مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
كردهاي سوريه هم اينك به عنوان بازيگراني در صحنه تحولات سوريه برجسته شده و پيگير منافع و خواسته هاي خود در تعامل با ديگر بازيگران هستند و از زمانی که نیروهای نظامی سوریه از اواسط سال 2012 از مناطق کردنشین در شمال این کشور عقب نشین کردند، شوراهای محلی کرد اداره این مناطق را بر عهده دارند. اخيرا در شهر قامیشلو در شمال سوریه با تشکیل یک مجلس 82 نفره، مساله ی ایجاد ساختار خودگردان مناطق شمال سوریه وارد فاز نهایی شد و اين امر نيز واكنش هايي در پي داشت.در همين راستا براي درك بيشتري از چگونگي نقش آفريني آينده كردها در صحنه ي تحولات و نوع نگاه به دولت سوريه و يا اپوزسيون گفتگويي با احسان هوشمند پژوهشگر و کارشناس مسائل كردي داشته ايم:
واژگان كليدي: دولت اسد و رابطه با كردها، نقش آينده كردها در سوريه، جايگاه آينده كردها در سوريه، رابطه كردها و دولت سوريه، منطقه خودگردان كردستان سوريه، شورای عالی کردهای سوریه ،شورای ملی کردهای سوریه ، حزب اتحاد دموکراتیک سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: مجلس فعالان سیاسی کُرد با حضور 82 نفر در قامیشلو تشکیل شد و در این نشست مسائل و محورهای چندگانه ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. قرار است 61 نفر از این دوستان، شورای اصلی تشکیل نظام خودگردان را تشکیل دهند و این 61 نفر از میان نمایندگان کردها، اعراب، ترکمان ها، آشوریان و دیگر اقلیت ها انتخاب شده اند. به عنوان پرسش نخست پتانسيل هاي جمعيتي و توان كردهاي سوريه براي تشكيل منطقه خودگردان تا چه ميزاني است؟
شرق سوریه محل سکونت کردهای سوریه به همراه جمعیت قابل ملاحظه ای عرب و نیز اقوام دیگری از جمله اقلیتی چرکس(گروه قومی قفقازی تبار) و ترکمن ها و علوی ها است.ضمن آنکه میان بخش های کردنشین سوریه نیز جمعیت عرب قرار گرفته و لذا از نظر جغرافیایی موجب شده تا مناطق کردنشین سوریه به یکدیگر متصل نباشد.کردها کمتر از هفده درصد جمعیت سوریه را تشکیل می دهند. در حوزه کردی سوریه احزاب متعددی فعالیت دارند، اما در حال حاضر در شرق سوریه گروه اتحادیه دمکراتیک سوریه به رهبری صالح مسلم اقتدار قابل ملاحظه ای دارد. این گروه شعبه سوری پ ک ک است. لذا با در نظر گرفتن واقعیت های اجتماعی و نیز موقعیت خاص جغرافیایی حوزه کردی در سوریه تنها در صورت ضعف اقتدار دولت دمشق می توان انتظار داشت که الگوی نظام خودگردانی اتحادیه دمکراتیک اجرایی شود و در شرایط عادی و در صورت بازگشت امنیت به سوریه چنین رویکردی با چالش های بزرگی روبرو می شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بنا به برخي گزارش ها این منطقه در شمال شرق سوريه از ثروت سرشاری برخوردار است و می تواند روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت تولید کند. علاوه بر این مقادیر نامعینی نیز ذخایر گازی دارد. میزان تولید نفت در این منطقه از نصف کل تولید نفت سوریه، تا قبل از آغاز اعتراضات، بیشتر بوده است.به طور کلی این منطقه به تنهایی ۴۵ درصد کل تولیدات کشاورزی سوریه را تامین می کند.در اين حال در نگاهي مقايسه اي توان و بسترها و توانايي اقتصادي كردستان سوريه براي ايفاي نقش خودگرداني چگونه است؟
وقتی این توان و ظرفیت های اقتصادی می تواند در خدمت خودگردانی قرار داشته باشد که درجه قابل اعتنایی از امنیت و چشم اندازی بلند مدت از ثبات قابل انتظار باشد. در حالی که در این حوزه چشم انداز دراز مدتی برای ثبات و امنیت را نمی توان متصور بود. همچنین با توجه به هم مرزی بودن منطقه تحت نفوذ اتحادیه دمکراتیک با کشور ترکیه و نگرانی عمیق ترکیه از اقتدار روزافزون شاخه سوری پ ک ک طبیعی است که معادلات منطقه ای چندان آماده پذیرش موجودیت تشکیلات حزب اتحادیه دمکراتیک نیست. همچین درگیری دائمی این حزب با گروه های افراطی مستقر در منطقه را هم باید بر این وضعیت افزود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: صالح مسلم رهبر حزب اتحاد دموکراتیک اعلام کرده بود که نظام خودگردانی کردی در شمال سوریه هنوز اعلام موجودیت نکرده بلکه با تشکیل یک مجلس محلی در قامیشلو، گام های اولیه برای ایجاد این سیستم برداشته شده و همه ی این اقدامات، صرفا تلاش کردها برای ایجاد یک الگوی موقتی است که فعلا مشکلات مردم را حل کند و پاسخگوی مسائل منطقه باشد. در اين بين هدف حزب اتحاد دمكراتيك در مورد منطقه خودگردان در سوريه چيست؟
اتحادیه دمکراتیک ضمن آنکه در حال تعمیق نفوذ حود در منطقه شرقی سوریه است. در همانحال در حال عقب راندن گروه های رقیب کردی نیز می باشد. نظر به تحولات ترکیه و وضعیت پ ک ک ،اتحادیه دمکراتیک همچین در حال مبدل شدن به اهرم فشار پ ک ک بر دولت ترکیه است. از این نظر شرایط منطقه ای بر روند تحولات اثر گذار است. از این منظر نظام حاکم بر سوریه یعنی دولت بشار اسد هم چندان ناراضی نیست که کردهای سوریه بعنوان اهرم فشاری علیه سیاست های ترکیه در داخل سوریه مطرح شود. نخستین بازنده شکل گیری نظام خودگردانی در شرق سوریه، دولت ترکیه است که مجبور به پذیرش یک گروه وابسته به پ ک ک در صدها کیلومتر از مرزهای مشترک خودش با سوریه است. به عبارت دیگر یکی از دستاوردهای ترکیه و دخالت های ترکیه در سوریه نه سرنگونی نظام بشار اسد بلکه شکل گیری نظام خودگردانی گروهی است که منافعش کاملاً در تضاد و تقابل با دولت ترکیه تعریف شده است. پرچم پ ک ک در صدها کیلومتر از مرزهای سوریه و ترکیه در حال افراشته شدن است و چنین وضعی خوشایند دولتمردان ترکیه نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: شواهد نشان می دهد که شورای میهنی کردهای سوریه و احزابی همچون الپارتی، اتحاد، آزادی و چند حزب دیگر، نماینده ای در نظام خودگردان مورد نظر كردستان سوريه ندارند. دلایل اصلی این موضوع چیست؟
گروهای مورد نظر همگی به نوعی در قالب ارتباط با گروه های کرد عراقی و به ویژه حزب دمکرات کردستان عراق هویت خود را تعریف می کنند و این حزب اینک در رقابتی فشرده با پ ک ک است و لذا شاهد گسترش روابط حزب دمکرات کردستان عراق با ترکیه هستیم.ضمن آنکه فراموش نشود که پ ک ک و اقمارش به صورت سنتی چندان اعتنایی به اصول همکاری با احزاب منطقه ای نداشته و حقی برای رقبا قائل نیست. پ ک ک مشروعیتی برای هیچ یک از احزاب کردی در منطقه قایل نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: شورای ائتلاف مخالفین سوری در مورد ایجاد نظام خوذدگردانی کُردی در مناطق کردنشین شمال سوریه، بیانیه ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است:« اقدامات حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) برای ایجاد یک نظام خودگردان، گام برداشتن در مسیر تجزیه طلبی است و ایجاد یک دولت جدید دقیقا به معنی سازماندهی نیروهای این حزب برای پیشبرد اهداف ضدانقلاب و دشمنی با انقلاب مردم سوریه است. نگاه كنوني مخالفان و علت مخالفت آنها با خودگرداني كردي در سوريه چيست؟
عدم عمراهی اتحاد دمکراتیک با مخالفین نظام بعثی حاکم بر سوریه در رویارویی با اسد یکی از مهمترین دلایل این مخالفت ها است.مخالفین و اپوزسیون سوریه معتقدند اتحادیه دمکراتیک نه مولود یک انقلاب یا شورش بلکه مولود سیاست های دولت سوریه است تا هم دولت ترکیه را با چالش روبرو سازد و هم مخالفین را در چند جبهه سرگرم سازد. لذا روش و رویکرد مخالفین سوری مخالفت با اتحادیه دمکراتیک و برنامه های این حزب است. ضمن آنکه این مخالفین نگرانند که بر اثر اقدامات اتحادیه دمکراتیک سوریه تجزیه شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا تفاوتي در نوع نظام مطلوب سياسي کردهای سوریه در ميان کردهای سوري طیف پ.ک.ک و گروه های طیف نزدیک به بارزانی و عضو شورای میهنی کردهای سوریه (ENKS) شامل احزابی همچون الپارتی، آزادی و 13 حزب دیگر وجود دارد يا همگي خواستار خود مختاري كردها هستند؟
تفاوت ماهیتی بین مطالبات این احزاب وجود ندارد بلکه تفاوت بیش از آنکه ناشی از اختلاف در خواسته ها و مطالبات باشد ریشه در وابستگی ها دارد.همه احزاب کرد سوری در مخالفت با روش بعثی های حاکم در سوریه در نفی هویت مردم کرد سوری هم صدا هستند و البته درخواست همگی آنها هم نوعی نظام اداری خودگردان،امّا نظر به وابستگی هر یک از احزاب به یکی از جریان های کردی در عراق و ترکیه رویکردهای متفاوتی را در پیش گرفته اند.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
