مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
بعد از حمله شيميايي نزديك دمشق بحث مداخله آمریکا و متحدانش در سوریه مطرح بوده و هست.اين امر پس از وتوي روسيه و چين در شوراي امنيت سازمان ملل بعد ديگري به خود گرفته است. يعني هر چند در منشور سازمان ملل متحد و در بند 4 ماده 2 منشور صراحتا هرگونه تهدید یا توسل به زور ممنوع اعلام می شود، اما همچنان طرح حمله توسط امريكا مورد نظر بوده است. در همين راستا براي واكاوي بيشتر نگاه واشنگتن به حمله به سوريه گفتگويي با دكتر داوود هرميداس باوند كارشناس مسائل بين المللي داشته ايم:
واژگان كليدي: آمریکا و سوریه، حمله آمریکا به سوریه، آينده حمله به سوریه ، چالش هاي حمله آمریکا به سوریه، حمله محدود امريكا به سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح : حدود یک سال پیش باراک اوباما استفاده از سلاح های شیميایی را خط قرمز اعلام کرد و حالا با استناد به استفاده از سلاح های شیمایی قصد استفاده از نیروی نظامی در برخورد با دولت سوریه را دارد. رويكرد دو هفته اي امريكا در بحران سوريه چگونه مورد تحليل و بررسي شما قرار ميگيرد؟
با توجه به سوابق امريكا در افغانستان و عراق واشنگتن به هيچ وجه مايل نبوده است كه وارد يك درگيري نظامي زميني گردد. منتها با وجود اظهار نظر قبلي اوباما در مورد خط قرمز در سوريه وي فكر مي كرد طرف مقابل درايت و كياستي دارد كه چنين شرايطي را ايجاد نكندكه امريكا را مجبور به حمله كند. اما متاسفانه عليرغم انتظار امريكا اين مساله و حمله شيميايي پيش آمد. يعني از سلاح شيميايي استفاده شده است و در اينكه دولت سوريه و يا گروه هاي مخالف دست به چنين كاري زده اند روند و نظر مسلط در جامعه بين المللي بر اين است كه دولت سوريه دست به چنين كاري دست زده است. گذشته از درستي يا نادرستي چنين گزاره اي فعلا نمود اين اقدام به دولت سوريه چسباند شده است. در اين شرايط دولت امريكا وارد نوعي تنگنا (كه به هيچ وجه مايل نبوده است) قرار داده شده است. چرا كه اگر امريكا بخواهد واكنشي در مورد سوريه نشان ندهد اعتبار و پرستيژ امريكا در نظام بين الملل ضربه مي بيند و اين كشور را تبديل به ببري كاغذي مي كند. لذا وقتي كه سلاح شيميايي مورد استفاده قرار گرفت اوباما اسير شعار قبلي خود گرديد. اوباما از اينكه پارلمان انگليس نظر منفي به حمله داد خوشحال شد. در همين راستا اوباما با توجه به توانايي و اختيار در تصميم هاي رياست جمهوري و آزاد عمل وي در تصميم در اين مورد تلاش كرده طرح حمله را به كنگره برد. در اين حال اگر نظر كنگره مساعد حمله باشد و اقدامات محدود و تنبيهي انجام خواهد گرفت. يعني هر چند افكار عمومي داخل امريكا و به گونه كلي جهان نظر مساعدي نسبت به حمله ندارد و در سطح جهاني نيز مساعد حمله نيست اما تصميم گيرندگان در وضعيتي دو راهه قرار گرفته اند و امريكا اگر اقدامي نكند نوعي شكست سياسي و رواني براي آنها در پي دارد و اگر اقدامي كند فرايند حمله قابل پيش بيني نيست. هر چند اعلام شده حمله محدود و تنبيهي است، اما تضميني نيز وجود ندارد كه اين حمله گسترش پيدا كند و به حايي فراتر از سوريه منطقه را دچار آشفتگي كند. لذا امريكا در وضعيتي است كه مايل نبوده ولي مجبور هست نوعي واكنش نيز نشان دهند. حال اينكه ميزان واكنش بستگي به تصمييم كنگره امريكا و نظرمساعد و موافق آن نسبت به حمله دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : امريكايي ها تا چه حدي توانسته اند نظر هم پيمانان غربي و عربي را نسبت به حمله به سوريه جلب كند؟
كشورهاي عربي منطقه از قبل هم خواهان حمله امريكا به سوريه بوده اند و در راس آنها عربستان و قطر هست. متاسفانه كشورهاي عربي خواستار اقدامات جدي بوده اند. دولت تركيه هم خواستار اقدام نظامي است. دبير كل ناتو اعلام هم پشتيباني كرده و كشورهاي اروپايي هم دچار ترديدهايي شده اند. چنانچه فرانسه هم دچار ترديد است. به علاوه تعدادي از كشورهاي خود را همسو با امريكا اعلام مي كنند، ولي برخي هم ترديدهايي دارند و از پيامد اقدام نظامي نگران هستند. چنانچه برخي از نمايندگان هم چنين نگراني هايي دارند. فعلا وضعيت تا حدي پيچيده شده است. در اين حال امريكا هم مجبور است اگر كنگره هم نظر مساعدي در مورد حمله نداشته است اقدامي هر چند كوچك انجام دهد. چرا كه اعتبار رئيس جمهور كه صلاحيت تصميم گيري دارد مورد ترديد قرار گرفته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : امريكا چه نگاهي به سازوكارهاي حقوقي و فراهم كردن بستر حقوقي براي حمله به سوريه دارد؟
امريكا مي داند در شوراي امنيت با راي مخالفت روسيه و چين مواجه خواهد شد، مگر اينكه طرح قطعنامه اي كه فراهم ميكند با صواب ديد روسيه و چين باشد. يعني طوري تعديل گردد كه نظر مساعد آنها نيز جلب گردد. اما اگر امريكا بخواهد 50 مركز براي اقدام محدود مورد نظر داشته باشد طبيعتا اين طرح در شوراي امنيت وتو خواهد شد. در اين حال امريكا اطميناني به اين راه ندارد. راه دوم هم حل مساله سياسي از راه كنفرانس ژنو است. يعني كنفرانس ژنو جلو تر افتد و غرب و روسها هم تعديلاتي در نظرات خود كنند. اما فضا براي برگزاري چنين كنفرانسي مساعد به نظر نمي رسد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : بعد از بحران کوزوو در سال 1999 با توجه به این که در آن سالها شورای امنیت به دلیل وتوهای پی در پی دولت روسیه ناتوان از تصمیم گیری بود، دولت های اروپایی با استناد به اخلاق بین المللی تجاوز خود به دولت صربستان در قالب مداخله بشردوستانه توجیه کردند آیا به نظر شما ممكن است امريكا اقدامي در چارچوب مداخله بشردوستانه و توسل به زور انجام دهد؟
همان گونه كه در مورد كووزو انجام شد پس از مخالفت روسيه و چين در شوراي امنيت ناتو به كوزوو حمله كرد و شوراي امنيت سكوت كرد. سكوت هم دال بر رضايت است. كامرون قبلا گفته بود اگر انجام اقدامي در مورد سوريه ضرروي باشد مي تواند اجماعي خارج از شوراي امنيت در پيش گرفته شود و انجام داده شود. اما اگر چنين اقدامي صورت گرد ايرادات حقوقي در پي خواهد داشت ولي واكنشي هم از سوي روسيه و چين پديدار نخواهد شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : هر چند سرگئي لاوروف وزير امور خارجه اين كشور اعلام كرده است كه مسكو بر سر سوريه حاضر به درگيري نظامي با هيچ كشور ثالثي نيست، اما كرملين همچنان بر موضع اصولي خود در اين زمينه مبني بر ضرورت گردن نهاندن واشنگتن و متحدان اش بر منشور سازمان ملل و اخذ مجوز شوراي امنيت آن در تحولات منطقه اي و جهاني تاكيد دارد. در اين حال آيا نوع نگاه مسكو و حاميان سوريه مي تواند نوعي چالش سياسي و بازدارندگي نظامي در مورد حمله به سوريه از جانب غرب تلقي گردد؟
در مورد بازدارندگي چين اين كشور هر چند اظهار نظر مي كند اما هيچ گاه واكنشي عملي نشان نمي دهد. بنابراين حساب چين روشن است. روسيه هر چند تعاملاني با سوريه دارد و ناوگان هايي از روسيه در مديترانه حضور دارند ولي روسيه در مورد بالكان مواضعي اتخاذ كرد و اعلام كرد اما در زماني كه مواجه با عمل انجام شده حمله مواجه شد عكس العمل آنچناني كه ادعا مي كرد ضرورت نديد. در اين حال اكنون هم بعيد است روسيه به خاطر سوريه خود را درگير مسائل عظيم تري كند كه در تعاملات آينده خود در رابطه با غرب و اروپا پيامدهايي منفي برجا گذارد. روسيه هميشه حتي در مورد ايران هم نقش تعديل كننده داشته است و جدا از تعديل قطعنامه ها در تصميم گيري هاي نهايي هميشه راي داده است. مسكو از زمان فروپاشي شوروي تلاش كرده است اگر همسو با نظرات غرب مي گردد بدون امتياز نباشد و اين رويكرد سنتي روسيه شده است. در اين حال شايد ورود ناوگان روسيه به مديترانه نوعي نگراني بر سبيل تصادف و اشتباهات فني و يا خطاي انساني را سبب شده است. يعني ممكن است موجب درگيري هايي گردد كه طرفين قصد و نيت آن را نداشته اند، اما وقتي در چنين فضايي آرايش نظامي صورت گيرد احتمال خطا هم وجود دارد. از اين نظر حضور ناوگان روسيه بي تاثير نيست اما اينكه نقشي بازدارنده داشته باشد بعيد است. كشورهاي ديگر هم جدا از رويكرد شعاري در جايگاهي نيستندكه نقش بازدارنده داشته باشند. روسيه از نظر عملي تا حدي مخالفت نشان ميدهد روسيه است تا تعديلي در موضع اعلامي امريكا انجام گردد.در اين حال اگر اروپا و امريكا برسر حمله به توافق برسند بعيد است روسيه واكنش آنچناني نشان دهد. ضمن اينكه روسيه تلاش مي كند قبل از اينكه به چنين رويدادي منتهي گردد شايد بتواند نوعي تعامل جديد با امريكا داشته و تعديلي در مواضع خود انجام دهد و امتيازاتي را در عرصه زمينه هاي ديگر از امريكا خواستار باشد. اين رويه روسيه است كه از غير مساله مساله ميسازد تا امتياز بگيرد. حالا كه مساله سوريه در ميان است سعي مي كند اين مساله را بي جهت از دست ندهند بلكه در قبال عقب نشيني در سوريه دستاوردهايي هم به همراه داشته باشند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
