مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
ترکهای عراق یا عراقی های ترک به طور عمده سکونت‌گاه آنان در شمال عراق، و دارای روابط نزدیک فرهنگی و زبانی با ترکیه هستند. ترکمن‌ها پس از عرب ها و کرد ها سومین قومیت عراق محسوب می‌شوند. جغرافیای حضور انسانی ترکمن‌های عراق، از مرز ترکیه با عراق از حدود مرزی حکاری و سیرت شروع می‌شود و شهر تلعفر شمالی‌ترین شهر ترکمن نشین است. اين امتداد با در بر گرفتن موصل به سمت غرب و جنوب ادامه پیدا کرده و به كركوك ميرسد. گذشته از اين در منطقه کردستان عراق نيز علاوه بر کردها و اقلیت‌های آشوری، کلدانی، ارمنی و … تركمن ها هم زندگی می‌کنند و در انتخابات اخيز نيز بخشي از 11 کرسی برای قومیت های غیر کرد درکردستان را به دست آورند. در همين حال براي بررسي بيتشر نقش تركمن ها در عراق گفتگويي با ناظم دباغ نماينده كردهاي عراق در ايران داشته ايم:
واژگان كليدي: ترکمن‌های عراق، نقش سياسي تركمن ها در عراق، احزاب ترکمن‌های عراق، رابطه اقليم كردستان و ترکمن‌های عراق، روابط دولت عراق با ترکمن‌های عراق، نقش تركمن ها در آينده كركوك
مركز بين المللي مطالعات صلح : اطلاعات آماری اعلام شده در مورد تركمن هاي عراق با ابهام هايي روبر است . يعني گاه جمعیت ترکهای عراق چیزی در سقف دو درصد و يال حتي سه درصد کل جمعیت عراق نشان داده شده است و گاه برخی منابع غربی جمعیت ترکمن‌های عراق را ۵۰۰٬۰۰۰ نفر ذکر می‌کنند. برخی منابع دیگر چون برخي منابع تركمني داخل عراق آن را بالاتر دانسته و تا ۳ میلیون نفر می‌دانند. شمار واقعي تركمن هاي عراق و مناطق حضور انها در كدام بخش ها از عراق است؟
مسئله ترکمان در عراق و کردستان به زمانی برمی‌گردد که حکومت امپراتوری عثمانی بر منطقه تسلط پیدا کرده بود؛ در آن زمان، تركمان هایی که با نیروهایشان و یا همچون کارمند و یا مسئول به منطقه آمدند در آنجا سکنی گزیدند. و براساس کارهای شان در شهرها و دیگر مراکز پخش شدند. ولی همچون تراکم جمعیتی در درجه اول، اکثرشان در داخل استان کرکوک و همچنین بخش کمی از آنها نیز در اربیل و استان موصل و در موصل نیز بیشترشان در منطقه «تلعفر» ساکن شدند. تعداد تركمن ها تاکنون بر اساس سرشماری دقیق و مشخص نیست؛ ولي تا کنون تعداشان در اقلیم کردستان اندک بوده و به همین دلیل در انتخابات اخير ، (همچنان‌که مطلع هستید) کرسی‌های كمتري توسط احزاب و گروههای سیاسی به دست آوردند. در کنار این، حکومت اقلیم کردستان و مسئولان سیاسی کُرد، همیشه احترام ویژه و حقوق بیشتری برای تركمن هاي عراق قائل بوده‌اند. که این حقوق را نیز حق طبیعی آنها دانسته است؛ همچنان‌که برای بدست آوردن حق ملت کُرد مبارزه کرده، به همین شیوه نیز معتقد به بدست آوردن حقوق ملتهای دیگر بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : از نظر تقسم بندي هاي داخلي ترکمن‌های عراق مسلمان شیعه و سنی هستند. در اين بين روابط تركمن هاي عراق با كردها در يك دهه گذشته با چه تحولاتي روبر بوده است ؟
تركمان های عراق همچون ملتها و دیگر مذاهب، مورد هجوم درندانه رژیمهای دیکتاتور و فاشیست عراق قرار گرفته‌اند؛ به همین دلیل در اکثر مواقع، تعدادی از آنها همدوش با کردها در حال مبارزه و تلاش بر ضد دیکتاتوری بوده‌اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : از نظر سياسي ترکمن‌هاي عراق داراي احزابي چون جبهه ترکمن‌های عراق، اتحاد اسلامی ترکمن‌های عراق، حزب خلق ترکمن جنبش دموکراتیک ترکمن، حزب اخوان ترکمن عراق و… هستند مهمترين احزاب تركمني در عراق تا چه ميزاني داراي نفود در ساختار سياسي عراق و اقليم كردستان هستند؟
در حقیقت، من در اینجا نمی‌خواهم در مورد تعداد، توانایی و تخصص هیچ گروه یا جریانی صحبت کنم؛ تنها به این اشاره می‌کنم که در انتخابات و در رقابت با یکدیگر، اختلاف آنچنانی بین آنها مشاهده نمی‌کنم و همه آنها سرانجام شان به کرسی‌های كم ختم می‌شود. اين امر نشانه آن است که تعداد و توانایی‌هایشان در مقابل یکدیگر محدود است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : نخستین رسانه‌ی ترکمن‌های عراق از سال ۲۰۰۴ میلادی توسط جبهه ترکمن‌های عراق با نام شبکه تلویزیونی ترکمنلی افتتاح شد.وضعيت كنوني رسانه اي تركمن هاي عراق چگونه است؟
به دلیل آزادی کنونی که در اقلیم کردستان وجود دارد، همه تركمن هاي عراق داراي روزنامه، رادیو و تلویزیون محلی مخصوص به خود را دارند؛ به طور کلی وسایل ارتباط جمعی احزاب و گروههای سیاسی تعدادشان زیاد است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : نگاه كنوني تركمن هاي عراق به آينده كركوك و پيوستن آن به اقليم كردستان عراق يا …. چيست؟
در مورد الحاق کرکوک به اقلیم کردستان، تاکنون به نتیجه واحدی منجر نشده است؛ که بخشی از آن نیز به انجام دادن ماده 140 (كه درخواست شده است که در یک انتخابات آزاد، مردم استان کرکوک در این مورد تصمیم بگیرند) بر می‌گردد. هر چند به عقیده بنده، اگر به تاریخ، جغرافیا، نقشه‌ها و اسناد مراجعه شود؛ کرکوک جزوی از کردستان عراق است و نیازی به برگزاری انتخابات نیست. ولی باز هم برای حفظ دمکراسی، حقوق و آزادی، کُردها این راه را انتخاب کرده‌اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : چندي پيش احمد داوداوغلو حمایت از ترکمن هاي عراق را یکی از مبانی اخلاقی و سیاسی حکومت کشورش دانست. در سالهاي گذشته نيز ارتباط هايي بين تشکیلات سیاسی ترکمن های عراق با محافل پان-تورانیست ترکیه وجود داشته است. در شرايط كنوني روابط و نفوذ تركيه در بين كدام جريان ها و گروه هاي تركمني عراق بيشتر بوده است؟
حضور ترکمان ها در عراق و اقلیم کردستان یک حقیقت تاریخی است و بر این اساس، اگر در هر جایی ترکمان وجود داشته باشد و ترکیه بخواهد در کار آنها دخالت کند؛ بایستی عرب، فارس و کُرد نیز به همان شیوه رفتار کنند. در کنار اینها مسئله کُرد از ترکمان جداست؛ چنانچه مناطقی که كردها در آن ساکن هستند سرزمین آباء و اجدادیشان است و نه دلایلی همچون کوچ‌کردن و یا دست‌یازیدن، بهانه‌ای برای ماندنشان در آن منطقه شده باشد. گذشته از اين نيز ارتباط میان گروههای سیاسی ترکمان و ترکیه و یا توران را به اسناد و تاریخ واگذار می‌کنیم.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
