دکتر حسن هانی زاده
کارشناس مسائل عربی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
انتخابات 13 خرداد گذشته ی مردم سوریه، نشان می دهد که ملت سوریه در 38 ماهی که از بحران نفس گیر سوریه می گذرد، به این نتیجه رسیدند که باید در کنار دولت بشاراسد در مقابل گروهک های تروریستی ایستادگی کنند. انتخاب بشاراسد مفهوم بسیار عمیقی به لحاظ سیاسی برای ملت سوریه دارد. این انتخابات جایگاه بشاراسد را در سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی تثبیت کرد. علارغم این که امریکا و غرب با تردید نسبت به سلامت این انتخابات نگاه می کنند، اما این انتخابات در محیطی کاملا آزاد و دموکراتیک برگزار شد و ناظران بین المللی سلامت این انتخابات را تایید کردند. این انتخابات و انتخاب بشاراسد برای یک دوره ی ریاست جمهوری 7 ساله، می تواند سوریه را به سمت ثبات و آرامش هدایت کند و شرایطی را فراهم نماید که گروهک های تروریستی از سرنگونی نظام سوریه ناامید شوند. لذا انتخاب بشاراسد به مفهوم تقویت محور تهران – دمشق- بیروت و شکست مثلث تقریبی قطر – عربستان – ترکیه خواهد بود و از این پس محور مقاومت اسلامی در منطقه بیش از گذشته تقویت خواهد شد.
واژگان کلیدی: سوریه، دولت جدید سوریه، چینش کابینه سوریه ، چینش مهره ها ، دولت جدید بشاراسد، تحلیف اسد، سوریه
رویکرد و سخنان آقای بشاراسد در مراسم تحلیف
مسئله ی تامین امنیت و این که باید گروه های تروریستی سرکوب شوند، حلب و رقه آزاد شود، شهروندان به سوریه بازگردند و سوریه بازسازی شود در سخنرانی آقای بشاراسد آقای بشاراسد شدیدا به ترکیه و حوزه خلیج فارس و مخصوصا از عربستان و قطر انتقاد کرد و این نشان می دهد که دولت سوریه در یک فرآیند زمانی کوتاه با کشورهای عرب خلیج فارس رابطه برقرار نخواهد کرد. به هر حال سوریه با توجه به تجربه ای که در سیاست خارجی دارد، سعی خواهد کرد با یارگیری جدید در کشورهای اروپایی از انزوای سیاسی خارج شود.
آقای بشاراسد در سخنرانی خود از همه گروه های مخالف خواست که زیر یک سقف با دولت سوریه مذاکره کنند، اما به نظر می رسد که این دعوت خیلی تاثیر و کارایی نخواهد داشت. گروه های تروریستی همچنین به فعالیت خود در سوریه ادامه خواهند داد، لذا دولت سوریه مصمم است که گروه های تروریستی را نابود کند. گروه های مخالف غیرمسلح در خارج هم مایل هستند که دولت سوریه کنار رفته و یک شورای انقلابی تشکیل و قدرت را در دست بگیرد ولی با توجه به انتخابات بشاراسد و قسم وی، امکان بروز چنین تحولی در سوریه وجود ندارد.
وضعیت کنونی سوریه و چینش مهره ها در دولت جدید بشاراسد
دولت بشاراسد تغییر اساسی نخواهد کرد. انتخاب خانم نجاح العطار به عنوان معاون رئیس جمهور که در گذشته هم معاونت فرهنگی سوریه را به عهده داشته است و خروج فاروق الشرع معاون اول رئیس جمهور سوریه، نشان می دهد تغییراتی تنها در سطح هرم قدرت صورت گرفته و هنوز تغییرات اساسی صورت نگرفته است. یکی از ویژگی های سوریه این است که در تغییر مهره های کلان و بالای نظام خیلی با احتیاط عمل می کند و سعی می شود که مهره های مورد اطمینان همچنان در مسئولیت های خودشان باقی بمانند. لذا تغییرات اساسی تا کنون صورت نگرفته و بشار اسد هم زمانی که سوگند ریاست جمهوری را انجام داد، به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. پیش بینی می شود که تنها تغییراتی در حد بعضی از وزرای کابینه در آینده صورت بگیرد. جدا از این آقای فاروق الشرع 22 سال به عنوان وزیر خارجه و 8 سالی هم معاون رئیس جمهور بوده است، به دلیل بیماری و سکته مغزی قادر به انجام وظایف خود نیست. به دلیل این که آقای فاروق الشرع اهل درعا و از خاندان های ریشه دار سوریه است، حضورش تضمین کننده کاهش چالش ها میان دولت سوریه و اکثریت سنی های سوریه است. لذا حضور آقای فاروق در بدنه ی دولت و نظام، یک حضور شکلی و ظاهری است. کنار رفتن ایشان هم اقتضا می کند که یک شخصیت دارای وزنه و جایگاه خاصی در میان اهل سنت جای ایشان را بگیرد. به نظر می رسد، بشار اسد این کار را انجام خواهد داد و یک شخصیت سنی که احتمالا آقای ولید المعلم خواهد بود، به عنوان معاون اول رئیس جمهور انتخاب خواهد شد.
نقش قومیت ها و مذاهب گوناگون در دولت جدید بشار اسد
در سوریه 18 طایفه مذهبی پراکنده و در نقاط مختلف سوریه حضور دارند. مهم ترین این طوایف، مسیحی ها، ارمنی ها، دروزی ها، علوی ها و اسماعیلی ها هستند. این اقلیت ها چون حس می کنند نظام سکولار و لائیک بشاراسد بهتر از منافع آن ها حمایت می کند، در حقیقت در کنار نظام سوریه هستند. نگرانی این اقلیت ها این است که نظام بشار اسد سقوط و یک دولت با گرایش های دینی حاکمیت را به دست بگیرد که اقلیت های سوریه را سرکوب خواهد کرد. با گذشت زمان این اقلیت ها احساس کرده اند که بشاراسد زمام امور را به دست گرفته و با استفاده از ابزارهایی از جمله نیروهای مسلح و نیروهای مردمی، گروهک های تروریستی را سرکوب می نماید.
نگاهی دولت بشار اسد به وضعیت امنیتی
از نظر دولت در واقع الان بعد از گذشت 38 ماه از بحران سوریه، تنها راه باقی مانده راه نظامی است. راهکار نظامی تنها پاسخگوی مشکلات سوریه خواهد بود، زیرا سوریه همه ی مسیرها را برای رسیدن به یک راه حل سیاسی طی کرده است. در واقع پیش شرط گروه های کنونی مخالف سوریه، سرنگونی بشار اسد است، اما دولت سوریه هیچ پیش شرطی را قبول نمی کند. دولت سوریه، سرکوب گروه های تروریستی را در سیاست های داخلی خود قرار داده و الان نیز ابتکار عمل میدانی در دست دولت و نیروهای مسلح سوریه است. الان بیشتر شهرهای سوریه از وجود گروهک های تروریستی پاکسازی شده و به نظر می رسد طی سال جاری و تا پایان سال میلادی جاری دولت روسیه بتواند تمام شهرها و روستاها را از وجود گروهک های تروریستی پاک سازی نماید. اکنون دولت و نیروهای مسلح سوریه با تشکیل یک جبهه قدرتمند در برابر گروهک های تروریستی، کشور خود را از وجود این گروهک ها پاکسازی می نمایند.
دولت جدید و تغییراتی در عرصه سیاست داخلی و خارجی
وضعیت داخلی سوریه بستگی به این دارد که دولت سریعا گروه های تروریستی را سرکوب کند و بخش هایی مثل رقه و حلب و … را از وجود گروهک های تروریستی پاکسازی کند. آنچه مهم است، در مرحله اول تامین امنیت مردم سوریه، بازگشت آوارگان سوری به شهرهای خود و بازسازی شهرها و تحرک بخشیدن به اقتصاد سوریه است. اکنون سوریه براساس برآوردهای میدانی مشمول 350 میلیارد دلار ضرر ناشی از خرابی زیرساختارهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی هست و به نظر می آید با توجه به کمبود امکانات سوریه، این کشور سعی خواهد کرد از بقیه کشورهای منطقه کمک بگیرد. در بعد سیاست خارجی نیز سوریه سیاست خود را مانند گذشته ادامه خواهد داد، و روابط خود را با روسیه و چین و جمهوری اسلامی ایران تقویت خواهد ولی مشکلات میان سوریه و قطر و عربستان و ترکیه همچنان باقی خواهد ماند. همچنین سوریه سعی می کند تا مدتی از انزوای سیاسی خارج شود و فضای جدیدی را به وجود بیاورد، ولی فشارهای خارجی هم زیاد است.
نوع نگاه آقای بشار اسد به مخالفین بیرونی و سیاسی بیرونی
گروه های تروریستی همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند و گروه های مخالف دولت سوریه که در خارج هستند، سعی خواهند کرد از طریق فشار داخلی و منطقه ای و بین المللی دولت سوریه را هرچه بیشتر در انزوا قرار دهند تا شرایطی فراهم شود که یک دولت در سوریه تشکیل شود. ولی با توجه به این انتخابات، گروهای تروریستی و گروه های مخالف دولت سوریه چه در داخل و چه در خارج دولت نخواهند توانست از رهگذر مخالفت با بشاراسد دولت وی را سرنگون کنند.
