سیامک کاکایی
کارشناس مسائل عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
چگونگی انتخاب العبادی
انتخاب حیدر العبادی تابعی از یک سلسله رویدادهای سیاسی و شرایط اجتماعی و امنیت عراق تحت الشعاع وضعیت حداقل یک سال اخیر بوده است. بویژه اینکه در هفته های اخیر عراق دستخوش بحران امنیتی هم بوده است. در این بین با وجود آنکه دولت ائتلاف قانون به رهبری نوری المالکی در رده اول کرسی های پارلمانی بود و نوری مالکی خود را برای سومین بار و دوره سوم نخست وزیری آماده کرده بود اما اتحاد ملی عراق متشکل از احزاب مختلف شیعی آقای حیدر العبادی را انتخاب کرد. وی شخصیت نسبتا ملایم سیاسی شیعه و عضو حزب الدعوه عراق و به مالکی نزدیک است. این انتخاب موجب تفسیرهای متعددی در مورد قانون اساسی و اینکه فهرست و فراکسیون اکثریت به چه ائتلافی اطلاق میشود شد. در تحولات چهار سال پیش هم بر سر انتخاب نخست وزیری بحث های در مورد اینکه فهرست العراقیه نخست وزیر را تعیین میکند و یا فراکسیون ائتلاف ملی عراق وجود داشت. با این توصیف در عرصه داخلی، منطقه ای و بین المللی از تغییر و جابجایی حیدر به جای مالکی استقبال شد. این انتظار وجود دارد که نوعی ملایمت سیاسی و مشارکت جمعی عراقیها و تشکیل دولت جدید و گذار از تنش هایی بی حاصل ایجاد گردد . این شاید مهمترین وجه مشخصه دولت عراق باشد.
واژگان کلیدی: خواسته های جریان های عراقی از حیدر العبادی، عراق، جریان های عراقی ، حیدر العبادی ، احزاب عراق، انتظارات جریان های عراقی
نقش احزاب سیاسی کرد در انتخاب حیدر العبادی
در واقع نقش کردها و گروه های اهل سنت را در انتخاب نخست وزیر باید نقشی سلبی دانست. آنها مخالف جدی انتخاب مالکی بودند و اعلام کرده بودند که اگر مالکی نخست وزیر باشد در دولت شرکت نخواهند کرد.بویژه اینکه در هفته های گذشته عراق دستخوش بحران امنیتی هم شده بود. در این شرایط این بیم وجود داشت که عراق دستخوش یک بحران عمیق سیاسی دیگری گردد و این کشور در ورطه تجزیه قرار گیرد. به همین دلیل گروه های منتقدی چون کردها و اهل سنت و برخی از جریان های شیعه معتقد بودند باید تغییری ایجاد گردد تا زمینه برای مشارکت دولت مشارکت ملی با مشارکت بیشتر گروهها و احزاب انجام گیرد.
باید شرایط کنونی را وضعیت صبر و انتظار دانست. حیدر العبادی سرگرم رایزنی با گروه های مختلف عراقی است و اکنون در حقیقت یک خوش بینی در سطح ملی ایجاد شده است تا بتواند دولت فراگیر را تشکیل دهد. در شرایط کنونی احزاب و گروه های کردی از حیدر العبادی می خواهند شرایط عراق که دستخوش بحران امنیتی است را مدیریت کند. بویژه اینکه نوعی اصطکاک با گروه داعش وجود دارد . در این میان هر چند کردها در شرایط کنونی به یک خواسته خود که کناره گیری مالکی دست یافته اما اینکه به قدرت رسیدن حیدر العبادی موجب تغییر در نگرش کردها نسبت به مطالبات کردها خواهد شد یا نه خود پرسش مهمی است. به همین دلیل این دیدگاه وجود دارد که نوعی اختلاف ساختاری بین کردها و بغداد وجود دارد و به نظر نمیرسد در دوره حیدر العبادی این اختلافات برطرف گردد. یعنی شاید این اختلافات فروکش کند اما کردها از یکسری از مطالبات دست نمی کشند. از سوی دیگر سنجش دولت جدید از سوی کردها وجود دارد و چگونکی مشارکت کردها در دولت و نحوه تقسیم پست های وزارتی می تواند راه را برای تشکیل دولتی قویتر فراهم کند.
جریان های سنی تا حدودی تفکری نزدیک به کردها در نگاه به دولت حیدر العبادی دارند. با این تفاوت که مناطق سنی نشین از یکسو درگیر اشغال بخشی از استان ها و شهرها در دست داعس است و دوم در بین برخی جریان های سنی این نگاه وجود دارد که آنها در حاشیه قرار گرفته اند. چنآنچه صالح المطلک در ارتباط با انتخابی حیدر العبادی گفته بود که انتظار این است که نگاه سنی ستیزی حذف گردد. در واقع این دیدگاه در بین گروه های اهل سنت می تواند سطوح اصطکاکی را در بدنه سیاسی و اجتماعی عراق باقی گذارد. به همین دلیل گسل ها و اختلاف نظرها هر چند فرونشسته است اما این شکاف ها در بطن جامعه عراق وجود دارد. در شرایط کنونی و با توجه به بحران های امنیتی نوعی اتحاد ملی بین تمام جریان ها و گروهها ایجاد شده است و این امر فرصتی است تا روند سیاسی ایجاد گرد. دراین حال اگر روند سیاسی ایجاد گرد دولت در گسترش تامین موفق خواهد شد. در واقع هر چه گروههای سیاسی در داخل از تغییرات جدید سیاسی دولت نوین حمایت کنند این امر نوعی پشتوانه سیاسی برای دولت برای اولویت های کاری خود و پیشبرد کارها است
جریانهای شیعه
در شرایط کنونی عمدتا جریان های شیعه از انتخاب حیدر العبادی استقبال کرده اند. در این بین گروه مقتدی صدر خیلی جدی تر و گروه های نزدیک تر به مجلس اعلا هم از این انتخاب استقبال کرده اند در واقع آنها نسبت به رویکرد مالکی منتقد بودند آنها اکنون امیداورند و این انتظار را دارند که دولت جدید بتواند نوعی نگاه فراگیر تر داشته باشد.در شرایط کنونی جریان های شیعه انتظار دارند که در واقع نوع نگاهی که در دولت مالکی حاکم بود تعدیل و فراخوانی ملی ایجاد گردد. در واقع این امر هم به معنای نادیده گرفتن حقوق شیعیان که اکثریت جمعیت هستند نباشد .بنابراین انتظار جریان های شیعی این است که نکات مثبت دولت های گذشته حفظ گردد و تلاشی برای بهبود روابط خارجی عراق و تغییر نگرش برخی از همسایگان ایجاد شود و دولت بتواند در مسیر امنیت توانمندی بیشتری از خود نشان دهد . اما چگونگی مشارکت جریانهای شیعه هم در دولت جدید مهم است. اینکه آقای حیدر العبادی بتواند گروههای صدر، حکیم و بویژه دولت قانون را در مشارکت دولت عراق سهیم و تعاملی مناسب با جریان های کرد و اهل سنت داشته باشد یکی از خواسته های جریان های شیعه از حیدر العبادی است.
مهمترین چالش های امنیتی حیدر العبادی
شاید بتوان چند مساله را در حوزه چالش های امنیت عراق نام برد .نخست شرایط تقابل با گروه های شورشی و حضور آنان در بخش های شمال و شمال غربی عراق است. چالش دوم چگونگی تثبیت وضعیت امنیت در شهرهای مختلف و همین گونه اجرای طرح های کلان امنیت است و چالش سوم سطوح اصطکاک با کردها در ارتباط با مناطق مورد اختلاف و با اهل سنت در ارتباط با بخشی از مسائل سیاسی است.
