مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
قزاقستان در دو وهه گذشته نسبت به تحولات منطقه و جهان سیاستی متعادلی را در پیش گرفته است. از یک سو سعی کرده است که منافع روسیه را در منطقه و در داخل کشور پیگیری کند و از دیگر سو با منافع کشور آمریکا پیوند خورده و تعادلی بین منافع آمریکا و روسیه ایجاد کرده است. الگوی سیاست خارجی قزاقستان مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز و ارتباط با تمام نگاه های سیاسی و منطقه ای در راستای تحقق بخشیدن به منافع ملی قزاقستان است. گفتگوی زیر برای بررسی بیشتر رویکرد قزاقستان به بازیگران منطقه ای و بین المللی است.
واژگان کلیدی: قزاقستان و بازیگران منطقه ای ، سیاست خارجی قزاقستان، نگاه قزاقستان به ، قزاقستان و امریکا، روابط خارجی قزاقستان
مرکز بين‌المللي مطالعات صلح: مهمترين متغيرهاي دخيل در سياست خارجي قزاقستان در رابطه با قدرت های بزرگ چيست؟
قزاقستان با توجه به ثروت های زیرزمینی و منابع خیلی زیادی مانند اورانیوم، کبالت، جیوه، پتاسیم و دیگر منابع زیرزمینی است و تولید فولاد و تولید گندم، (فرآورده های بسیار استراتژیک) ، صنایع پیشرفته و پایگاه بایکونور (که می توان گفت در حال حاضر در دنیا بزرگترین پایگاه پرتاب ماهواره ها به فضاست) و مرز با چین، روسیه، دریای خزر و کشورهای آسیای مرکزی برای کشورهای غربی و دول شرقی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این میان قزاقستان با توجه به شرایط سوق الجیشی و استراتژیک خود هم با کشورهای شرقی رابطه خوبی دارد. این هنر بسیار قابل تقدیری در دولت قزاقستان است که با توجه به این که یکی از اعضای اصلی پیمان شانگهای است، ولی روابط حسنه ای با غرب دارد که خود نمونه ای از سیاست های چند جانبه دولت قزاقستان را نشان می دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سال گذشته رویکردی نظربایف به غرب، اتحادیه اروپا و امریکا داشته، چه بوده است؟
با توجه به شرایط استراتژیک قزاقستان که حدود چهار- پنج هزار کیلومتر با دولت روسیه از شمال مرز مشترک دارد و نیز با توجه به این که در داخل قزاقستان نیز میلیون ها روس زندگی می کنند اما رویکرد نظربایف در سال های گذشته نسبت به اروپا و آمریکا توانسته است با سیاست های مدبرانه دولت و شخص آقای نظربایف، هم با دول غربی و هم با شرکت های بزرگ نفتی دنیا ارتباط خوبی برقرار و در تمام مناطق شمالی و سواحل دریای خزر از تکنولوژی کشورهای غربی در مورد استخراج و تصفیه نفت استفاده کند. چنانچه با لوله نفت از غربی ترین منطقه این کشور یعنی از سواحل دریای خزر تا چین روابط اقتصادی خود را با چین نیز بهبود بخشد و با روسیه هم روابط خوبی برقرار کند. البته نسبت به دیگر رهبران کشورهای آسیای مرکزی، امروزه در اروپا نیز از احترام بالایی برخوردار هستند و ایشان در مقطعی رهبری پیمان امنیت اروپا را نیز بر عهده گرفتند و در تمام سازمان های جهانی این موضوع ادامه داشت و کشور قزاقستان به هیچ وجه تاکنون مورد انتقاد شدید کشورهای غربی قرار نگرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به سه قطب عمده ی قدرت های منطقه خاورمیانه، ایران و عربستان و ترکیه بنگریم، نگاه قزاقستان به این کشورها چگونه بوده است؟
بیشتر کشورهای آسیای مرکزی روابط خوبی با دولت عربستان یعنی قطب عربستان دارند. البته این مسئله بیشتر ناشی از قدرت اقتصادی عربستان و اقمار آن، یعنی امارات و قطر و کویت و بحرین ناشی می شود، از طرف دیگر از آن جا که کشورهای آسیای مرکزی یعنی قزقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و قزاقستان و ترکمنستان، روابط حسنه ای با کشورهای غربی به خصوص آمریکا دارند و کشور عربستان سعودی نیز در تمام سیاست های خارجی خود دنباله رو سیاست های آمریکایی و انگلیسی و حتی اسرائیلی است، دولت های منطقه به دلیل حساسیت منطقه و نیز مسائل امنیتی، زیاد با دولت عربستان (با توجه به نفوذی که در دنیای اسلام به خصوص کشورهای سنی دارد) مخالفت نمی کنند. البته باید این موضوع را در نظر داشت که هرچند کشورهای قزاقستان ، ترکمنستان ، قرقیزستان ، تاجیکستان و ازبکستان کشورهای سکولار و لاییک می باشند، اما اکثریت جمعیت آن ها مسلمانان سنی می باشند که این هم نزدیکی را حاصل می کند. قزاقستان و البته ترکمنستان با ایران هم مرز هستند و در دریای خزر نیز اشتراکاتی دارند و در حوزه دریای خزر دارای اشتراک منافع هستند. لذا روابط ایران و قزاقستان هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی طی سال های اخیر بهبود یافته و البته در مورد مسئله دریای خزر نیز با هم تبادل افکار دارند.
در مورد ترکیه باید گفت که ترکیه نزدیک ترین روابط را با قزاقستان دارد و ترکیه اولین کشوری بود که استقلال این کشورها را به رسمیت شناخت. بدین جهت باید خاطر نشان ساخت که قزاقستان و ترکیه دارای روابط بسیار عمیق نظامی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی در تمام شئون هستند. اولین دانشگاهی که ترکیه در خارج از ترکیه تاسیس کرده دانشگاه بین المللی احمد یسوی قزاقستان- ترکیه در شهر ترکستان در استان جنوبی قزاقستان دایر شده است. حدود بیست تا سی هزار دانشجو دارد. البته از لحاظ اقتصادی، ترکیه در راه سازی، فرودگاه سازی و جاده سازی و پل سازی و دیگر مسائل اقتصادی قزاقستان شریک و سهیم هستند، یعنی می توان گفت که قزاقستان روابط بسیار نزدیک و تنگاتنگی با ترکیه دارد و این موضوع از سفرهای متعدد رهبران دو کشور دیده می شود و آقای نظربایف با میانجیگری بین ترکیه و روسیه دوستی و رفاقت و برادری خود را به ترکیه نشان دادند.
مرکز بين‌المللي مطالعات صلح: به نگاه شما سياست هاي قزاقستان در مورد ايران تا چه حدي با عربستان سعودي همراستا بوده است ؟
با توجه به این که اختلافات عمیقی بین جمهوری اسلامی ایران و دولت عربستان در منطقه کشورهای منطقه به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس (که جز همکاری شورای خلیج فارس هستند) همه پشت سر عربستان هستند. همچنین دولت مصر با توجه به کمک های زیاد از ریاض از دولت عربستان طرفداری می کند و قدرت های کوچک مثل سودان و سومالی نیز با توجه به رشوه هایی از دولت عربستان همیشه و در تمام مسائل بدون حقایق منطقه معمولا پشت سر عربستان هستند و از عربستان حمایت می کنند. اما ما تا به حال شاهد نبودیم که دولت قزاقستان در مشکل بین ایران و دولت عربستان، از یک سو طرف داری کرده باشد. این سیاستی دوراندیشانه از سوی آقای نظربایف است که تا به حال درگیر اختلافات منطقه ای مخصوصا اختلافات بین ایران و عربستان نشدند و این به نفع تمام کشورهای منطقه است.
مرکز بين‌المللي مطالعات صلح: تلاش و رویکرد آستانه در میانجی گری در حل اختلافات بین بازیگران عمده منطقه ای تا چه حدی بوده است؟
طی چند سالی که از استقلال قزاقستان تحت رهبری آقای نظربایف هم از لحاظ سیاست خارجی و هم از نظر سیاست داخلی با شیوه اداره مقامات بالا به ویژه آقای رئیس جمهور، توانسته نه تنها استقلال خود را صاحب شود، بلکه به عنوان قدرت منطقه ای در اجرای صلح و امنیت منطقه نیز تاثیر داشته باشد. ما در این مدت بارها شاهد بوده ایم که شخص آقای نظربایف در اختلافات بین کشور قرقیزستان و ازبکستان راهبردی را در جهت صلح اجرا کردند و در این مورد بسیار مثبت عمل نمودند. حتی در این اواخر که بین دولت ترکیه و دولت روسیه اختلافات عمیقی بعد از سقوط یک هواپیمای نظامی روسیه در خاک ترکیه، انجام گرفت؛ یعنی جنگنده های ترکیه یک فروند جنگنده روسی را سرنگون کردند، می توان گفت که طی یک ماه گذشته روابط سیاسی بین ترکیه و دولت روسیه با چالش های بسیاری رو به رو شده بود که هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ تجاری به هر دو کشور لطمات زیادی زد. حتی می توان گفت ترکیه در این مسئله حدود ده میلیارد دلار (از این لحاظ که توریست های روسیه به ترکیه نیامدند و در مورد تولیدات منسوجات و میوه و گوشت سفید) متضرر شد. در این جا هم شاهد بودیم که با مداخله شخصی آقای نظربایف ارتباطی بین آقای پوتین و اردوغان برقرار شد و می توان گفت معماری این موضوع تماما توسط آقای نظربایف انجام گرفت. ایشان در زمانی که اختلاف بین دو کشور به حد اعلا رسیده بود با وساطت و میانجیگری توانست روابط سیاسی بین ترکیه و روسیه را از نو برقرار کنند.
