فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح IPSC
رویکرد آمریکا در افزایش کم‌سابقه فروش تسلیحات به تایوان، بازتاب‌دهنده تغییری چشمگیر در راهبرد بازدارندگی واشنگتن محسوب می‌شود. تحولات اخیر در حوزه تسلیحات و روابط آمریکا، تایوان و چین، به نقطه‌ای حساس رسیده که ابعاد استراتژیک، امنیتی، اقتصادی و منطقهای آن، به‌شدت درهم تنیده‌اند.آمریکا، به‌ویژه در دولت اول ترامپ و حتی پس از آن، سطح فروش تسلیحات به تایوان را از سقف تاریخی فراتر برده و بازدارندگی خود را در مقابل چین تقویت کرده است. طبق گزارش رویترز، این تصمیم حاصل اجماع واشنگتن برای مقابله با تشدید فشار نظامی پکن است. همزمان، نگرانی‌هایی هم در خصوص میزان وفاداری آینده دولت ترامپ به تایوان و مشکلات سیاست‌های مبتنی بر خودیاری و هزینه‌سازی برای تایوان ایجاد شده است.
سیاست‌گذاری امنیتی آمریکا، همراه با ابزارهای قانونی نظیر تحریم‌های CAATSA، نخست برای مقابله با روسیه، ایران و کره شمالی وضع شد اما پس از خرید سامانه S-400 از روسیه توسط ترکیه، به سرعت به ابزاری برای مقابله با خریداران تسلیحات غیرغربی، از جمله چین تبدیل و ساختار قانونی آمریکا را علیه این بازیگران تقویت کرده است.(1)طبق جدیدترین گزارش‌ها، آمریکا قصد دارد سطح فروش تسلیحات به تایوان را حتی از دوره اول نخست ریاست‌جمهوری ترامپ نیز بالاتر ببرد و مجوزهای بیشتری برای انتقال تجهیزات نظامی مدرن صادر کند. این سیاست بر پایه تقویت بازدارندگی برابر پروژه‌های نفوذ و تهدیدات نظامی پکن، با حمایت سیاسی و نظامی جدی‌تر از تایپه تدوین شده است.(2)
همزمان، واشنگتن فشارهایی بر احزاب مخالف در تایوان وارد کرده تا روند تصویب افزایش بودجه نظامی به بالای ۳ درصد کل بودجه ملی تسریع شود. این اقدام مسیر نوسازی توان دفاعی تایوان و انطباق با رویکرد بازدارندگی چندلایه در برابر چین را هموارتر می‌کند.با وجود نبود روابط دیپلماتیک رسمی میان آمریکا و تایپه، آمریکا بقای تایوان را عنصری کلیدی در نظم منطقهای تلقی می‌کند و همچنان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده تسلیحات این جزیره باقی مانده است. اما در داخل تایوان، نگرانی‌هایی نسبت به استمرار حمایت آمریکا وجود دارد و حتی برخی اظهارات انتقادی ترامپ درباره هزینه‌های بالای دفاعی و نقش انتقال صنایع نیمه‌هادی به آمریکا مطرح شده است.این وضعیت بی‌اعتمادی، سبب بازبینی دوباره سیاست خارجی و دفاعی تایوان نسبت به واشنگتن شده است.(3)
فروش تسلیحات آمریکا به تایوان چین به طور قابل توجهی شتاب گرفته است. تا اوت 2024، تایوان منتظر بیش از 20 میلیارد دلار تحویل تسلیحات آمریکا، از جمله شصت و شش جت جنگنده F-16 که برای فروش در سال 2019 تأیید شده‌اند، بود که انتظار می‌رود تا سال 2026 به دست آید .در این شرایط، پکن آشکارا تهدید کرده در صورت تداوم این روند، حتی اتحاد اجباری تایوان با چین از طریق اقدام نظامی برایش گزینه منتفی نیست. چین ضمن تشدید پروازها و رزمایش‌های دریایی، اقدامات سایبری، اطلاعاتی و همچنین خرابکاری دریایی همچون قطع کابل‌های ارتباطی را دنبال کرده است. این شرایط، ریسک راهبردی و اضطراب امنیتی را نه‌فقط برای تایوان، بلکه برای کل شرق آسیا و حتی متحدان آمریکا مانند ژاپن و استرالیا افزایش داده است.(4)
در سطح داخلی تایوان، تلاش برای ارتقاء تاب‌آوری ملی با تمرکز بر دفاع یکپارچه، وارد مرحله جدیدی شده است. دولت جدید تایوان به ریاست «لای چینگ-ته»، کمیته ویژه‌ای برای هماهنگی میان دولت مرکزی، دولت‌های محلی، بخش خصوصی و جامعه مدنی تشکیل داده تا با تهدیدات نظامی، زیستی و زیرساختی مقابله کند.در این میان، انتقادهای جدی بویژه از سوی واشنگتن ـ مانند اظهارات البریج کولبی، نامزد پیشنهادی پنتاگون در دولت احتمالی ترامپ ـ نسبت به ناکافی بودن بودجه دفاعی تایوان مطرح است و افزایش این بودجه تا سطح ۱۰ درصد GDP نیز توصیه شده؛ پیشنهادی که برای اقتصاد کوچک تایوان چالش‌آفرین است.(5)
در بعد اقتصادی، تایوان با مازاد تجاری عظیم (۷۶ میلیارد دلار در ۲۰۲۴) و سهم بالای صادرات نیمه‌هادی، تحت فشار جدی آمریکاست تا واردات خود از آمریکا ـ به ویژه در حوزه‌هایی مانند نفت، گاز، تجهیزات صنعتی و نظامی ـ را افزایش دهد. تهدید ترامپ به اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر نیمه‌هادی‌ها خصوصاً برای شرکت TSMC، اگرچه به دلیل نیاز بازار بخشی قابل جبران است، اما بر شرکت‌های کوچکتر تایوانی تأثیر منفی دارد.(6)همزمان، آمریکا خواستار انتقال بخشی از ظرفیت تولید نیمه‌هادی تایوان به خاک خود شده است؛ این اقدام در چارچوب سیاست صنعتی و سرمایه‌گذاری‌های هنگفت (مانند ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری TSMC در آمریکا) انجام می‌شود و پروژه‌های مشترکی مانند مدیریت بنگاه‌های بزرگ صنعتی همچون اینتل را نیز دربرمی‌گیرد.
در نتیجه، تایوان ناچار به افزایش بودجه نظامی و امنیتی، پذیرش سرمایه‌گذاری صنعتی و بازنگری در سیاست تجاری خود شده است تا روابط امنیتی با آمریکا را همچنان حفظ کند؛ وضعیتی که البته موجب افزایش وابستگی به آمریکا و تشدید آسیب‌پذیری داخلی و منطقهای شده است. (7)در سطح منطقهای، این تحولات نشانه پایان دوره «ابهام راهبردی» و آغاز عصر «اضطراب راهبردی» است. رقابت تسلیحاتی، تهدیدهای اقتصادی و تجاری، ظرفیت بحران‌آفرینی و احتمال واکنش نظامی چین، هم وضعیت تایوان را شکننده‌تر و هم امنیت شرق آسیا را بی‌ثبات‌تر ساخته است. (8)
در نهایت، چشم‌انداز سیاست‌های فروش تسلیحات آمریکا به تایوان از چارچوب صرفاً نظامی فراتر رفته و به یک مساله راهبردی فرامنطقه‌ای بدل شده است که معادلات نظم امنیتی، اقتصادی و فناوری در شرق آسیا و حتی فراتر را به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ترکیب فشارهای نظامی، فناوری و دیپلماتیک چین، به همراه واکنش‌های فزاینده آمریکا و متحدانش، چشم‌انداز نظم منطقهای را به افقی شکننده و سیال بدل ساخته و امکان گسترش بحران به فراتر از مرزهای تایوان و چین را برای بسیاری از بازیگران آسیایی و جهانی تقویت می‌کند. چنین روندی موجبات نگرانی فعالان منطقهای، متحدان آمریکا و حتی بازیگران اقتصادی جهانی را فراهم کرده و تداوم آن می‌تواند ابعاد بحران را به سطحی فراتر از یک مناقشه دوجانبه ارتقا دهد.
References
1.https://www.usip.org/publications/2019/02/does-caatsa-really-deter-russian-arms-sales
2.https://warontherocks.com/2025/03/how-the-trump-administration-can-limit-chinas-arms-exports
3.https://mezha.net/eng/bukvy/us-to-boost-arms-sales-to-taiwan-surpassing-trump-era-levels
4.https://www.cfr.org/backgrounder/china-taiwan-relations-tension-us-policy-trump
5.https://mezha.net/eng/bukvy/us-to-boost-arms-sales-to-taiwan-surpassing-trump-era-levels/
6.https://asia.nikkei.com/Business/Tech/Semiconductors
7.https://thediplomat.com/2025/03/why-us-arms-sales-to-taiwan-keep-growing/
