مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بازیگران منطقه ای در دو سال گذشته واکنش های گسترده ای در مورد مساله هسته ای ایران داشته اند. اکنون نیز با نزدیک تر شدن به توافق هسته ای این بازیگری رنگ دیگری به خود گرفته است. گفتگوی زیر به بررسی وضعیت کنونی بازیگران منطقه ای و چالش های مذاکرات و چشم انداز آن توجه کرده است.
واژگان کلیدی: بازیگران منطقه ای ، نگاه بازیگران به مساله هسته ای ایران، مساله هسته ای ایران، اسرائیل و مساله هسته ای ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بازیگران منطقه ای در نگاه به مسائل حوزه ی هسته ای ایران به چند دسته قابل تقسیم اند؟
دسته بندی دقیقی نمی توان ارائه داد، ولی اگر بخواهیم کلی بگوییم، یک بازیگر رژیم صهیونیستی است که اصولا هدفش این است، که موضع و تصمیم مقامات آمریکایی و بویژه بسترامنیتی بودن موضوع هسته ای ایران را قفل کند و یک شرایط مبتنی بر جنگ را حاکم کند. این دولت نهایت تلاش خود را به اتفاق بخش عمده ای ازیهودیان ایپک یعنی یهودیان مقیم آمریکا انجام می دهد. گروه دوم محافظه کاران عرب هستند، که مشخصا مرتجعین عرب هستند، که معمولا با هرگونه ترقی در دنیای اسلام بویژه ترقی توسط ایران مشکل دارند و سعی در کارشکنی در آن دارند. بویژه عربستانی ها که عملا محکم تر از رژیم صهیونیستی در این رابطه فعالیت می کند. عربستان سعودی بیشتر نگران قطبیت ایران در دنیای اسلام است. اگر اسرائیل به دنبال جنگ با ایران است، عربستان به دنبال تحمیل شرایطی است که ایران ضعیف شده از دل آن بیرون می آید. دسته سوم کشورهایی مثل عمان و کویت و برخی از کشورهای دیگر (که تفاوت هایی بین آنها وجود دارد) هستند. این کشورها معتقدند که ایران دیپلماسی موفقی دارد و از دل این دیپلماسی ایرانی بیرون آید که هجمه های بین المللی علیه آن نیست لذا یان امر را در راستای همکاریهای منطقه ای می بینند و همکاری با ایران را اولویت خود می دانند و سعی می کنند این اولویت در دنیای عرب شکل بگیرد. دسته چهارم دوستان ایران مثل سوریه و لبنان هستند. البته در داخل این کشورها هم ممکن است، مخالف هایی وجود داشته باشد. در این گروه عراق در موضوع هسته ای موفقیت ایران برای گذر از این پیچ هسته ای، بخشی از موفقیت های خود می داند و سعی می کنند، این دیپلماسی را تقلید کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بازیگرانی مثل ترکیه و مصر چه جایگاهی در این بازیگری دارند؟
ترکیه و مصر نگاه رقابت توسعه ای با ایران دارند، یعنی موضوع مصر و ترکیه را باید بیشتر در یک قالب توسعه ای دید چون در افق چشم انداز بیست ساله ایران مصر به همراه بازیگران دیگری مثل عربستان رقبای ایران هستند. اما عربستان این رقابت را کاملا سیاسی و امنیتی می داند ولی ترکیه و مصر نگاهی توام با رقابت به این موضوع دارند و سعی می کنند جایگاه خود را در آینده تقویت کنند. لذا مصریها رفتاری را شکل می دهند، که این رفتار در دل ملاحظات راهبردیشان در میان کشورهای عرب است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تحولات منطقه ای آیا می توان گفت که در ماه های گذشته، نگاه بازیگران مختلف عربی و غیر عربی منطقه در مورد مسئله ی هسته ای ایران همراه تغییرات و تعدیلاتی بوده است؟
تحولاتی که در دنیای اسلام تحت عنوان بیداری اسلامی یا دموکراسی خواهی، منجر به چینش و استراتژیک تازه ای در مسئله شده است، که همه مسائل و کشورها را در قالب آن وزن می بخشند. موضوع هسته ای هم در همین قالب مورد توجه قرار می گیرد. با توجه به این که تحولات مربوط به بیداری اسلامی بیش ازهمه منجر به نوسان در ستون های نظام های محافظه کاری و ارتجاعی شد و به همان میزان هم عمق استراتژیک ایران را آزاد کرد و جایگاه ایران را تقویت نمود و ما می بینیم تحولاتی شکل گرفته است که از آن به عنوان حوزه ی برد ایران یاد می شود. به همین دلیل ما عملا برخی از کشورهای ارتجاعی، مشخصا مثل عربستان، سعی می کنند، که با موضوع هسته ای این عقب افتادگی خود را در شرایط راهبردی جدید منطقه جبران کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بازیگران مختلف منطقه ای از چه ابزارهایی اقتصادی، سیاسی و مالی استفاده می کنند؟
آنها سعی کردند که از ابزار نفت استفاده کنند و به همراهی با آمریکا برای وارد آوردن فشار تحریم به ایران روی آورند. در این بین دیگر کشورها سعی کرده اند این هم سویی با آمریکا را در این رابطه در پیش بگیرند.اما معتقدم وزن ایران آن قدر زیاد است، که آقای اوباما تا کنون زیر بار نرفته که در دیپلماسی با ایران اعلام شکست کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به سفر اخیر آقای نتانیاهو به آمریکا، اسرائیلیها در شرایط موجود از چه ابزارهایی برای ایجاد چالش در روند مذاکرات بهره می گیرد؟
اسرائیل، اما درحال حاضر رقابتی انتخاباتی وجود دارد، که تا 26 اسفند ادامه دارد. نتانیاهو سعی دارد مسائل اقتصادی و مسائل مسکن و اشتغال را که در داخل کشور وجود دارد، که درحال حاضر شعار انتخاباتی رقبای وی در جناح چپ است،با موضوع امنیت جایگزین کند، و موضوع هسته ای ایران را در قالب امنیت رسیدگی نماید و از همین طریق ارتباطی با آمریکا ، سیاست های انتخاباتی بلند مدت تری در پیش بگیرد. هدف وی به شکست رساندن دیپلماسی آقای اوباما در قبال جمهوری اسلامی ایران است. این ها چیزهای پنهانی نیست.واقعیت این است، که این مسائل به طور جدی مطرح می شود و این اختلافات فراتر از اختلافات تاکتیکی است که قبلا مطرح می شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کنونی ترکیه چیست؟
سیاست نیابتی خود را دنبال می کند. از طرف ناتو امنیت منطقه را نیابت می کند. در عین حال در قبال دنیای اسلام هم سعی می کنند الگوی اسلام ستیزی ترکیه را به رخ بکشند. ولی به همان نسبت هم سعی می کنند، با حفظ روابطشان با کشورهایی مثل ایران توان بازیگری خود را در قبال غرب اثبات کنند، که حتی در موضوع هسته ای هم م به طور جدی از 5 سال پیش ورود پیدا کرد. اما زمانی که عملا کشورهای دیگر دنیا نخواستند، که کشورهایی مثل برزیل وترکیه صاحب نقش شوند، ترکیه از این موضوع کنار گذاشته شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در صورتی که مذاکرات به توافق نهایی نزدیک شود، رویکرد بازیگران منطقه ای نسبت به این مسئله چیست؟
اعتقاد من این است که اگر توافق شکل بگیرد، خود را به عنوان یک واقعیت به منطقه تحمیل خواهد کرد و موضع رژیم صهیونیستی تعدیل خواهد شد.دیگر کشورهامثل عربستان و کشورهای مرتجع هم مجبور می شوند، در شرایط کنونی با ایران کنار بیایند. در حال حاضر هم یک توافق سیاسی که در آن حق سیاسی وحق هسته ای ایران به رسمیت شناخته شود و زمانبندی مشخص و ملموسی برای پایان تحریم ها در آن شکل بگیرد، منجر به افزایش نفوذ وحضور منطقه ای خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تا چه حد می توان گفت نوع نگاه بازیگران هسته ای به عنوان یک چالش بزرگ به شکست مذاکرات بینجامد؟
به نظر من مخالفین مذاکرات هر چه در توان داشتند، تا کنون به کار گرفتند. آخرین توان آنها حربه نفتی عربستان ، که در وین شکل گرفت وحربه سیاسی امنیتی آقای نتانیاهو ،که در نیویورک به کار گرفته شد، بود. معمولا آخرین تلاش های خود را به کار گرفتند. اکنون هم بازی سیاسی جدیدی در بخشی از کشورهای اروپایی مثل فرانسه شکل گرفته است، که من فکر می کنم به رغم تمام شرایطی که وجود دارد، شانس توافق 50بیش از درصد است.
