مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
بيان رخداد:
با آنکه بيش از يك سال تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان باقی مانده است، انتخابات ریاست جمهوری آینده و چگونگی برگزاری آن نگرانی احزاب سیاسی و نهادهای ناظر و مجري را در پي داشته است. چرا كه دوره‌ی ریاست جمهوری آقای كرزاي در اواسط سال 2014 ميلادي به پایان می‌رسد و دولت هم در سال پیش رو با دو برنامه مهم ملی يعني خروج نیروهای بین المللی از کشور و انتقال کلیه مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای داخلی و دیگری برگزاری انتخابات ریاست جمهوری روبرو است. در اين حال کميسيون مستقل انتخابات هم 16 فروردين سال 1393 برابر با 5 اپریل 2014 را روز سومین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان پس از طالبان اعلام نموده است. همزمان نيز تلاش ها و جبهه بنديهاي نويني در صحنه سياسي افغانستان در راه انتخابات انجام شده است. اين امر در حالي است كه چالشهاي فراواني فراوري برگزاري سومين دور انتخابات رياست جمهوري اين كشور وجود دارد. در اين نوشتار به بررسي و تحليل جبهه بندي هاي فراروي انتخابات و سپس چالشهاي فراروي انتخابات مي پردازيم.
كليد واژگان: جبهه بندي هاي انتخاباتي در افغانستان، چالش هاي فرارو انتخابات در افغانستان، انتخابات رياست جمهوري افغانستان، جبهه ملي افغانستان، ائتلاف ملي افغانستان، زلماي خليل زاد
تحليل رخداد:
جبهه بندي هاي و شخصيتهاي مطرح در انتخابات رياست جمهوري فرارو:
در قانون اساسی افغانستان اشاره شده كه رئیس جمهور نمی تواند بیش از دو دوره انتخاب شود و حامد کرزای رئیس‌جمهوری این کشور نيز از نامزد شدن برای سومین بار در انتخابات ریاست جمهوری منع شده است. همين امر كرزاي و تيم همراه وي را وا داشته است تا به دنبال آلترناتيوي مناسب براي جايگاه خود باشند. چنانچه با وجود انتقادات گسترده اپوزسيون دولت كرزاي تلاش كرده تا با فراهم آورده زمينه هاي برگزاري انتخابات نگاهي هم به جايگزين مناسب در كاخ داشته باشد. يعني با لغو تابعیت امریکایی محمود كرزاي برادر حامد كرزاي و اشاره محمود كرزاي (به اينكه اگر برادرش عبدالقیوم كرزاي به میدان رقابت های انتخاباتی بیاید به شدت از او حمایت خواهد کرد) به نظر ميرسد كه اكنون كرزاي از برادرانش به عنوان جايگزيني براي تداوم برنامه هاي خود بهره مي جويد. در كنار اين امر هم كرزاي مي تواند بر عمر داوودزای، سفیر افغانستان در اسلام آباد و فاروق وردک وزير كنوني ( از شخصيت های نزدیک به گلبدین حکمتیار ) نيز تكيه كند. اين امر در حالي است كه به نظر ميرسد تيم كرزاي مشغول رايزني با صلاح الدين رباني ، زلماي خليل زاد و… نيز هست. در ضلع ديگر جبهه بنديهاي انتخاباتي افغانستان زلماني خليل زاد دیپلمات ارشد و امریکایی افغان تبار از نامزد های احتمالی در انتخابات آینده ی ریاست جمهوری افغانستان است. خليل زاد با توجه به همراهي جمهوري خواهان امريكا با وي به دنبال تشكيل مجموعه اي از شخصيت هاي سياسي و گروهی مشترک از سران و چهره های سیاسی افغانستاني براي تعيين نامزد مشترکی برای انتخابات آینده است. چهره هایی كه به نظر مي رسد در آن اشرف غنی احمدزی، حنیف اتمر، علی احمد جلالی، قیوم كرزاي و… حضور دارند. در همين راستا زلمی خلیلزاد تلاش مي كند تا با اطمینان از پیروزی خود در انتخابات و کسب اعتماد واشنگتن وارد انتخابات شود. در ضلع ديگر جبهه بنديها هر چند گلبدین حکمتیار و حزب اسلامي افغانستان شروطي را براي شركت خود در انتخابات اعلام كرده اند، اما بايد گفت با توجه به احتمال حضور شخصيت هايي همچون داوودزاي و وردك حزب اسلامی با نامزدي جدا از حكمتيار در انتخابات شرکت کند.
در ميان اپوزسيون مخالف و قانوني دولت كرزاي نيز جدا از احتمال حضور نامزدهاي مستقل و يا داراي توان كمتر همچون رمضان بشر دوست و فوزیه کوفی دو جريان عمده اپوزسيون يعني ائتلاف ملي افغانستان و جبهه ملي افغانستان تلاش هاي گسترده اي در اجماع سازي تا انتخابات و بهره گيري از تمام توان براي پيروزي در انتخابات آينده رياست جمهوري به كار بسته اند. چنانچه ائتلاف ملي افغانستان در بيانيه ها و موضع گير هاي سياسي و انتقادي خود از دولت كرزاي به چالش ها فراوري انتخابات توجه شاياني كرده است. در كنار اين نيز جبهه ملي افغانستان با نشست مزارشريف عملا گام مهمي در منسجم سازي نيروهاي خود در شرايط فراروي انتخابات گذاشت. چنانچه در نشست اخير مزار شريف سران ارشد جبهه ملی افغانستان، احمد ضیاء مسعود، رهبر جبهه ملی، محمد محقق و عبدالرشید دوستم به همراه امرالله صالح با عطا محمد نور (استاندار قدرتمند بلخ كنوني) دیدار و توافق كردند که نامزد واحدی را برای حضور در رقابت های انتخاباتی معرفی كنند. در اين حال حضور پنج چهره برجسته سیاسی افغانستان و توافق آنان بر سر حمایت از یک نامزد درانتخابات ریاست جمهوری سال 2014 مي تواند تاثيري گسترده در انتخابات آنيده داشته باشد.
چالش هاي فراروي انتخابات رياست جمهوري افغانستان:
چالش امنیت: هر چند راسموسن دبيركل ناتو از تأمين امنيت برگزاري انتخابات رياست جمهوري آينده افغانستان توسط نظاميان خارجي خبر داده است، اما امنيت همچنان بزرگترین مشکل فراروي راه انتخابات آینده است و اگر امنیت انتخابات، مراکز و محل های رای، کارمندان، شهروندان، نامزدها و كشور تامین نشود، انتخابات زیر سوال خواهد رفت. در اين راستا افزایش نا امنی ها در برخی از استانهاي کشور، نگرانی هايي را در رابطه به برگزاری انتخابات عادلانه و شفاف در کشور میان مردم و کمسیون مستقل انتخابات ایجاد کرده است .چرا كه در انتخابات پارلمانی دو سال پیش تهدیدات امنیتی در 25 استان موجب بسته شدن بيش از هزار مرکز رای دهی شد. اكنون نيز به واسطه نبود امنيت در بخش هاي زيادي از كشور همچنان مراکز قضایی وجود ندارد و اين امر مي تواند انتخابات را كم رنگ كند. گذشته از اين نيز هم‌زمانی خروج نیروهای خارجی با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال 2014، فرصت ناامن سازی را برای گروه‌هاي نظم ستيز و تندرو بیش از پیش فراهم می‌کند. امري كه مي تواند تاثير گسترده در انتخابات داشته باشد.
فراهم سازي شركت شهروندان در انتخابات بدون تقلب: هر چند قرار است شناسنامههای الکترونیک كه داراي کیفیت بالا و امکان تقلب کم است در بهار آینده توزیع شود و دولت نيز تلاش هايي براي برگزاري انتخابات سالم و شفاف انجام داده است، اما اين رويكردها و تلاش ها با مخالفت هاي گسترده مخالفان دولت مواجه شده است. چنانچه مخالفان معتقدند كه با عدم صدور کارت نوين و استفاده از کارت‌های پيشين انتخابات اين رويكرد زمینه‌ساز تقلب دیگري در انتخابات دور سوم ریاست جمهوری است. همچنين رويكردهاي آمرانه حکومت نسبت به كميسيون مستقل انتخابات برخلاف استقلال اين کمیسیون مستقل است. حتي برخي از مخالفان از جمله احزاب و گروه هاي پارلماني بر اين نظرند كه كرزاي از كنار رفتن از قدرت ابراز ترديد می كند، آماده تحویل دادن قدرت نیست و شرايط لازم را برای برگزاری انتخابات شفاف در سال 2014 را با تعلل در فراهم سازي شرايط انتخابات شفاف، مخالفت با حضور ناظر بین‌المللی در کمیسیون شکایات انتخابات و… را فراهم نمي سازد. در كنار اين امر هم عدم سرشماری شهروندان، تصمیم بر تفویض صلاحیت بررسی تخلفات انتخاباتی به دادگاه هاي اختصاصی، نادیده گرفتن استقلال کمیسیون مستقل انتخابات و … از نگاه احزاب و شخصيت هايي چون داکتر عبدالله عبدالله زمینه سازي تقلب گسترده برای انتخابات آینده ریاست جمهوری است. اين امر در حالي است كه در دو انتخابات گذشته نيز تعيين نامزد پيروز رياست جمهوري سخت شد و پارلمان کشور هم با جابجايی برخی نمایندگان پارلمان آغاز به كار كرد. گذشته از اين اكنون هر چند مقامات افغانستان همواره از تلاش ها برای برگزاری انتخابات عادلانه صحبت مي كنند، اما از نگاه مخالفان حکومت آشکارا در امور انتخاباتی مداخله می‌کند و اراده قوی برای برگزاری انتخابات شفاف ندارد و رويكردهايي همچون باقي ماندن مقامات قضايي بيش از دوره مسئوليت و خلاف قانون اساسی مي دانند.
چشم انداز رخداد:
اگر به جبهه بندي هاي كنوني فراروي انتخابات رياست جمهوري افغانستان نگاهي داشته باشيم بايد گفت در يك سال آينده شاهد جبهه بنديهاي نوين و مذاكرات پنهان و آشكار گسترده اي در راستاي منسجم سازي جريان ها و احزاب گوناگون در انتخابات خواهم بود. چنانچه جدا از نوع نگاه احتمالي كرزاي به برادرانش و اجرا كردن مدل پوتين- مدودوف بايد منتظر تلاشها و رايزني هاي گسترده شخصيتهايي چون خليل زاد بود. در اين ميان هر چند تابعيت امريكايي خليل زاد ممكن است چالشهايي فراروي وي در پيروزي در انتخابات قرار دهد، اما بي گمان در صورت توجه و حضور خليل زاد وي كوشش خواهد كرد جدا از راي مثبت واشنگتن همراهي شخصيتهاي موثر پشتون و برخي از چهره هاي اپوزسيون را نيز به دست آورد. در كنار اين امر هم بايد منتظر مشخص شدن رويكرد طالبان و حزب اسلامي در روند مذكرات صلح هم بود و اين امر ميتواند در نوع شركت پشتون هاي جنوب و حزب اسلامي در انتخابات موثر باشد. گذشته از اين نيز جدا از نوع رويكرد شخصيت هاي مستقل و داراي پتانسيل كمتر براي رقابت با نامزدهاي مطرح از سوي تيم كرزاي بايد منتظر رويكرد دو جبهه مهم اپوزسينو يعني جبهه ملي و ائتلاف ملي بود. يعني با توجه به نوع انتقادات مشترك از دولت و رويكردهاي و همكاري هاي پيشين سران و شخصيته اي دو جبهه با هم هر گونه ائتلاف جبهه ملي و ائتلاف ملي در انتخابات رياست جمهوي افغانستان مي تواند فضاي انتخاباتي را به شدت تحت تاثير خود قرار دهد. چرا كه حضور شخصيتهايي همچون نور، عبداله عبداله، محقق، دوستم، مسعود، صالح، قانوني و … در پشت يك نامزد مي تواند نقش تعيين كننده و مهم در انتخابات داشته باشد. در اين حال در مورد چالشهاي فرارو انتخابات هم بايد گفت بي گمان همزمان با خروج نيروهاي خارجي از كشور و روند بومي سازي امنيت دولت ميتواند با وجود تهديدهايي همچون ناامني، فساد و … در برگزاري انتخابات سالم و شفاف بكوشد. يعني تا حدي زيادي آینده افغانستان پس از سال 2014 به انتخابات ریاست جمهوری هم وابسته است و شفافیت انتخابات، بی طرفی کمیسیون انتخابات، عدم دخالت دولت در اين امر، تعيين شرايط مناسب براي شركت همه شهروندان مي تواند به اين امر كمك كند.
