دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اتهامات موجود و ابعاد حقوقی و جنبه های سیاسی
روند استیضاح در ایالات متحده امری قانونی است و در قانون اساسی این کشور پیش بینی شده است. قانون اساسی ایالات متحده این حق را داده است که علیه مقامات رسمی کشورشان به جرم ارتکاب به جرایم بزرگ و خائنانه اقامه دعوا کرده و در صورت محکوم شدن آن ها را از کار برکنار نماید.
این جرایم می تواند شامل خیانت، دریافت رشوه، جرایم سنگین اجتماعی، ادای شهادت دروغ و سوگند باشد. استیضاح به دو طریق قابل طرح است: نخست دیوان عالی فدرال ایالات متحده می تواند علیه هر یک از مقامات رسمی کشور اعلام جرم کند و از کنگره بخواهد که فرد مزبور را به دلیل ارتکاب عمل مجرمانه استیضاح کند. اما در شیوه دوم، خود کنگره راسا می تواند وارد شود و علیه یک مقام دولت فدرال اعلام جرم کند. در هر دو شکل، ابتدا باید موضوع استیضاح به تصویب اکثریت مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا برسد، سپس این مجلس از مجلس سنای آمریکا درخواست می کند که دادگاه تشکیل دهد و متهم را محاکمه نماید. در چنین صورتی مجلس سنا به دادگاه تبدیل می شود و هر یک از سناتورها نقش یک دادستان را ایفا می کنند. در این جلسات، رئیس دیوان عالی فدرال به اداره دادگاه می پردازد. متهم باید در مقابل اتهامات از خود دفاع کند. پس از شنیدن دفاعیات، اتهام به رای گذاشته می شود و اگر اکثریت سناتورها رای به مجرم بودن متهم دهند، آن مقام دولتی از کار برکنار می شود و این استیضاح صرفا به رئیس جمهور یا اعضای کابینه محدود نمی شود و می تواند علیه نمایندگان مجلس، سناتورها، قضات دیوان عالی و حتی قضات دادگاه های بخش و هر مقام رسمی دیگری از این استیضاح استفاده کرد و وی را به دادگاه کشاند. در این میان آقای ترامپ با شرایطی که در دوران انتخابات و اتهاماتی که بعد از آن در مورد ارتباط با روس ها و تاثیرگذاری روس ها بر انتخابات و انتخاب ایشان در معرض اتهامات سنگینی از طرف هر دو نماینده احزاب آمریکاست. در حال حاضر رای بر این است که کمیته ای متشکل از نمایندگان دو حزب این مسائل را در حال بررسی و پیگیری می دانند و به نوعی کنگره ایالات متحده راسا وارد این موضوع شده است. این که تا چه حد این جریان به پیش رود و ادامه پیدا کند، بستگی به متغیرهای ارتباط با تاثیرگذاری روسیه ، هک انتخابات آمریکا و کمیسیون های دموکرات ها دارد و بستگی دارد تا چه حد مطالب افشاگرانه دیگری رو شود . این مطالب باید آن قدر برجسته باشد که باعث استعفای مایکل فیلین شود که بسیار مهم بود و ممکن است که این روند ادامه پیدا کند و با ادامه این روند، جلسات بررسی و بازرسی به نوعی با بازجویی از مقامات درگیر در این مسائل ادامه پیدا نمابد. اگر سررشته بررسی ها یا سر نخ آن ها به خود آقای ترامپ وصل شود، مسلما ساختار ایالات متحده و خود قانون اساسی، اجازه ادامه ریاست جمهوری را به ایشان نخواهد داد.
یک نمونه تاریخی استیضاح، ماجرای واتر گیت بود که منجر به استعفای ریچارد نیکسون، سی و هفتمین رئیس جمهور آمریکا شد. در این رسوایی مشخص شد که اعضایی از کاخ سفید و رئیس پیشین سیا برای جاسوسی حزب انتخاباتی دموکرات در هتلی به نام واترگیت به صورت غیر قانونی شنود کار گذاشته اند. در ابتدا اتهامی متوجه شخص آقای نیکسون نبود، اما در پی تحقیقات مشخص شد که نیکسون از ابتدا از این عمل غیر قانونی مطلع بوده و در نوارهایی که بعدا منتشر شد مشخص شد که ایشان خود دستور جاسوسی از دفتر دمكرات ها را داده است. پس از مشخص شدن نقش آقای نیکسون سنای آمریکا خواستار استیضاح او می شود. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که حتی خبر داشتن از یک عمل غیر قانونی می تواند برای استیضاح کافی باشد و این خطر در حال حاضر به شدت متوجه آقای ترامپ هم هست. اما نیکسون پا را فراتر گذاشته بود و خود دستور انجام این کار را داده بود. در نهایت، نیکسون پیش از آن که استیضاح شود از سمت خود کناره گیری کرد و ادامه روند قضایی، در نهایت به محکومیت او انجامید. اگرچه بعدا معاون ریاست جمهوری آن زمان، آقای جرالد فورد ، برای این که مانع زندان رفتن ایشان شود، ایشان را با حکم ریاست جمهوری عفو کرد.
به طور کلی، قدرت رئیس جمهور در ایالات متحده، قدرت نامحدودی نیست و در بسیاری از موارد قدرت مجلس در ایالات متحده اعم از سنا یا کنگره بر قدرت رئیس جمهور برتری دارد. برای مثال، رئیس جمهور آمریکا از عزل مصون نیست، وزیران کابینه او باید مورد تایید سنا قرار گیرند، امکان استیضاح خود و وزرای کابینه اش وجود دارد، قدرت انحلال مجلس را ندارد و اگر مصوبات مجلس را نیز وتو کند، توسط مجلسی ها قابل لغو است. حق قانون گذاری اضطراری ندارد و فرمان های او می تواند مورد تجدید نظر قضایی قرار گیرد، مثل فرمان هایی که در مورد مهاجرت صادر کرد و بسیاری از دادستان ها و قضات آمریکا فرمان را لغو کردند. بایستی معاهدات بین المللی را به تایید سنا برساند و همچنین تعیین قضات دیوان عالی و رئیس بانک مرکزی باید با تایید سنا باشد. همه این ها نشان می دهد که رئیس جمهور ایالات متحده قدرت مطلق ندارد، بنابراین این موضوع که فکر کنیم رئیس جمهور ایالات متحده قابل استیضاح نیست، اشتباه است.
واژگان کلیدی:ایالات متحده آمریکا،ترامپ، استیضاح،قانون اساسی،مجلس سنا، کنگره،
