مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا رئیس منطقه کردستان عراق گفته بود که تقسیم‌بندی‌های خاورمیانه باید تغییر کند و حکومت کردستان به‌طور مستقل تشکیل شود. وی همچنین اشاره کرده بود که عراق و سوریه دیگر هرگز متحد نخواهند شد. در این بین با توجه به افزایش گزارش ها و تحلیل ها در این حوزه گفتگویی با دکتر عطااله عبدی داشته ایم:
واژگان کلیدی: حامیان ژئوپلیتکی استقلال اقلیم کردستان، ژئوپلیتک، اقلیم کردستان عراق، کردستان مستقل، بارزانی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل توجه اقلیم کردستان و برخی احزاب به تشکیل کردستان مستقل چیست؟
اقلیم در راستای مسئله و موضوعی که بخشی از کرد ها و مخصوصا عراق همواره در صد سال اخیر به دنبال آن بودند، در واقع شرایط را برای شکل دادن آرمان تشکیل کردستان بزرگ فراهم دیده است. در مقطع کنونی تضعیف دولت مرکزی عراق و شکاف های هویتی متعددی که منجر به تضعیف این دولت مرکزی شده است، شرایط را برای اقلیم در مقطع کنونی در موضوع داخلی عراق بیشتر فراهم کرده است. درگیری ارتش عراق و حکومت مرکزی عراق با داعش زمینه هایی را فراهم کرد تا کردها بتوانند منطقه ای را (که مدام مدعی آن بودند و قاعدتا باید بر اساس یک همه پرسی تعیین تکلیف می شد) از این فضای شکاف در قدرت مرکزی عراق پیش آمد را تصرف کردند. منطقه ی کرکوک و به عبارت دیگر آن چیزی که به عنوان برون حریم کردها همیشه مدعی بودند خیلی راحت از درگیری بین ارتش و داعش استفاده کردند و آن منطقه را تصرف کردند. در کل اوضاع داخلی عراق شرایط را به گونه ای فراهم کرده است که رهبران اقلیم فکر می کنند اگر به سمت استقلال برود، نیروی داخلی قوی و خیلی محکمی نیست که جلوی خواسته ی آن ها را بگیرد. در سطح منطقه ای هم یک اجماع منطقه ای در حال حاضر وجود ندارد. قدرت هایی مانند ایران، ترکیه و عراق که حداقل روی مسئله ی مقابله با ایده ی شکل گیری کردستان بزرگ همیشه با هم، همنوا بوده اند، اکنون دچار شکاف هستند، یعنی درگیری بین عراق و ترکیه، اختلاف هایی بین ایران و ترکیه و خلاصه درگیری کشورهای منطقه در جبهه های مختلف، این تصور را برای اقلیم به وجود آورده که آن ها می توانند در مقطع کنونی به این سمت حرکت کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: از منظر ژئوپلیتکی چه عوامل دیگری ایده ی تبدیل اقلیم به کشور برای رهبران اقلیم قابل دسترس تر باشد؟
مسئله ی کرد خود یک مسئله ی ژئوپلیتیک است. رشد یا فراهم شدن شرایط برای شکل گیری یک حریم کردی جدید در شمال سوریه یا تقویت موضع کردها در جنوب شرق ترکیه و تضعیف قدرت کشورهایی که کردها در آن ساکن هستند ، همه دلایل ژئوپلیتیکی هستند که کردهای عراق را به این سمت سوق داده یا رقابت های منطقه ای هم موثر است. یعنی رقابت هایی اخیرا هم شاهد حمایت مقامات اسرائیل ، وزیر جنگ و نخست وزیر آن برای این موضع بود. یعنی این رقابت های ژئوپلیتک که در منطقه بین قدرت های منطقه ای و رقبای منطقه ای شکل گرفته و آن ها را از یک اجماعی که همواره در رابطه با یک کشور فرضی کرد، آن ها را از هم دور کرده، یا حداقل باعث شده که آن ها نتوانند در کنار همدیگر قرار گیرند و توانسته این پدیده را تسهیل کند. یعنی بزرگترین و مهم ترین مسئله ی ژئوپلتیک ، به هم ریختن اجماع کشورها و قدرت های منطقه ای پیرامون مسئله ی کرد بوده است. یعنی آن ها در لبه ی این شکاف ها در طرح این ایده و این مسئله ای که به دنبال آن هستند، حرکت می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بحث مناطق خود مختار کردی در کردستان سوریه و به ویژه بحران سوریه چه نقشی در تسهیل این امر در این زمینه داشته است؟
بیشتر در زمینه ی گزینش عقلانی برای آنها می شود تصور کرد. بالاخره زمانی که از کشور فرضی کرد صحبت می شود ، محدوده های مشخص جغرافیایی دارد. تا به حال بدترین مکان از نظر کردها (که کردها نتوانسته اند در آنجا بمانند و به سمت یک اهداف فرهنگی حرکت کنند) سوریه بود. قبل از بحران سوریه، در سوریه کردها حالت مساعدی نداشتند. حتی فعالیت ها و مبارزاتی که کردها در ترکیه و عراق را نمی توانستند پی گیری کنند. ولی این به هم ریختن ناگهانی اوضاع در سوریه و پیشرفت شگرفی که کردها در شمال عراق و شمال سوریه (در شکل دادن به حریمی که می تواند ادامه ای برای کردستان عراق باشد،) این آرمان کرد را برای کردهای عراق قابل دسترس تر کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به آن چیزی که خبرها و گزارش های متعدد که در رسانه های مختلف اعلام می کنند، تا چه حدی بحث احتمال اعلام استقلال کردستان وجود دارد؟
به نظر من بحث استقلال کردها بیشتر یک نوع ابزار است تا یک نوع هدف واقعی که بتوان به آن دسترسی پیدا کرد. حتی قدرت های جهانی هم وارد این بازی خطرناک نشوند. چون یک بحران جدید بر بحران های دیگر اضافه خواهد کرد. یعنی ترکیه که همکاری خیلی صمیمانه ای با اقلیم کردستان در عراق دارد، به هیچ وجه زیر بار این موضوع نخواهد رفت. ایران هم موضع خود را همواره از سوی مقامات مختلف اعلام کرده است. تا زمانی که کشورهای منطقه مانند عراق، ایران و ترکیه با این موضوع کنار نیایند، قدرت های جهانی هم به راحتی وارد درگیری و چالش جدی در منطقه نخواهند شد. به نظر می رسد اسرائیلی ها بیشتر در راستای مبارزه طلبی ها و مجادله هایی همیشه با کشورهایی مانند ایران و حتی با ترکیه ، این ایده ها را مطرح می کند. در این میان کردها در اقلیم هم به خوبی این موضوع را میدانند. یعنی هر چند است که شرایط برای آن ها فراهم شود تا بتوانند منطقه های کردی را در عراق تصرف کنند. شاید بتوانند حتی در حریم اقلیم قرار دهند، اما از نظر بسترهای لازم سیاسی، بین المللی و حتی اقتصادی، شاید نتوانند به آرمان شکل دادن به کردستان جامه ی عمل بپوشانند و شرایط برای آن ها هنوز فراهم نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به احزاب و جناح های مختلف کردی داخل نگاه کنیم چه جریان هایی از استقلال احتمالی اقلیم کردستان طرفداری می کنند؟
آن چیزی مشخص است، جریان بارزانی بیشتر دنبال این موضع است و بیشتر می خواهد این وضع را حداقل برای این که رهبری کردها را در دست بگیرد، مطرح می کند. جریان طالبانی بیشتر در چارچوب کشور عراق اقلیم را مطرح می کند و یک منطقه ی خود مختار تا سطح بالا را در نظر دارد. طبیعتا گروهای تند رویی هم خواهند بود که به استقلال فکر می کنند. بارزانی بیشتر می خواهد با طرح این شعارها خود را در قالب و قامت رهبر جهان کردهای جهان نشان دهد. چون کردهای منطقه همیشه این آرمان را دارند. ولی شرایط منطقه ای و بین المللی داخلی کشورها به آنها اجازه نمی دهند. بیشتر می خواهند یک نوع نگاه ابزاری از این جریان داشته باشد تا این که یک واقعیت قابل دسترس برای بارزانی.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین حامیان ژئوپلیتکی استقلال اقلیم کردستان چه بازیگرانی هستند؟
در شرایط موجود فقط اسرائیل میخواهد یک کشور کرد، تشکیل شود. هیچ تصوری ندارم که کشوری در سطح منطقه ای یا فرامنطقه ای بتواند یک کشور کرد را بپذیرد. در آینده ، (چون بحث آب در کردستان یک بحث جدی است و بحث ژئوپلتیک آب در تعیین تحولات کردستان خیلی مهم است ) شاید قدرت های منطقه و فرامنطقه ای برای حضور در منطقه به این موضوع توجه کنند.
