مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
هر چه زمان مي گذرد نشانه ها و آثار حضور نيرو ها و گروه هاي افراطي تندرو سلفي و تفكيري آذري حاضر در سوريه و ساير كشورها بر جمهوري آذربايجان آشكارتر ميشود و اندك اندك توجه دولت باكو به اين خطر افزون ميشود. در اين راستا برای بررسی بیشتر رويكرد جمهوری آذربایجان به جریان ها و گرایش هایی تندرو سلفي و پيامدهاي آن گفتگویی با محسن پاک آیین سفیر ایران در جمهوری آذربایجان انجام داديم
واژگان کلیدی: آسیب های گروه های افراطي در آذربايجان، دولت باكو و آسیب های گروه های افراطي سلفي، جریان های تكفيري در جمهوری آذربایجان، وهابیت در جمهوری آذربایجان، جمهوری آذربایجان دولت باکو و رابطه با جریان های تندرو سنی در جمهوری آذربایجان،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در نگاهی کلی رويكرد باكو به انقلاب هاي و خيزش هاي عربي در سه سال گذشته چگونه بوده است؟
جمهوری آذربایجان در سطوح رسمی،غیر رسمی و رسانه ای، تحولات ناشی از خیزش های عربی در کشورهای اسلامی را دنبال می کرد اما سعی می کرد از موضعگیری مستقیم در سطوح رسمی نسبت به این تحولات پرهیز نماید. البته در مجامع رسمی و رسانه ای بخصوص در طیف روشنفکران نوعی رضایت نسبت به سقوط دیکتاتورهای شمال آفریقا دیده می شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:با توجه به حضور سلفي های تندرو آذربايجاني در مناطقي چون سوريه دولت باكو چه رويكردي در مورد گروه هاي تندرو سلفي چون جبهه النصره داعش و جبهه الاسلاميه و… در منقطه خاورميانه داشته است؟
بر اساس قانون اساسی جمهوری آذربایجان،این کشور دارای نظام لائیک و غیر دینی است و به عنوان یکی از کشورهای معتقد به تساهل دینی شناخته شده است. در عین حال یک واقعیت غیر انکار این است که مسلمانان اکثریت جمعیت آذربایجان را تشکیل می دهند و حفظ وحدت ملی و ثبات این کشور در سایه تعامل مسلمانان با یکدیگر و پرهیز از افراط گرائی ممکن خواهد شد.به همین دلیل این کشور دارای یک رويكرد منفی نسبت به گروه هاي تندرو وهابي بوده که البته اخیرا به دلیل کشته شده اتباع آذری در سوریه، بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده است. در ماه های گذشته نگرانی های اجتماعی در باره سو استفاده های گروه های افراطی، از ارزش های مقدس اسلامی، همچون جهاد و شهادت برای اعزام جوانان به سوریه با افزایش ناراحتی مردم همراه بوده و از نظر حاکمیت جمهوری آذربایجان نیز هر تفسیری از اسلام که تهدیدی برای ثبات کشور باشد ،مردود تلقی گردیده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حمایت کشورهای عربی از سلفیان و وهابیون در آذربایجان چون کادر سازی و حمایت مالی چه نقشی در گسترش سلفی گری و و هابیت در آذربایجان داشته است؟
تردیدی نیست که جریان افراطی وهابیت در سال اخیر در آذربایجان رشد داشته و گروه های رادیکال با حمایت مالی و سیاسی برخی از کشورهای عربی در این اتفاق سهیم بوده اند.اما قاطبه مردم آذربایجان چه شیعه و چه سنی و جناح های غیر دینی با رشد افراط گری دینی در کشور خود مخالف هستند و از این پدیده منفی استقبال نمی کنند. مردم جمهوری آذربایجان که انسان های فهیمی هستند یکی از آسيب ها و آفت هاي دینی را وجود جريان ها و حركت هاي افراطي كه به نام اسلام فعالیت می کنند و براي رسيدن به مقاصد نامشروع خود در صدد فریب جوانان هستند،می دانند. وهابیان از سال1997 پایگاه هایی در آذربایجان تاسیس کرده و با ساخت و نفوذ در مساجد به تبلیغ عقاید خود پرداخته اند. مسجد ابوبکر بزرگ ترین مسجد وهابی در آذربایجان ،با کمک مالی یکی از بنیادهای خیریه کویتی در سال ۱۹۹۸ در باکو احداث شد و با جدی شدن خطر گسترش وهابیت در آذربایجان خانواده های آذری نسبت به این مسجد حساسیت پیدا کرده و نهایتا این مسجد تعطیل شد.مشخص است که پشت صحنه گسترش وهابیت، حمایت های مالی چند کشور عربی قرار دارد.مبلغان آنان با استفاده از پوشش کارهای خیریه، با حضور در میان افراد مهاجر و جنگ زده و اقشار ضعیف حاضر می شوند و از آنان برای انجام تحصیلات دینی در کشورهای عربی دعوت می کنند.وهابیون بیشتر از مناطق شمـالی آذربایجـان که با روسیه هم مـرز بـوده فعالیت خود را شروع کرده و سپس در دیگر مناطق جمهوري آذربايجان فعال شدند.تردیدی نیست که ادامه فعاليت گروه هاي وهابي در اين كشور مي تواند به ثبات ديني اين كشور آسيب جدي وارد نمايد و حتی به رویاروئی های مذهبی منجر شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه نهادهای رسمی دولتی در امور دینی ـ مذهبی جمهوری آذربایجان و دولت باکو به مساله بازگشت تندروهاي سلفي از كشورهای خاورميانه اي به جمهوري آذربايجان چیست؟
بدنبال اتفاقات اخیر بسیاری از علمای دینی ،نمایندگان مجلس و جوامع روشنفکری جمهوری آذربایجان، وهابیت را بعنوان یک تهدید برای آینده کشور مطرح خواهان مقابله با آن شده اند. چندی قبل شبکه تلویزیونی آینس گزارشی تکان دهنده ازچگونگی اعزام وهابیون از جمهوری آذربایجان به سوریه با کمک یکی از کشورهای دوست باکو پخش کرد. این گزارش نشان داد که گروه های تکفیری برای انجام اقدامات تروریستی علیه دولت و ملت سوریه، اتباع دولت باکو را از منطقه زاگاتالاوگوسار، با ترفندهای مختلف به داخل خاک سوریه هدایت می کنند. اداره مسلمانان قفقاز مهمترین نهاد آذری در عرصه مذهبی است و آقای شیخ الاسلام پاشازاده رئیس آن می باشد نیز چندی قبل بیانیه ای صادر کرد و از برخی تلاش های هدفدار برای القای تفکرات تحریف شده در باره ارزش های مقدس اسلامی چون جهاد و شهادت در جامعه جمهوری آذربایجان ابراز تاسف کرد. آقای پاشازاده در این بیانیه از اینکه مشارکت برخی شهروندان آذری در مناقشات مسلحانه در سایر کشورها، به عنوان جهاد قلمداد می شود ، ابراز ناراحتی کرد. اداره مسلمانان قفقاز ضمن محکومیت شدید گروه های افراطی همچون خوارج، تکفیریون، وهابیون سلفی ها و نورچی ها که در آذربایجان فعال هستند، از روحانیون جمهوری آذربایجان خواست که در خطبه های خود پیرامون این وقایع جوانان را روشن کنند.بنظر من این تحولات موجب شده که مقامات فرهنگی و امنیتی جمهوری آذربایجان متوجه آسیب های گروه های افراطی شده و مسئولین این کشوربه خوبی متوجه شده اند که ادامه فعاليت اين فرقه مي تواند در درازمدت حاكميت جمهوري آذربايجان را با چالش هاي جدي مواجه كند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخي معتقدند كه خطر سلفی‌گری قفقاز و به‌ویژه آذربایجان را تهدید می‌کند و عربستان و غرب می‌خواهند برنامه درگیری‌های مذهبی پاکستان و هند را در آذربایجان اجرا کنند.در اين حال پتانسيل تندرويي گروه هاي سلفي در داخل آذربایجان تا چه حدي است؟
بالاخره با توجه به حمایت آمریکا و برخی کشورهای منطقه از تروریسم جهت بی ثبات سازی کشورهای مسلمان،این قبیل اتفاقات در هر کشوری می تواند حادث شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخي فقدان تعلیمات مذهبی در مدارس و رسانه‌های عمومی این کشور را اصلی‌ترین دلیل برای به وجود آمدن فضای مناسب برای این گروهها می‌داند و مقابله با جریان وهابیت را نه بر عهده نهادهای امنیتی این کشور، بلکه که بر عهده تمام نهادها و گروه‌های فرهنگی می‌داند. نگاه شما چيست؟
قطعا تعلیمات صحیح مذهبی در مدارس و رسانه‌های عمومی بخصوص تاکید بر مبانی تشیع به عنوان یک دین منطقی،معتدل و مخالف خشونت و تروریسم می تواند کشورهای مسلمان بخصوص دارای اکثریت شیعه را از تبعات منفی تروریسم مصون بدارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:پيامدهاي حضور گسترده تكفيري ها در داخل آذربایجان چيست؟
بطور کلی وجود تشکل‌هاي افراطي دینی بر روي فکر و انديشه جوانان تأثير میگذارد و جریان های دینی منحرف، با ارایه مفهوم نادرست از جهاد ، جوانان مسلمان را اغفال می کنند. البته واقعیتی وجود دارد که توسعه دینی و نگرش جوانان آذربایجانی نسبت به اسلام و تشیع در سال های گذشته بسیارخوب بوده و آنان بخوبی با آموزه های دینی آشنا هستند و افزایش حضور جوانان در مساجد و مراکز مذهبی به هنگام برگزاری مراسم دینی توصیف ناپذیر است.به همین دلیل من فکر نمی کنم وهابی ها موفق به رخنه در جامعه شیعی بشوند.در عین حال اهل سنت نیز در جمهوری آذربایجان،افرادی معتدل و غیر افراطی هستند،ولی نظارت جدی نهادهای ذیربط بر عملکرد تبلیغات گروه های افراطی نیز ضروری تلقی می گردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در صورتي که دولت باكو قصد داشته باشد دست به برنامه ريزي منظمي بر ضد گروه هاي تكفيري بزند،آیا ایران نیز می تواند این کشور را کمک کند؟
بطور طبیعی به دليل اشتراكات فراوان مذهبي، تاريخي و فرهنگي دو كشور ايران و جمهوري آذربايجان و نيز به دليل مرزهاي طولاني مشترك بين دو كشور، جمهوري اسلامي ايران مي تواند به منظور پيشگيري از به خطر افتادن امنیت منطقه ، همكاري هاي سودمندي را با اين كشور در این مورد به عمل آورد. بنظر من خطر افراط گرائی دینی یک خطر منطقه ای است و همه کشورهای منطقه باید نسبت به آن حساس بوده و برای مقابله با آن احساس مسئولیت نمایند.
