مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
فرزاد رمضانی بونش
مقدمه:ترور ژنرال داوود و سپس برادر رئیس جمهور کرزای دو ترور مهم سال جاری در اففانستان بود، اما ترور استاد برهان الدین ربانی ریس جمهور پیشین ، از چهره های شناخته شده جهادی افغانستان، رئیس شورای عالی صلح و بزرگترین مرجع برای گفتگوهای صلح با طالبان عملا پیامد های زیادی داشته است. در این میان با توجه به اهمیت ترور استاد ربانی و تاثیر آن در فضای سیاسی وامنیتی افغانستان و برای درک بیشتر این موضوع به گفتگویی با آقای محمد ابراهیم طاهریان سفیر سابق کشورمان در افغانستان پرداختیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : اگر به ترور استاد ربانی رئیس جمهور سابق و رئیس شورای عالی صلح افغانستان نگاهی داشته باشیم چه عللی را می توان برای ترور ذکر کرد ؟
به نظر می رسد که مجموعه ترورهایی که در ده سال گذشته در افغانستان صورت گرفته است از یک روند برخوردار است و فصل مشترکی دارد. در واقع عاملیت و آمریتی که پشت ترور شهید احمد شاه مسعود بود و قصد داشت در آن زمان با حذف فرمانده ارشد جبهه متحد این جبهه را از بین برد ، در طول این سالها با همین انگیزه ها ادامه داشته است و شاید بتوان گفت که جدا از ترور شهید کاظمی و پنج نماینده دیگر مجلس، ترور ژنرال داوود فرمانده ارشد پلیس در شمال افغانستان و.. . اکنون نیز ترور ربانی باعث شده است تا بتوان گفت همه از یک نوع روند و هدف خاص برخوردار باشد . در این حال ترور شهید ربانی نیز با این هدف که همبستگی و یکپارچگی جبهه و خانواده اصولگراها، خانواده جهاد، جبهه ملی و.. را دچار اضمحلال کنند صورت گرفت . در این بین اگر اضلاع قدرت را در افغانستان دولت، جریان افراط ، نیروهای خارجی ومجموعه خانواده جهاد تعریف کنیم، با این تصور که ترور باعث اضمحلال مجموعه خانواده جهاد میشود به آن دست زدند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح :هرچند در طول سال های گذشته فقط چند شخصیت درافغانستان ترور شده بودند اما در سال جاری آمار ترور شخصیت ها بسیار بالا بوده است و در هیچ سالی به اندازه سال جاری افغانستان ترور شخصیت های خود را تجربه نکرده است . چنانچه شخصیت هایی همچون ژنرال داوود داوود ، محمد جواد ضحاک ، احمد ولی کرزای برادر رئیس جمهور و سرانجام برهان الدین ربانی رئیس جمهور پیشین افغانستان و رئیس شورای عالی صلح ترور شدند . در این بین اساسا چرا و براساس چه عواملی در سال جاری ترور شخصیت این چنین افزایش یافته است؟
به نظر می رسد که جریان افراط فکر میکند که در حال نزدیک شدن به قدرت است و به میزانی که مذاکرات در سطوح مختلف با پیشرفتهایی روبرو است ادبیاتی که جریان افراط از آن استفاده میکند فشار و ترور است .در این بین ترور هایی که ذکر شد مجموعا در این روند قرار دارد و تضعیف خانواده جهاد و کسانی که در افغانستان کارنامه موفقی در برابر اشغالگری شوروی سابق و جریان افراط داشته اند نیز مد نظر بوده است . مثلا خود استاد ربانی اخیرا اظهار نظر هایی شدیدی درباره قرائت های اشتباه جریان افراط از اسلام داشت و حتی در اجلاس بیداری اسلامی تهران نیز نسبت به این موضوع اشاراتی نیز داشت .
مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به واکنش های شخصیتهای مشهور اپوزسیون و غیر دولتی در افغانستان همانند دکتر عبداله عبداله ، امراله صالح ، احمد ضیا مسعود و.. نسبت به ترور استاد ربانی به نگاه شما این ترور تا چه می تواند دامنه انتقادها را بر ضد دولت کرزای و عملکرد امنیتی اش را افزایش دهد ؟
همه رهبران شخصیت های دوران جهاد و کسانی که در دولتهای قبلی مجاهدین نقشی داشته اند و یا به عبارتی می توان گفت در زیر لوای جبهه متحد شمال قبلی و از اعضای سابق دولت سابق ربانی قرار دارند و هم چنین نخبگان و افکار عمومی افغانستان نسبت به ترور ربانی به شدت خشمگین هستند و واکنشهای خود را در روز هایی که عزاداری و تدفین ربانی صورت گرفت نشان دادند.در این بین حتی مقامات دولتی به دلیل خشم مردم نتوانستند به طو کامل در مراسم تشییع پیکر ربانی شرکت کنند .در این حال جدا از اینکه دولت و مقامهای این کشور در مقابل این ترور چه مقدار مسئولیت دارند ، باور مردم این است که عاملیت این جریان و امرین این قضییه را نمی توان به چند نفر نسبت داد بلکه این آمریت امنیت و صلح را در کشور نشانه رفته است . لذا با توجه به آنکه دولت ارزیابی درستی از این جریان نداشته ، به نوعی نیز در به وجود آمدن این ترور شریک است و همچنین دولت اولین قدم را در به رسمیت شناختن جریان افراط از یک گروه تروریستی به گروه طرف مذاکره برداشته است ( و سپس انگلس وامریکا به آن پیوستند) ؛ به نظر می رسد که از این جهت باید دولت و مقامات نسبت به ارزیابی هایی که داشته اند تجدید نظرکنند. به همین دلیل اکنون نیز رئیس دولت نیز با وجودی که اعلام کرده بود مذاکرات را با جریان افراط ادامه می دهد، اما اخیرا اعلام کرد مذاکرات را قطع میکنیم و با طرف اصلی مذاکره میکینیم .چراکه جریان افراط آلت فعل بوده است و با کسانی دیگر ( به اشاره به دولت پاکستان ) مذاکره میکنیم. به هر صورت باید گفت که هم دولت و هم حامیان خارجی دولت در برابر این ترور مسئول هستند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با توجه به اینکه گروه طالبان مسوولیت ترور ربانی را رد كرده است، تا چه حدی می توان نقش سازمان اطلاعات ارتش پاکستان را در این ترور دخیل دانست ؟
افکار عمومی در افغانستان پرسشهای زیادی نسبت به این موضوع طرح کرده است و مجموعه اخباری که از ابتدای ترور ربانی منتشر شده است انگشت اتهام در افکار عمومی را به طرف بخشی از نهادهای امنیتی و نظامی در پاکستان دراز کرده است .در این بین رئیس دولت در کابل هم در حقیقت با نوع ادبیاتی که با گذشته متفاوت بوده نسبت به این موضوع اشاراتی داشته است و بستگان نزدیک استاد ربانی و حزب جمعیت اسلامی نیز اشاره های دقیتری نسبت به این موضوع و شایعات و اخبار داشته اند .در این بین تا کنون ( 10 روز پس از ترور ربانی ) خلاف آنچه در بین افکار عمومی شایع است ثابت نشده است و اخیرا هم سخنگوی دولت افغانستان اعلام کرده است بخشی از اطلاعات بدست آمده بیانگر آن است که طراحی ترور در پاکستان صورت گرفته است .
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با در نظر داشت اینکه ترور شهید ربانی در مرحله ای از تاریخ افغانستان صورت می گیرد که کار انتقال مسئولیت های امنیتی و فرایند بومی سازی امنیت درافغانستان مد نظر قراردارد، این ترور چه تاثیری می تواند در بومی سازی و واگذاری امنیت به افغانستانی ها داشته باشد ؟
به نظر می رسد فرکانسی که در حقیقت جریان افراط با دولت کابل و جامعه بین المللی دارد مبتنی بر خشونت بالا است .در این بین در طول سه سال گذشته جریان افراط به میزانی که خشونت به خرج داده است امتیاز گرفته است. چنانچه اگر شروع این روند را از موسی قلعه بدانیم می بینیم که آنان توانسته اند این سیاست را جلو ببرند. لذا با همین ارزیابی نیز به این جنایت فجیع دست زدند و فردی را که در منزلش به خاطر صلح پیام آور صلح را به حضور پذیرفت ترور کردند. به نظر می رسد این ترور خود را بر عاملین و آمرین این توطئه تحمیل کند و ارزیابی های گذشته جریان افراط را برهم زند . در این بین با توجه به ارزیابی هایی که از افکار عمومی وجود دارد و بسیج مردم در سطح خانواده جهاد و رهبران و…نیز که صورت گرفته است به نظر می رسد مطالبات جدی تری از دولت مطرح شود و دولت نیز باید پاسخگوی این امر باشد. چرا که مواضع دولت و مقامات در ابتدای این ترور مواضعی غیر شفاف و رقیق بود و هر چه زمان گذشت و متوجه خشم مردم شدند به نظر می رسد مواضع محکم تری برای پاسخگویی به افکار عمومی گرفتند. در هر حال به نظر می رسد ترور استاد ربانی باعث انسجام بیشتری در بین خانواده جهاد و گروههایی خواهد شد که در چارچوب قانون اساسی افغانستان خواهان حقوق حقه خود هستند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به نقش پیشین شهید ربانی در شورای عالی صلح افغانستان و همچنین مخالفتهای کنونی بر تداوم مذاکره با نیرو های شورشی از سوی شخصیتهای مخالف دولت ، ترور ربانی چه تاثیری بر روی مذاکره دولت با گروه هایی مانند طالبان دارد ؟
نخستین واکنشی که رئیس دولت در کابل نشان داده است این بود که ما به روند مذاکره با جریان افراط ادامه میدهییم، اما با گذشت چند روز و با توجه به خشم مردم تغییر موضع دادند و اعلام کردند که دیگر با جریان افراط مذاکره نمی کنیم و با طرف اصلی یا پاکستان مذاکره میکنیم. در این حال در سطح سخنگوی جبهه ملی افغانستان نیز نسبت به این موضع دولت اعتراض شده است که دولت با چه استراتژی و بر اساس چه محور هایی و نقشه راهی می خواهد با پاکستان مذاکره کند ؟. در این بین آنچه که مسلم است موضع کنونی دولت در کابل برای ادامه صلح و مذاکره با جریان افراط توقف آن است و اکنون نیز پیشنهاد مذاکره با طرف پاکستانی مطرح است . در این راستا در این حال به نظر می رسد که ادامه مذاکرات با جریان افراط هم با نقشه راه قبلی ممکن نیست. به علاوه هر چند قرار بود بازدید ی از سوی صدر اعظم پاکستان از کابل صورت گیرد، اما به دلیل خشم و قهر افکار عمومی لغوشده است .
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با در نظر داشت حمایت پیشین ایالات متحده امریکا از برنامه ی ایجاد دفتر سیاسی طالبان در کشور قطر ترور های اخیر در افغانستان چه تاثیری در رویکرد غرب در تقسیم طالبان به میانه رو و تندرو و همچنین اصرار بر مذاکره با این گروه خواهد داشت ؟
اگر چنین تصمیمی که قبلا اعلام شده است اکنون عملیاتی شود پیام صریح آن جایزه به جنایت است، لذا اگر در این حد تصمیم غلطی گرفته شود و آن را عمیاتی کنند باید شاهد پیچیده تر شدن وضعیت و وقایع ناگوار تری در افغانستان باشیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح :با توجه به ترورهای زنجیره ای یک سال اخیر تا چه حدی این ترور ها ادامه خواهد یافت ؟
در حقیقت این ترور ها از ابتدای دولت بعد از ربانی شروع شده است. چنانچه ترور شهید احمد شاه مسعود را نیز شاهد بودیم و در طول ده سال گذشته نیز این ترور ها ادامه داشته است . ارزیابی من این است که اگر دولت و مقامات افغانستان استراتژی دقیق و صریحی در قبال همگرایی بین خود و خانواده جهاد طراحی نکنند و حامیان خارجی حاکمیت در کابل ( 44 کشوری که در افغانستان نیرو دارند ) نسبت به این روند بازنگریی در سیاست خود انجام ندهند، ما شاهد ترور هایی از همین دست خواهیم بود. تقریبا همه کارشناسان بر این باورند که چنانچه سیاست های کلی حاکمیت در افغانستان و همچنین جامعه بین الملل در افغانستان از سیاست چند گانه خود تغییری نیابد ترور ها ادامه می باید. مگر اینکه سیاست و استراتژی دولت و حامیان فرامنطقه ای دولت بازنگری شود و گرنه تداوم وضعیت فعلی آینده پیچیده تری را برای افغانستان رقم خواهد زد.
