فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
واژگان كليدي: گفتگو هاي هسته اي، ايران ، گروه ۱+۵ ، شوراي همكاري خليح فارس، نشست بغداد
اينك زمان زيادي تا مذاكرات و گفتگو هاي هسته اي ايران و گروه ۱+۵ در بغداد باقي نمانده است. در اين بين با توجه به نوع رويكرد شوراي همكاري خليح فارس به مذاكرات هسته اي ايران و غرب در استانبول آنچه به نوع خود جالب توجه است رويكرد اين كشورهاي به مذاكرات بغداد و پيامدهاي اين نشست است. در اين راستا با توجه به اينكه مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ امیدواری‌های قابل توجهی را برای عبور از تنش‌های موجود و حرکت به سوی حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات در قالب بازی برد ـ برد به‌وجود آورده است، كوشيديم به گفتگويي با دكتر علي بيگدلي در مورد نوع واكنشهاي شوراي همكاري خليج فارس در آستانه مذاكرات هسته اي ايران و گروه ۱+۵ بپردازيم:
مركز بين المللي مطالعات صلح: رویکرد کشورهای شوراي همكاري خليج فارس در مورد مذاکرات هسته اي استانبول و ايران و گروه ۱+۵ چگونه مورد ارزيابي شما قرار ميگيرد؟
به طور كلي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس چندان تمايلي به رفع اختلاف بين ايران و غرب ندارند. چرا كه با عادي سازي روابط بين ايران و غرب اين كشورها احساس ميكنند كه در حاشيه و در سايه قرار خواهند گرفت. از سويي ديگر نيز حمايت مستقيم و بيشتر امريكا را از دست خواهند داد. در شرايط كنوني كشورهاي عضو شوراي توانسته اند به عنوان بازيگر فعال در منطقه توجه كشورهاي ديگر منطقه و حتي كشورهاي غربي را به سوي خود جلب كنند و ايران را به دشمن شماره يك و فرصتي خود در مقابل جهان قرار دهند. اين امر بسيار قابل لمس بوده و همچنين براي كشور ما خطرناك است .
نشست مذاكرات هسته اي ايران و گروه ۱+۵ در استانبول پيام هاي جذابي به همراه خود داشت. در اين بين هر چند جزئيات مذاكرات منتشر نشده است، اما رضايت ايران و گروه روبرو بيانگر آن است كه اين نشست پيامدهاي مثبتي به همراه خود داشته است. به همين دليل ما با توافق براي برگزاري نشست بغداد روبروييم. در اين بين اگر به واكنشهاي شوراي همكاري خليج فارس در قبال نشست استانبول بپردازيم ،بايد گفت در واقع واكنش هاي اين شورا و اسرائيل تقريبا برابر باهم بود و اسرائيل هم اعلام كرد كه اين نشست امتيازي و فرصتي به ايران داده شد. در اين ميان اگر چه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس به اين روشني اعلام موضع نكرده اند، اما به دلايلي چند مايل نيستند كه روابط ايران و گروه پنج به علاوه يك به سوي بهبودي حركت كند. چرا كه بنا به نظر كشورهاي عرب در صورت بهبودي روابط ايران با غرب اين امر به ضرر بسياري از منافع كشورهاي عضو اين شورا از جمله مساله طرح شده سه جزيره ايراني خواهد بود و اين مسائل خرد در سايه آشتي كنان ايران و غرب از بين خواهد رفت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: علت سكوت اغلب مقامات و رهبران شوراي همكاري خليج فارس درباره مذاکرات هسته اي استانبول و ايران و گروه ۱+۵ چيست؟
فشاري كه اكنون امارات متحده عرب در مجامع بين المللي بر روي كشور ما وارد ميكند بهره گيري از شرايط كنوني است. به گونه اي كه اين شورا و امارات به خود اجازه داده اند فشار بر ايران را گسترش دهند. حتي كشور هاي عضو اين شورا به سمت آن مي روند كه مساله سه جزيره ايراني را به پديده اي بين المللي تبديل كنند. بنابراين سكوت شوراي همكاري خليج فارس در قبال نشست استانبول سكوت رضايت بخشي نبوده است. يعني واكنشي دوستانه در قبال ايران تقلي نميشود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش متغير اسرائيل را در نوع رويكرد شوراي همكاري خليج فارس در مورد ايران را چگونه مورد بررسي قرار مي دهيد ؟
كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس جدا از مسائل هسته اي با ايران اختلافات ديگري نيز دارند و در در حوزه هايي ماند عراق، سوريه، لبنان، بحرين و كشورهاي شمال آفريقا (كه بهار عربي را پشت سر گذاشته اند)با ايران مشكلاتي دارند. بنابراين اختلافات ايران با كشورهاي حوزه شوراي همكاري خليج فارس هر چند ژرف تر و گسترده تر شود اين اسرائيل است كه از گسترش اين دشمني و چالشها سود خواهد برد. يعني كشورهاي عربي كه تا چندي پيش اسرئيل را دشمن اصلي خود در منطقه به شمار مي آورند اكنون به تحريك امريكايي ها ايران را دشمن مشترك اعراب به شمار مي آورند. به علاوه مساله فلسطين و غزه در جريان اختلافات و مشكلات منطقه در هاله اي از ابهام و فراموشي توسط اعراب قرار گرفته است كه اين امر هم باز به نفع اسرائيل شده است. گذشته از اين مقامات اسرائيلي با طرح حمله نظامي به ايران (و مطرح كردن اينكه ايران در حال بهم زدن مناسبات صلح در خاورميانه است و به دشمن عمومي كشورهاي عربي تبديل شده است) هر روز در حال افزايش اختلاف بين ايران و اعراب است. گذشته از اين امريكايي ها هم تا حدي خواستار عادي سازي روابط با ايران نيستند، چرا كه در شرايط فعلي با توجه به بحران اقتصادي گسترده و ژرفي كه جامعه غرب بويژه امريكا را در برگرفته امريكايي ها توانسته اند تسليحات هنگفتي به كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس بفروشد. بعد از بهار عربي نيز بسياري از سرمايه داران هاي عربي منطقه بخش عمده اي از ثروت خود را به اروپا و امريكا انتقال داده اند كه اين امر نيز تا حدي سطح بيكاري و تورم را كاهش دهد. در اين راستا هر چه امريكايي ها مساله هسته اي ايران را بيشتر به پديده اي بين المللي تبديل كنند به همان نسبت هم سطح فشار كشورهاي عربي شوراي همكاري خليج فارس بر اسرائيل كاهش مي يابد. معادلات و مناسباتي كه بايد مورد توجه مقامات كشور ما باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا مي توان گفت شكافي بين مقامات و رهبران شوراي همكاري خليج فارس در قابل هر گونه نتيجه گيري مذاکرات هسته اي و ايران و گروه ۱+۵متصور شد ؟
شايد قبلا اينگونه بود. مثلا ما در گذشته بنا به دلايلي از جمله مشاركت دو كشور ايران و قطر در ميدان گازي پارس جنوبي با اين كشور همكاري هايي ايي را داشته ايم، اما متاسفانه احساس ميشود كه در سالهاي گذشته قطر هم به كشورهاي آن سو و يا به عبارتي در رديف دشمنان ما در منطقه قرار گرفته است. در اين بين جدا از عمان به نظر نمي رسد شكافي را بتوان در بين كشورهاي اين شورا در مورد همگونگي موضع گيري در قبال پرونده هسته اي ايران مشاهده كرد و اين شورا توانسته است ايران را تبديل به دشمن مشترك كند. عمان هم هر چند در گذشته از جمله در جنگ ايران و عراق جنبه هاي بي طرفي خود را حفظ كرده است، اما در واقع چندان عنصر قدرتمندي نيست كه بتواند تاثيري در نوع رويكردها و مناسبات شوراي همكاري خليج فارس داشته باشد. يعني اعضاي شوراي همكاري خليج فارس اكنون با استراتژي واحد و يكدستي در حال كنش بر ضد ايران هستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا شوراي همكاري خليج فارس پیشرفت در کاهش تنش‌های ایران و غرب و بهبود روابط بین‌المللی ایران را به‌عنوان مسئله‌ای با تأثیرات منفی بر جایگاه منطقه‌ای خود می‌داند و موفقیت ایران و بهبود شرایط آنرا به مثابه ناکامی خود و تنزل موقعیت منطقه‌ای اعراب تلقی می‌کند؟
بله. بايد گفت كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس چندان علاقمند نيستند روابط ايران با غرب و اروپا بهتر و احيا گرد. چرا كه اين شيخ نشين ها در خاطر دارندكه در دوران قبل از انقلاب و تبديل شدن ايران به ژاندارم منطقه اي باعث شده بود به همان نسبتي كه از امريكا اطاعت پذيري داشتند از شاه هم داشتند. در اين بين شوراي همكاري خليج فارس اكنون تلاش ميكند تا جايي كه مقدور است سطح و ميزان روابط ايران و غرب را تا جايي كه بتواند در همين سطح فعلي نگه دارد و به بهبودي اين روابط هم علاقمند نيست. چرا كه به نگاه آنان عاديسازي روابط ايران و غرب باعث ميشود ايران به عنوان قدرتي منطقه اي از نفوذ و قدرت خود در كنترل بيشتر اين كشورها بهره گيري كند.
اكنون كشورهاي عضو شوراي همكاري خليح فارس دست به رزمايشي دريايي، هوايي و زميني زده اند كه توسط امريكا، فرانسه و انگلستان (كه در منطقه حضور دارند) حمايت ميشود. بنابراين اين رزمايش نمايش قدرتي است كه هم غرب نشان ميدهد پشتيبان اين كشورها است و هم اين كشورها حاميان خود را به ايران گوشزد ميكنند. در اين بين اگر ما بتوانيم در كنفرانس بغداد و مذاكرات هسته اي با گروه پنج به علاوه يك به نتايج مطلوب و مورد نظري برسيم بي گمان قطعا سطح فشارهاي كاذب و دروغين كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس (بويژه در مورد سه جزيره ايراني در خليج فارس) كاهش خواهد يافت. يعني اگر بتوانيم در كنفرانس بغداد به نتيجه اي مقدماتي برسيم بي شك از فشار شوراي همكاري و اعراب بر ضد ايران كاسته خواهد شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پیشبرد مذاکرات و تفاهم ایران با ۱+۵ در هر سطحی می‌تواند چه آثار و پیامدهایی بر روي همكاريهاي شوراي همكاري خليج فارس و غرب خواهد داشت؟
در واقع شوراي همكاري خليج فارس بقاي خود را در وابستگي به غرب ميداند. بنابراين تلاش ميكند كه روابط خود با غرب را به نحو مطلوبي حفظ كند. در گذشته امريكايي ها تا جايي كه توانسته اند در همه موارد حمايت هاي بي دريغ خود را از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس اعلام كرده اند. از ديد اعراب اگر امريكا بخواهد روابط خود را با ايران را عادي سازي كند بايد رضايت كشورهاي عضو شواي همكاري خليج فارس را هم در نظر داشته باشد. اما بايد گفت در شرايط فعلي كه نقطه اختلاف ما با غرب به بدترين حد خود رسيده است جايي براي طرح مسائل حاشيه اي و خواسته هاي شوراي همكاري خليج فارس در روابط ايران و غرب وجود ندارد . چرا كه ما اكنون گام هاي اوليه را براي بهبودي روابط برميداريم و در شرايط فعلي هم مسائلي مانند سه جزيره ايراني نمي تواند مورد توجه جدي امريكا قرار گيرد. بويژه اينكه امريكايي ها در آستانه انتخابات رياست جمهوري هستند و اوباما هم مي خواهد از موضوع ايران به عنوان برگ برنده اي در انتخاب خود استفاده كند. بنابراين قطعا عامل و مولفه ي ديگري نمي تواند مانع از بهبودي روابط ايران با امريكا گردد. يعني در اين مقطه امريكايي ها اسير خواسته هاي شوراي همكاري خليج فارس نخواهند شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: تا چه اندازه اي مقامات شوراي همكاري خليج فارس که با غرب همکاری‌های مهمی در اعمال فشار بر ایران و گسترش تحریم‌ها و وادار کردن ایران به عقب‌نشینی و کاهش نقش منطقه‌ای خود داشته اند، در عرصة عمل از مذاکرات ايران و 5 به علاوه يك در بغداد و بازی برد ـ برد دو سو حمايت خواهند كرد؟
بايد گفت بازي برد برد را ما مطرح كرده ايم، اما شيح نشين هاي شوراي همكاري خليج فارس براي اينكه غلظت و ميزان دشمني ايران و غرب بالا رود دست به اعمال سياست هاي مختلف در عرصه هاي سياسي، اقتصادي و .. ميزنند. شورايي همكاري خليج فارس نيز اكنون خواستار طرح مسائل اختلافي بويژه اختلاف بر سر سه جزيره ايراني در مذاكرات غرب با ايران است. بنابراين سياست مداران ما بايد با توجه به اين متغيرها (كه در منطقه حاكم است) و اينكه مساله پرونده هسته اي ايران تبديل به مساله بين المللي تبديل شده و امريكا توانسته در اين راستا گام بردارد بايد بتوانند با دقت به اين مسائل توجه كنند. يعني اگر در نشست هاي آينده قرار باشد اختلافات را با امريكا بر سر ميز مذاكره حل كنيم به هيچ وجه نبايد خود را آلوده مسائل دست دوم، سوم و.. كنيم …. يعني مسئولان ما نبايد اگر مسائلي جانبي (مانند جزاير ايراني) از سوي غربي ها در نشست بغداد مطرح شد وارد مسائل حاشيه اي شوند. چرا كه اگر چنين امري رخ دهد قطعا طرح اين مساله در مذاكرات ايران و غرب به نفع شوراي همكاري خليج فارس خواهد بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در صورت عدم نتيجه نشست بغداد راهبردها و رويكردهاي شوراي همكاري خليج فارس در قابل ايران چگونه قابل تصور است؟
اگر مذاكرات ايران با گروه پنج به علاوه يك در نشست بغداد به نتيجه مطلوبي نرسد و مذاكرات قطع شود، اين امر به مثابه جشن تولدي براي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس خواهد بود و اين كشور ها كاملا در كنار اسرائيل قرار خواهد گرفت و با تهديدهايي كه از سوي اسرائيل و امريكا بر ضد ما (از جمله حمله نظامي و سرنگوني نظام) روبرو است از هيچ گونه كمك و همكاري دريغ نخواند ورزيد. يعني اگر در نشست بغداد نتيجه مطلوبي به دست نيايد اين امر به نفع دو نهاد شوراي همكاري خليج فارس و نهاد صهيونيسم است .
