محمود فاضلی
پژوهشگر مسائل تركيه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
اقدامات نظامی تركیه در حمله به شمال شرق سوریه، ثبات در كل منطقه را از بین می‌برد، رنج و محنت غیر نظامیان را وخیم‌تر می‌كند و منجر به تلفات، ویرانی، ناامنی و آوارگی افراد بیشتری می‌شود. شواهد نشان می‌دهد یكی از نتایج اولیه حمله نظامی تركیه به مناطق كردنشین سوریه، افزایش تعداد مهاجرین و پناهجویانی است كه از منطقه آواره شده و به سمت سایر كشورهای منطقه بروند. پیش‌بینی می‌شود ورود پناهجویانی كه از تركیه به سواحل یونان عزیمت كنند، افزایش یابد.
اردوغان با تهاجم به خاك سوریه در شمال شرقی سوریه تلاش دارد منطقه حایل امن ایجاد كند تا آوارگان سوری در داخل خاك تركیه را به آنجا انتقال دهد. آمارهای منتشره نشان می‌دهد هم‌اكنون 3 میلیون آواره در خاك تركیه حضور دارند. اردوغان در داخل كشور تحت فشار قرار دارد. زیرا نارضایتی نسبت به حضور آوارگان سوری در خاك تركیه در میان مردم این كشور مرتبا رو به افزایش است. او حمله خود به خاك سوریه را با این ادعا برای افكار عمومی در كشورش غرورآفرین كرده و قصد دارد آوارگان سوری را به آنجا انتقال دهد.
اگر آوارگان سوری به‌طور گروهی به این منطقه انتقال داده شوند بدون تردید یك بحران دیگر به وجود خواهد آمد و این تنها مشكلی نیست كه تركیه با این كار خود در منطقه ایجاد کرده است. حضور اعضای گروه داعش در این منطقه مشكلاتی را در پی خواهد داشت. این گروه می‌تواند از این فرصت استفاده كرده و مجددا در منطقه نفوذ كند و یك مشكل جدید به وجود آورد. سكونت اجباری آوارگان سوری در این منطقه و ایجاد «منطقه امنیتی» در شمال سوریه با مخالفت بین‌المللی روبه‌رو خواهد شد. جایی كه حقوق ساكنان محلی نادیده گرفته شود، كمك‌های توسعه‌ای سازمان ملل صورت نمی‌گیرد.
بازندگان اصلی سیاست‌های نادرست آمریكا در منطقه، مردم غیر نظامی هستند. وقوع بحران جدید انسانی همچنین می‌تواند بر اروپا نیز تاثیر مستقیم داشته باشد. مهاجرت گسترده آوارگان در سال 2015 به سوی اروپا تاثیرات خود را بر پاریس، لندن، برلین و سایر كشورهای كوچك در این مسیر بر جای گذاشت و موجب مشكلات جدیدی در این كشورها شد. اگر تركیه مناطق كردنشین در سوریه را به مدت زیاد در اشغال خود درآورد، مجددا میلیون‌ها نفر به سوی اروپا به حركت در خواهند آمد.
ترکیه به قصد مایل است که نشان دهد تمایل بازگشت به سوریه در میان پناهجویان کاهش یافته است. شمار کسانی که می‌گویند حتی اگر دولتی که من می‌خواهم روی کار نباشد، باز هم قطعاً به سوریه برمی‌گردم، از 9 درصد به 5 درصد کاهش یافته است. میزان کسانی که می‌گویند تحت هیچ شرایط بر نمی‌گردم، از 26 درصد به 33 درصد افزایش یافته است. آنهایی که می‌گویند حتی اگر جنگ در سوریه ادامه یابد، بر می‌گردم از 11 درصد به 5 درصد کاهش یافته‌اند.
بیش از یک میلیون نفر از جمعیت پناهجویان سوری در سنینی هستند که باید به مدرسه بروند. تقریباً 65 درصد از آنها به مدرسه می‌روند. از میان 382 هزار پناهجو در مقطع مدارس ابتدایی، 368 هزار نفر به مدرسه می‌روند. ولی افت بسیار جدی در مقاطع متوسطه و دبیرستان مشاهده می‌کنیم. روندهایی که «بزرگ شدن زودهنگام» می‌نامیم، یعنی کودکان به شکل غیرقانونی وارد حیات کار شده و استخدام می‌شوند. ازدواج دختران در سنین پایین در میان پناهجویان سوری بسیار شایع است.
آنکارا تلاش دارد توافق پناهجویان با اتحادیه اروپا را تحت تاثیر قرار دهد و اروپا بارها این اقدام ترکیه را مورد انتقاد قرار داده است. اخیرا صدراعظم آلمان درخواست‌های مطرح‌شده در مورد توقف توافق پناهندگی با ترکیه را رد کرد. برلین معتقد است با در نظر گرفتن اقدام ترکیه در سوریه نیز نباید از زیر بار مسئولیت خود در برابر میلیون‌ها پناهجوی سوریه‌ای در ترکیه شانه خالی کند. یونان نیز به عنوان همسایه ترکیه خواستار تحریم کشورهای اروپایی که حاضر به پذیرش مهاجرین نیستند، شده است. اتحادیه اروپا باید تحریم‌های داخلی و اقتصادی علیه کشورهایی که از حقوق و مزایای عضویت در اتحادیه استفاده و وظایف و سختی‌ها را به گردن دیگران می‌اندازند، وضع کند. وزیر خارجه این کشور در مورد تهدیدهای ترکیه مبنی بر راهی کردن مهاجرین به اروپا اعتقاد دارد سو استفاده ابزاری از انسان‌هایی که برای آینده‌ای بهتر تلاش می‌کنند، اشتباه بزرگی است. اروپا و یونان به ترکیه باج نخواهند داد.
رئیس حزب راست تندرو «راه حل یونانی»دولت را به بستن مرزهای کشور جهت جلوگیری از ورود مهاجرین فرا خواند. زمانی در سوریه جنگ بود و طبیعی بود که پناهجویان وارد کشورمان شود، اما اینک جنگ تمام شده و همگی باید به کشورشان بازگردند. انتقال مهاجرین از جزایر به یونان سرزمینی مشکلی را حل نمی‌کند. چرا که از سواحل ترکیه دائم افراد جدید می‌رسند بنابراین باید مرزها را بست و نباید گذاشت وارد شوند. آمریکا، ژاپن و استرالیا نیز مرزهای خود را بسته‌اند. نباید منتظر همبستگی اروپایی‌ها باشیم. اروپایی‌ها مهاجرین بیشتری نمی‌خواهند و هر کسی که وارد می‌شود در یونان خواهد ماند.
در میان کشورهای اروپایی مجارستان افراطی‌ترین مواضع را اتخاذ می‌کند. وزیر خارجه مجارستان در مراسم افتتاحیه نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا اعلام داشت موثرترین راه مبارزه با تروریسم از بین بردن مهاجرت غیرقانونی است. تروریسم و مهاجرت توده‌ای (دست جمعی) به هم گره خورده‌اند و این مسئله اصلی‌ترین چالشی است، که اروپا با آن روبروست. تروریسم از مهاجرت گروهی استفاده کرده تا سربازان و جنگجویان خود را در سراسر جهان تقسیم و پراکنده کند.
گروهی از نمایندگان پارلمان اروپا معتقدند از رسیدن موج جدید یک میلیونی مهاجرین به مرز جنوبی مجارستان، با هر شیوه ممکن، باید جلوگیری شود. تحولات جدید در سوریه دلیلی برای نگرانی هستند از جمله تحرکات نظامی یک جانبه ترکیه. در این میان نباید این حقیقت را نادیده گرفت که آنکارا عنصر و فاکتور ثبات منطقه را تامین می‌کند (و اکنون) ظرفیت نگه‌داری از میلیون‌ها مهاجر و پناهنده در ترکیه اشباع شده است. سازمان عفو بین‌الملل که مقر آن در لندن است، طی تهیه گزارش در رابطه با ترکیه تحت عنوان: «پناهجویان به منطقه جنگ فرستاده شدند، اخراج غیر قانونی پناهجویان سوری از ترکیه»، مدعی شده است ترکیه پیش از آغاز عملیات چشمه صلح صدها نفر از پناهجویان سوری را با فریب دادن آنها و یا به زور به سوریه فرستاده است. پلیس ترکیه برخی از پناهجویان سوری را با ضرب و شتم و یا تهدید وادار به امضای فرم‌هایی مبنی بر اینکه داوطلبانه به کشور خود باز می‌گردند، کرده است.
واژگان کلیدی: تركيه ، اهرم ،مهاجرین ، پناهجویان ، اروپا،محمود فاضلی
