بی نزاکتی اخلاقی در فضای سياسي روابط بين الملل

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح -IPSC

عملكردهاي سياسي بر فضاي جغرافيايي، سبب دگرگوني و منجر به تغيير و اصلاح سياست ها و عملكردهاي سياسي می گردد. فضا و سياست داراي تحرك و پويايي هستند و تغيير هر كدام از اين دو مؤلفه باعث تغيير ديگري اسـت.فضا نمي تواند موضوعي جدا از ايدئولوژي و يا سياست باشد، زيرا فضا همواره به صورت سياسـي و راهبـردي عمـل مي كند.

 فضا توليدي اجتماعي است و می تواند نظام هاي مختلف سياسي ـ اقتـصادي و… را توليد كند. هنجارهای کشورهای مختلف با تفاوت کمی ،بر مبنای احترام متقابل و ملاحظات انساني از هنجارهاي مشترك،بر فضای سیاسی استوار است.رفتار غيرمدني يك رفتارانحرافي، گستاخانه و بي ادبانه باهدف ضربه زدن و تخطی از هنجارها در احترام متقابل است.اين نوع  رفتارها با بي احترامي نسبت به ديگران آشكار مي شود.رفتار غير مدني در فضای سیاسی گاهی به صورت چرخشي ، موجب تشديد تعارضات و اقدامات تلافي جويانه  می شود.

ریشه رفتارهای غیر مدنی در فضای سیاسی ناشی از عدم  مهارت سياسي است.رهبران سیاسی با مهارت سياسي بالا در فضای سیاسی ، كمتر در معرض رفتارهاي غيرمدني و تلافی جويانه قرار مي گيرند.

زبان و رفتار در نزاکت سیاسی بسیارمهم است، گرچه مخالفان نزاکت سیاسی این قوانین و ساختارها را تبعیض‌آمیز می دانند،و معتقدند به جای این که با نگاهی نخبه‌گرا به افراد دیکته کنیم چگونه حرف بزنند یا رفتار کنند، باید سیاست‌ها و قوانین تبعیض‌آمیز را هدف قرار دهیم. نزاکت سیاسی ابزار عامه‌پسندی در دست سیاستمداران است، و سبب تعارفات دیپلماتیک می شود، در نتیجه در عمل چندان تاثیرگذار نیست.

موافقان نزاکت سیاسی بر این باورند که کوچک‌ترین وظیفه ما در قبال تبعیض نظام‌مند، فراهم کردن فضایی امن و عاری از توهین و تحقیر است.مخالفان می‌گویند نزاکت سیاسی با حق آزادی بیان در تعارض است، و در جامعه‌ای که افراد نتوانند راحت درباره باورهایشان صحبت کنند، خودسانسوری در عرصه عمومی کم‌کم پدیدار می‌شود. اما نزاکت اگر در فضای سیاسی مورد توجه قرار نگیرد، چهره‌های سیاسی احترام را تبدیل به خشونت ،  و اعتماد سیاسی خدشه دار می شود.

یکی از تنگناهای نزاکت سیاسی ایجاد تفرقه‌،که با ارزش‌هایی هم چون آزادی بیان در تضاد هستند،سبب هزینه هایی در فضای سیاسی می شود، گرچه نزاکت با هدف بزرگتری به لحاظ اخلاقی دنبال می‌شود.دولت های قدرتمند در صحنه های سیاسی جهان  همیشه روابط ها را به دلیل عدم مهارت سیاسی ، با بی نزاکتی دچار اختلال کرده اند.

کشورهایی چون آمریکا جدا از تفکرات حزبی در چندسال گذشته ، با ترویج بی نزاکتی سیاسی توسط  روسا و شخصیت های سیاسی، چهرة ناخوشایندی را در فضای سیاسی بین الملل برجا گذاشته است.دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا یکی از معدود شخصیت های سیاسی فاقد نزاکت سیاسی بود، که از کلام توهین آمیز و زننده برای مخالفان خود استفاده می کرد. او بدون هیچ واهمه ای در رفتار و گفتار با تهاجم و گستاخی به رهبران سیاسی جهان، افراد کابینه خود، روزنامه نگاران، اقلیت های قومی و مذهبی، اقشار آسیب پذیر و افراد به حاشیه رانده شده توهین کرده است.

 ترامپ در طول رقابت های انتخاباتی سال 2016، در سخنرانی هایش  صفت «هیلاری بد ذات»، «فاسد» و «چروکیده» را به رقیب دموکرات خود داد. کلینتون نیز در مصاحبه با یک برنامه رادیویی ترامپ را «الاغ ده سال اخیر» ،خطرناک و نژادپرست توصیف کرد. جو بایدن، در حمایت از هیلاری کلینتون، ترامپ؛ را به “جهالت در سیاست خارجی و تهدیدی جدی برای سیاست خارجی آمریکا” متهم ،و او را “کاملا بی اطلاع” از سیاست خارجی دانسته و گفته بود که “فکر کنید که به این انسان رمز سلاح شیمیایی داده شود”.

در سال 2018پس از انتشار ویدئوی مربوط به سخنان ترامپ که حاوی توهین به زنان و ناسزا به آنان بود، اوباما انتقادات خود را نسبت به وی افزایش داد و مدعی شد: ترامپ با خوار کردن دیگران خود را تمجید می کند.اوباما با اشاره به این که سخنان ترامپ را نمی شود در جمعی که کودکان حضور دارند به زبان آورد، اظهار داشت: “با اقلیت ها، مهاجران و پیروان ادیان دیگر هم به همان گونه برخورد می کند، معلولان را تمسخر و به سربازان و جانبازان هم توهین می کند. این نشان دهنده آن است که خودش اعتماد به نفس ندارد و با تحقیر دیگران خودش را تجلیل می کند. 

ترامپ در دوران ریاست جمهوری به دلیل فقدان نزاکت سیاسی در سال 2018 با اشاره به مهاجرانی که از هائیتی، السالوادور و بعضی از کشورهای آفریقایی به آمریکا مهاجرت کرده‌اند، گفت: چرا این مردم از کشورهایی که چاه مستراح هستند را به اینجا راه می‌دهیم؟نمایندگان دموکرات در کنگره آمریکا در همان سال، این اظهارنظر ترامپ را نشانی از نژادپرستی دانسته، و دو تن از جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان در توییتر خودشان این بی نزاکتی را علاوه بر این که درخور کاخ سفید نیست ، آن را نامهربانانه و نخبه‌گرایانه توصیف کردند.

اتحادیه آفریقا یک روز پس از انتشار سخنان ترامپ آن را بسیار غیرمسئولانه، نژادپرستانه و قابل سرزنش دانست.کشورهای دیگر آفریقایی از جمله غنا خواستار بایکوت ترامپ به عنوان یکی از بزرگترین ناقضان حقوق بشر ، تبعیض نژادی و نژادپرستی شدند.

ترامپ در سال 2018 به یکباره به ورزشكاران سیاهپوست معترض به سرود ملی و پرچم آمریکا در آلامابا تاخت ، و بیان داشت باید آنان را از زمین بیرون کنند،که منجر به خشونت پلیس سفید پوست آمریكا شد. طبق قوانین فوتبال آمریکایی، همه بازیکنان باید برای خواندن سرود ملی بایستند، و ممانعت بازیکنان باعث پرداخت جرائم سنگین مالی می‌شود، مسئولان تیم‌های فوتبال تدابیر جدیدی اندیشند و به بازیکنانی که حاضر به خواندن سرود ملی نبودند، اجازه دادند تا در رختکن بمانند.  در كالیفرنیا آمریكا ، یك بازیكن سفید پوست در پاسخ به سخنان توهین آمیز ترامپ در مقابل نواخته شدن سرود ملی آمریكا به نشانه اعتراض، زانو بر زمین زد.
لبورن جیمز بازیكن سیاهپوست لیگ حرفه ای بسكتبال ، در واكنش به اظهارات توهین آمیز ترامپ دعوت به كاخ سفید را پس گرفت، وگفت :آمدن به كاخ سفید (قبلا) افتخار بود تا این كه سرو كله تو پیدا شد.درهمین حال كریس پلدیگر بازیكن سیاهپوست دیگر نیز نوشت كه ترامپ انسان نیست كه رو در روی ورزشكار، ناسزا می گوید.
دامنه اعتراض ها به توهین ترامپ، جامعه ورزشی سیاه پوستان،خوانندگان راهم به صحنه مخالفت به بی نزاکتی کشانید. استیو واندر خواننده و موسیقی دان آمریكایی در پاسخ به این بی نزاکتی ترامپ گفت: من به نشانه اعتراض به سرود ملی و پرچم (آمریكا)، یك زانو كه نه، دو زانو بر زمین می زنم.كپرنیك نیزدر اعتراض به تبعیض نژادی و رفتار خشونت آمیز پلیس آمریكا علیه شهروندان آفریقایی آمریكایی، در بازی های لیگ NFL در برابر سرود ملی آمریكا نایستاد و به نشانه اعتراض ،هنگام نواخته شدن سرود ملی آمریكا به ادای احترام از جا برنخاست و در عوض، زانو بر زمین زد.این روش اعتراض از سوی دیگر بازیكنان سیاهپوست فراگیر شد.

ترامپ در سال 2019با انتشار توئیتی، رهبر کره شمالی را «دیوانه» خطاب کرد. کیم جونگ اون رهبر کره شمالی به ترامپ در فضای سیاسی صفت «پیرمرد خرفت» راداد، و وزیر امور خارجه کره تهدیدهای ترامپ مبنی بر نابودی کره شمالی را به «واق واق سگ»تشبیه کرد.ترامپ سه بار در طول دوران زمامداری‌اش، مستقیما به مردم ایران توهین کرد و هنگام نام بردن از مردم ما، از لفظ «تروریست» و هم چنین«شیطان»  استفاده کرد.

هانتر بایدن،‌ پسر رئیس جمهور آمریکا در کتاب خاطرات جدیدش که به زودی روانه بازار می شود، دونالد ترامپ را «یک مرد رذل با ماموریتی رذیلانه» توصیف کرده است.ترامپ بارها رهبران و مقامات چینی را مورد تهاجم و توهین قرار داد،و در پیامی توییتری نوشت: در پنجاه سال گذشته هیچ کس به اندازه جو بایدن خواب‌آلود در قبال چین ضعیف نبوده است. او پشت فرمان خوابش برده بود. او هر چیزی که آن‌ها (چینی‌ها) می‌خواستند به آن‌ها داد، از جمله توافق‌های تجاری افتضاح. من در حال پس گرفتن همه آن‌ها هستم.

با آمدن بایدن ، به عنوان نماینده دمکرات ها حامیان حقوق بشر و مخالفان تبعیض نژادی در فضای سیاسی،انتظار می رفت که نزاکت جایگزین بی نزاکتی سیاسی شود.رئیس جمهورآمریکا به دلیل حمایت روسیه در انتخابات به نفع ترامپ، رئیس جمهور روسیه را «قاتل» خواند. پوتین توصیه کرد که بایدن خود را در آینه ببیند و به او گفت: «از کوزه همان برون تراود که دراوست. »علی رغم این که آمریکا فکر می کند ما مثل آن ها هستیم، اما اینطور نیست ما کد ژنتیکی متفاوتی داریم.پوتین با یادآوری سخنان بایدن درباره رقیبش باراک اوباماکه گفته بود اولین آفریقایی- آمریکایی تباری است که وارد سیاست شده و شیوا صحبت می‌کند، باهوش، تمیز و خوش‌قیافه است، گفت آمریکایی های آفریقایی تبار تاکنون مورد بی عدالتی و نسل کشی قرار می گرفته اند،ودر تاریخ آمریکا دوران بسیار سخت و طولانی و دشواری از بردگی وجود داشته است. اردوغان در حمایت پوتین ازآمریکارا محکوم ، و اظهار داشت این گونه سخنان شایسته یک رئیس دولت نیست،هم چنین واکنش پوتین را بسیار عالی خواند.

چهره های سیاسی کشورهای دیگرنیز کم و بیش بی نزاکتی سیاسی را ترویج داده اند. بوریس جانسون، وزیرخارجه انگلیس بارها محکوم به رسوایی های کلامی بوده است. با این حال، بدترین رسوایی کلامی او درباره اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه بود. او در یک برنامه تلویزیونی شعری درباره رابطه عاشقانه اردوغان و یک بُز سرود و جایزه 1000 پوندی این برنامه را از آن خود کرد.

رئیس جمهور فیلیپین نیز به نشر کلام‌های توهین آمیز معروف است. او در سال 2016 باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا را «پسر یک فاحشه» نامید؛ به «بان کی مون»، دبیرکل سابق سازمان ملل صفت «احمق» داد و در مه 2017 کیم جونگ اون را «حرام زاده» خطاب کرد.

خوزه موخیکا، رئیس جمهور81 ساله سابق اروگوئه در مه 2016 به نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا توهین کرد و گفت: او یک «بز احمق» است.

چشم انداز

 توهيني كه صراحتا مقام هاي رسمي و غير رسمي خارجي را هدف گيرد در هر صورت ممنوع و باعث نقض حقوق بين الملل مي شود ،توهين به اشخاص فقط در قالب جنگ رسانه اي ممنوع است.

اما نزاکت بین‌الملل بیشتر به یک سری از آداب ارتباطی در عرصه بین‌الملل گفته می‌شود که اگرچه حالت الزام‌آور ندارد، اما به عنوان یک اصل پذیرفته شده هم چون آداب رسمی، رعایت می‌شود.دولت ها و ساير فعالان عرصه روابط بين الملل در جهت رسيدن به اهداف مشخص و همكاري بين المللي اقدام به انعقاد توافق هاي نزاکتی می کنند كه از لحاظ حقوقي الزام آور تلقي نمی باشد، اما در عين حال دولت ها مايلند در چارچوب آن تعهدات سياسي يا اخلاقي را پذيرفته و با طرف هاي خود همكاري داشته باشند . به نظر می رسد همین انعقاد قراردادها با توجه به ماهيت غير حقوقي ،می تواند باعث ایجاد يك نظم هنجاري، ،و کاهش بی نزاکتی اخلاقی بین دولت ها شود ، كه از آن در حقوق بین الملل به نظم سياسي يا اخلاقي تعبير مي شود.

واژگان كليدي: بی نزاکتی, اخلاقی , فضای سیاسی,فاطمه خادم شیرازی