پژوهشگر و کارشناس مسائل یوراسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
روابط تركيه و روسيه در سالهاي گذشته با فراز و نشيب هايي همراه بوده است. در حالي كه دولت دونالد ترامپ در واپسين هفته‌هاي حضور در قدرت، در اقدامي بي‌سابقه تركيه را به واسطه خريد سامانه موشكي اس 400 از روسيه در ليست تحريم قرار داده و شكاف ميان اروپا و تركيه نيز هر روز عميق‌تر از پيش مي‌شود، پوتين و رييس‌جمهور اردوغان در سال 2020 ميلادي سه بار با يكديگر ديدار كردند. اخيرا نيز وزراي خارجه تركيه و روسيه از تعميق رابطه دو‌جانبه در قالب شوراي همكاري دو كشور سخن گفتند. گفتگوي زير براي بررسي بيشتر نوع همكاري ها و واگرايي هاي و اختلافات دو كشور در حوزه هاي مختلف است.
واژگان كليدي: روابط, ترکیه , روسیه , همگرايي , واگرايي ,دکتر علی بمان اقبالی زارچ , یوراسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وضعیت چند ساله روابط ترکیه و روسیه را چگونه می بینید؟
دو کشور روسیه و ترکیه در سال های اخیر روند نسبی توسعه ای طی نموده و در رتبه های 14 و 16 اقتصادی جهان هستند رتبه هایی که در 2035 میلادی به 18 و 20 تنزل خواهد نمود و مسکو و آنکارا در تحولات مهم منطقه ای و بین المللی بویژه در منطقه یورآسیا نقش بارز داشته اند. در قرن بیست و یکم تحولات بین المللی سرعت زیادی بخود گرفته و کشورها و رهبران سیاسی ای موفق هستند که در اتخاذ تصمیمات خود از تمامی مولفه های چابکی و پویایی بهره مند بوده و توانمندی لازم برای بهره گیری از تغییر جزیی راهبرد و انتخاب تنوع تاکتیک های لازم بر اساس منافع کلیدی ملی و تعیین کننده کشور خود داشته باشند . ترکیه بعد تحولات جدید و درگیری های آذربایجان و ارمنستان شرایط جدیدی را تجربه می نماید و تلاش دارد با رویکردی پراگماتیک با چرخش های ضروری در مواضع منطقه ای و بین المللی و اقدامات تاثیرگذار برای منافع ملی انجام دهد. روسیه پوتین هم تلاش دارد از مجموعه تحولات منطقه ای بویژه در خاورمیانه و قفقاز بهره حداکثری ببرد؛ در چنین فرایندی روابط آنکارا و مسکو صعود و نزول های قابل توجهی داشته و سعی وافر طرفین در حل و فصل مشکلات از طریق مذاکره و تلاش برای تامین منافع متقابل بوده است. بطور کلی روابط طرفین در چند سال اخیر افت و خیز زیادی را تجربه نموده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته مهمترین حوزه های همگرایی ژئوپلیتیکی دو کشور را در چه حوزه هایی می بینید؟
بر کسی پوشیده نیست که اولویت اول روسیه تنظیم روابط با واشنگتن و در مرحله بعد با اتحادیه اروپا ، چین و هند ، خاورمیانه و همسایگان می باشد در همین راستا پوتین در جلسه‌ای با دولت‌مردان و نمایندگان پارلمان روسیه گفت: “در خصوص تغییر رهبری در ایالات متحده و اینکه اوضاع برای ما دشوار تر شود، اینطور فکر نمی‌کنم. وضعیت به روال معمول ادامه خواهد یافت”. در حال حاضر مهمترین نگرانی روسیه به رویکرد تهاجمی ناتو در حوزه پیرامونی اش بر می گردد و در چالش های ادامه دار مسکو نیز به تحرکات تدافعی خود ادامه می دهد ، دولت و ارتش روسیه در 10 سال گذشته استقرار ده ها فروند موشک تاکتیکی اسکندر را در کالینگراد در مجاورت مرزهای لهستان اعلام و اجرایی نمود ؛ این برنامه بخشی از پروژه مقابله با سامانه های ضد موشکی امریکا در مرکز و جنوب اروپا است. از محورهای مهم همگرایی طرفین مشارکت در تامین انرژی اروپا می باشد در عین حال که یکی از موضوعات مهم همکاری و همگرایی طرفین نزاع دولت‌های ارمنستان و جمهوری آذربایجان است که احترام بیشتری برای روسیه قائلند ؛ زیرا توقف جنگ و خو‌ن‌ریزی در قفقاز جنوبی را مدیون شخص پوتین هستند در عین حال ترکیه با حمایت لجستیک و تمام عیار از آذربایجان توانست حضور خود در منطقه را تثبیت و تقویت نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه دو کشور در حوزه دریای سیاه چه تفاوت ها و همانندی هایی دارد؟
سرنوشت ژئوپلتیک دریای سیاه سرنوشتی متناقض است؛ اگرچه در تاریخ معاصر، 150 سال اخیر این منطقه از درگیری های شدید مبرا بوده است. پس از فروپاشی بلوک کمونیست، تحولات بزرگ و تلاش برای بازگرداندن توازن قدرت در منطقه شروع شده است. هزاران سال پیش، دریای مدیترانه از بستر طبیعی دریای سیاه سرریز نموده و دریای بزرگ مدیترانه نامیده شده است؛ اما با لغو سلطه مطلق شوروی سابق و ترکیه، بازسازی صحنه تقابل بین «شرق جدید» و «غرب جدید» پیکربندی نوینی را به منطقه بخشیده است. این منطقه تنوعی از کشورها با فرهنگ، دین، ملل و اقوام مختلف است؛ در غرب و جنوب، کشورهای رومانی، بلغارستان و ترکیه عضو ناتو هستند؛ در شمال، با مرز نامشخص اوکراین و روسیه، ضریب قابل توجهی از بی ثباتی و ناامنی وجود دارد. بحران های تاریخی زیادی در منطقه تجربه شده که خیلی هم منجمد نیستند و همیشه می توانند دوباره در منطقه وسیع تری از دریای سیاه فوران کنند: ترانسیستریا، اوستیا، آبخازیا، قره باغ و دونباس. نوسازی زیرساخت ها و تجهیزات نظامی روسیه در شمال دریای سیاه، این منطقه را به سنگر استراتژیک جنوبی فدراسیون روسیه تبدیل می کند که برای جلوگیری از پیشروی و نفوذ غرب در قسمت شرقی قاره اروپا، در نزدیکی مرزهای روسیه و در مجاورت آن طراحی شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اختلاف های ترکیه و روسیه را در حوزه نگاه اوکراین چه می دانید؟
اولویت مهم روسیه جلوگیری از تشدید اوضاع در دونباس در شرق اوکراین است و در حالیکه در سال 2020 میلادی دستیابی به پیشرفت قاطع در حل منازعات در شرق اوکراین میسر نشد. به احتمال زیاد در سال آینده نیز شاهد هیچ تغییر اساسی نخواهیم بود. حفظ حداقل آنچه که قبلاً بدست آمده است اهمیت بیشتری دارد ثبات در خط تقابل بین نیروهای جمهوری خلق دونتسک و لوگانسک و نیروهای مسلح اوکراین، اجرای توافق نامه آتش بس توسط طرفین، ادامه تبادل زندانیان و بازداشت شدگان. فعلا” اولویت اصلی روسیه چشم انداز رشد بیشتر و امکان تقویت تجهیزات و توان دریایی است. . این در حالی است که موضع ترکیه حمایت از اکراین و تداوم عدم به رسمیت شناختن الحاق کریمه از سوی روسیه می باشد
