مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
توان و تاکتیک های تأثیرگذاری سايبري و رسانه‌ای عربستان در سالهای گذشته تغییراتی کرده است و این کشور با رویکرد و توان بیشتری بر طبل ایران هراسی و شیعه هراسی کوبیده است. گفتگوی زیر با دکتر كاميار صداقت ثمرحسيني عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای بررسی همین امر است.
واژگان کلیدی: شيعه‌هراسي ، نمودهاي، سايبر ، رسانه، عربستان، تاکتیک های سايبري
مرکز بین المللی مطالعات صلح: راهبردها و اهداف سايبري و رسانه‌ای عربستان چیست؟
عملکرد کشورها شاخص مهمی برای ارزیابی مواضع آن‌هاست. در گذشته، بسیاری از حاکمان کشورهای عربی سخنرانی‌های مهیجی علیه اسرائیل ایراد می‌کردند اما در عمل هماهنگ با اسرائیل بودند. امروزه بر آگاهی ملت‌ها افزوده شده است و آن‌ها فرق میان سخن و عمل را به‌خوبی می‌شناسند. در عرصه سیاست‌گذاری و تعیین راهبردی‌های کلان منطقه‌ای، آل سعود از ایالات‌متحده آمریکا پیروی می‌کند؛ لذا راهبردها و اهداف رژیم آل سعود در راستای تعهدات آمریکا نسبت به امنیت رژیم اشغالگر صهیونیستی است. دو هدف عمده از فعالیت‌های رسانه‌ای سعودی‌ها عبارت‌اند از:
- مبارزه با محور مقاومت اسلامی که علیه رژیم اشغالگر صهیونیستی در جهاد است.
- قطع ارتباط ایران با جهان اسلام
در سالهای اخیر و به‌ویژه پس از قیام‌های مردمی جهان عرب علیه حاکمان خودکامه، عربستان سعودی این دو سیاست کلی را با ترویج تنفر مذهبی و نژادی میان شیعه و سنی و عرب و عجم دنبال کرده است که شامل محدوده بسیار وسیعی از کشورهای اسلامی در لبنان، عراق و سوریه و بحرین و فلسطین (غزه) و … می‌شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش شيعه هراسي در رويكردهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان چیست؟
ترویج تنفر مذهبی میان شیعه و سنی از اصلی‌ترین برنامه‌های دولت سعودی است. در اینجا باید سطح تحلیل عقاید را از سطح تحلیل سیاست‌ها و راهبردهای دولتی جدا کنیم. عقیده وهابیت عقیده‌ای است که تنها در چارچوب اختلاف با مذاهب اسلامی قادر به ادامه حیات است و مهم‌ترین دانش‌ِ وهابیان در همان ردیه‌‌نویسی‌هایی است که بر عقاید سایر مسلمانان نوشته‌اند! بنابراین به لحاظ عقیدتی میان عقیده وهابیت و شیعه امامیه و سایر مذاهب اسلامی اختلافات جدی وجود دارد؛ و رویکرد تکفیری وهابیان در این زمینه مشهور است؛ اما در عرصه سیاسی، عقیده وهابیت ابزاری برای کسب قدرت در نزد آل سعود و توجیهی برای کشتار مسلمانان ناهمسو با آنان در سوریه و لبنان و عراق و بحرین و یمن می‌شود. لذا آل سعود از همین ردیه نویسی برای ایجاد تفرقه و تکفیر و در نتیجه رواج تروریسم در جهان اسلام استفاده می‌کند و «تفرقه بینداز و حکومت کن» سیاستِ استعماری شناخته‌شده‌ای است. اما در خصوص هدف اصلی دولت سعودی از فعالیت‌های فرقه‌گرایانه‌شان در قبال ایران، قطع ارتباط ایران با جهان اسلام، بی‌ثبات کردن جامعه ایران و در نتیجه تضعیف جبهه مقاومت اسلامی در منطقه است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نمودهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان چگونه است؟
تمامی شبکههای ماهواره‌ای وهابی نظیر المجد ، الناس ، الرحمه ، الحکمه، الاثر ، صفا ، وصال ، کلمه و … که در عربستان یا مصر یا کویت یا اردن و لندن تأسیس‌شده‌اند، یا اصولاً مؤسس آنان شاهزاده‌ای سعودی است و یا آنکه موردحمایت آل سعود هستند. همچنین تقریباً تمامی شبکههای ماهواره‌ای مانند شبکه وصال ، کلمه که به‌صورت رسمی به اشاعه تنفر مذهبی میان مسلمانان می‌پردازند، مورد حمایت آشکار دولت سعودی هستند. اگر بسامد شیوخ سعودی فعال در این شبکه‌ها و بسامد حجم کلمات و جملات تنفرآمیز مذهبی این شبکه‌ها و ارجاعاتی را که به عقاید رسمی وهابیت درباری می‌شود را استخراج کنیم، متوجه وابستگی این شبکه‌ها به دربار آل سعود می‌شویم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: توان و ميزان تأثیرگذاری رويكرد سايبري و رسانه‌ای عربستان در جهان اسلام چه میزان است؟
فعالیت‌های رسانه‌ای دولت سعودی را باید در کنار سایر تحرکات آن کشور موردتوجه قرار داد. در دهههای اخیر عربستان سعودی کوشیده است تا به طرق مختلف جماعت‌های همفکر خود را در سایر کشورهای اسلامی ایجاد کند و از طریق آن‌ها مرجعیت فکری و دینی آن کشورها را در دست خود بگیرد و یا حداقل تقویت کند. این امر گاهی از طریق تأسیس انجمن‌ها و جمعیت‌های خیریه در کشورهای فقیر اسلامی است و گاه از طریق کمک‌های دولتی و یا از طریقِ تقویت جماعت‌هایی مانند انصار سنت محمدی در مصر و سودان و گاهی از طریق تأسیس واحد دانشگاهی مانند مالزی و گاهی تلاش برای وهابی کردن اخوان المسلمین در مصر و یا فلسطین (غزه) و گاهی سیاست اعزام دانشجو و تبادل اساتید میان دانشگاه‌های دولتی سعودی با سایر دانشگاه‌های اسلامی و … ده‌ها شیوه دیگر است. بنابراین ما تنها با یک رسانه سروکار نداریم، بلکه با ساختار بزرگی سیاسی و اقتصادی و آموزشی بزرگی مواجهیم که توسط سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی غرب پوشش داده می‌شوند و خود را در عرصه تبلیغات رسانه‌ای نمایان می‌کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تأثیر رويكردهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان در نگاه بازيگران منطقه‌ای و جهاني و نهادهايي مانند اتحاديه عرب، سازمان همكاري اسلامي و شوراي امنيت به ايران چیست؟
برخی نهادهای بین‌المللی مانند رابطة العالم الاسلامی که مقر آن‌ها در عربستان است، کاملاً تحت تأثیر عربستان سعودی هستند؛ اما در نهادهای دیگر مانند سازمان همکاری اسلامی و یا دیگر نهادهای بین‌المللی، صورت‌های فشار بر ایران و محور مقاومت اسلامی در منطقه متفاوت است و اصولاً شیوه‌های مواجهه گوناگون می‌شود
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تاکتیک‌های رسانه‌اي شيعه هراسي و نمودهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان چیست؟
از تاکتیک‌های رسانه‌ای بسیاری استفاده می‌شود؛ برای مثال اگرچه وهابیت دربار سعودی اقلیت کوچکی در جهان اسلام است، اما از طریق نمایش خود در رسانه‌ها می‌کوشد تا ابتکار عمل را از اکثریتِ خاموش بگیرد. بر اساس نظریۀ «مارپیچ سکوت»، هر چه یک اقلیت فعال باشند و اکثریت خاموش، به‌تدریج اقلیت در مکان و منزلت اکثریت قرار می‌گیرد و اکثریت به‌مثابه اقلیت در می‌آید. بازیگر اصلی و استاد این شیوه در جنگ‌های عملیات روانی صهیونیست‌ها هستند. چنانچه نیز جنجال بزرگ رسانه‌ها و شبکههای ماهواره‌ای وهابی سعودی – مصری از حضور «جهانگردان ایرانی» به مصر (اسفند سال 1391 ش) که تا صدور فتاوی تکفیری علیه شیعه پیش رفت، نمونه‌ای هرچند خُرد ولی رسا در تبیین جنگ روانی عربستان باشد که به‌منظور قطع ارتباط ایران با جهان اسلام انجام می‌شود. مثال‌ها در این خصوص بسیار است و مجال اندک!
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف عربستان شيعه هراسي و نمودهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان از توجه به رسانه‌های فارسی چیست؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عربستان سعودی همواره از طرح تجزیه ایران حمایت کرده است. آل سعود در دوران تجاوز ارتش صدام حسین تکریتی به ایران که با هدف تجزیه ایران به پنج منطقه انجام شد، یکی از حامیان سرسخت رژیم بعث عراق بود. در دهههای اخیر نیز حمایت آل سعود در غالب همایش‌هایی که به‌منظور ترویج تفرقه قومی و مذهبی در ایران، در کشورهای مصر و سعودی و بحرین و یا پایتخت‌های کشورهای اروپایی برگزارشده است، مشهود است. این برنامه در اولویت اصلی عملیات رسانه‌ای شبکههای صهیونیستی و سعودی است. رسانه‌های سعودی همچنین درصدد برافروختن آتش تفرقه و تضاد در میان ایرانیان برای بی‌ثبات کردن اوضاع ایران هستند و ما باید ازنظر امنیتی همواره در آماده‌باش کامل به سر ببریم و بدانیم حاکمان آل سعود اگر بتوانند (در همه شاخه‌های تروریسم) از هیچ ضربه‌ای به ملّت ایران خودداری نخواهند کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: راهکارهای مقابله با شيعه هراسي و نمودهاي سايبري و رسانه‌ای عربستان چیست؟
تکفیر مقدمه ترور است. لذا باید دستگاه دیپلماسی کشور در این خصوص فعال شود. هرگونه راهبردی جهت مقابله با شیعه ستیزی در جهان اسلام در گرو اتخاذ دیپلماسی فعال و بازدارنده در قبال برخی از سیاست‌های عربستان سعودی و قطر در منطقه است. برخی اقدامات دیگر نیز مانند بیانیه‌های مشترک سالانه حقوق بشر توسط کشورهای قربانی تروریسم که با بیان رخدادهای تروریستی سالیانه در کشورهای خویش، آن را محکوم می‌کنند و یا فعالیت‌های فرهنگی رایزنی‌های ایران در میان خانواده‌های قربانیان گروه‌های تکفیری چه شیعه و یا سنی؛ اگرچه بازدارنده نخواهند بود، ولی می‌تواند در آگاهی امت اسلامی سهمی را ایفا کند. در این بین برای آگاهی امت اسلامی باید به صورت روشمند به رصد جهان و به‌ویژه جهان اسلام پرداخت. ما نیازمند شناخت عملیاتی از وقایع و جریان‌های موجود در جهان اسلام هستیم و باید بتوانیم منابع کسب قدرت دشمنان خود را شناسایی کنیم. با عنایت به آنکه شیعه ستیزی در دوران معاصر متضمن اشاعه تنفر مذهبی و قومی و نژادی، نسبت به شیعیان و حتی اهل سنت غیر وهابی است و تروریسم یکی از نتایج رویکردهای تکفیری است، باید دائماً جریانات رسانه‌ای و آموزشی و سیاسی و اقتصادی تکفیری در جهان اسلام را مورد رصد قرار داد و ابعاد و تبعات مخرب آن را در قالب پرونده‌های حقوقی مستند ارائه کرد و در زمان و مکان مناسب از آن‌ها بهره‌برداری کرد.
