرمز است؛ چرا كه اگر مصر به توان هسته اي دست يابد، موازنه قدرت در منطقه به ويژه بر ضد اسرائيل بر هم مي خورد.در اين راست مصر كوشيده است تا بهره گيري از توان غرب براي برنامه اتمي خود اين تضمين را به اروپا وامريكا بدهد كه برنامه هسته اي اين كشور راهي نظامي نخواهد داشت و صرفا راهي مسالمت آميز خواهد داشت.
مصر و بازیگران خاورميانه:
اردن، عربستان وامارات همگی در تكاپوی راه اندازی راكتورهای هسته ای هستند چه اينكه امارات وعربستان تا كنون موفق به امضاي معاهده هاي ده ها ميليارد دلاري با كشور هايي نظير فرانسه ،امريكا وكره جنوبي براي ساخت نيروگاه هاي هسته اي شده اند. مقامات همه این كشورها هدف تلاش برای دست یافتن به فناوری هسته ای را تأمین نیازهای سوخت و تأمین برق عنوان می كنند، اما چنان كه تحلیلگران امور استراتژیك می گویند، دستیابی به تكنولوژی هسته ای برای آنها یك اهرم دفاعی است.مجهز شدن كشورهای عربی به راكتورهای هسته ای به این معناست كه منطقه حساس خاورمیانه از ناامنی شدید ي رنج ميبرد در اين حال هر چند مصر توان اقتصادي كشور هايي نظير امارات و عربستان را دارا نيست اما ميكوشد تا با بهره گيري از توان متخصصان داخلي خود از ساير كشور هاي عرب وايران عقب نماند .در اين حال بايد به نقش ايران نيز در بازگشت دوباره مصر به برنامه هسته اي اشاره كرد در واقع برنامه هسته اي ايران موحب شده است تا مصري ها غرب را راضي به گشودن دوباره برنامه هسته اي خود كنند چرا كه بازماند ن مصر از رقابت با كشور هايي عربي وايران به نوعي موجب كاهش قدر ت منطقه اي ،افت جايگاه در جهان عرب و نقش ژئوپلتيك اين كشور خواهد شد .
2010-03-16
