بسترها و فرصت های فرهنگی و نرم روابط ایران و اندونزی

دکتر گلناز سعیدی

پژوهشگر ارشد روابط بین الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

فصل اول:

۱-۱- مقدمه

روابط فرهنگی میان ایران و اندونزی در دهه اخیر به یکی از عرصه‌هایی تبدیل شده است که ظرفیت بسیار زیادی برای تقویت تعاملات نرم و هویتی دو کشور ارائه می‌دهد. این روابط، نه فقط از منظر تبادلات دیپلماتیک یا اقتصادی، بلکه به عنوان ابزاری راهبردی برای نفوذ فرهنگی، ترویج ارزش‌های اسلامی مشترک و گسترش شناخت متقابل در سطح مردم‌به‌مردم اهمیت فزاینده‌ای یافته‌اند. اندونزی، به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان، و ایران با پیشینه تمدنی و معنوی وسیع، فرصت‌های زیادی برای پیوند فرهنگی دارند که می‌تواند به ابزاری مؤثر در سیاست خارجی «نرم» تبدیل شود

در سال‌های اخیر، مقامات اندونزیایی بارها بر اهمیت «تعامل مردم با مردم» به‌عنوان محور اصلی توسعه همکاری ایران و اندونزی تأکید کرده‌اند. به گفته سفیر اندونزی در تهران، پیوند تاریخی و مردمی میان دو ملت پایه‌ای محکم برای روابط آینده است و باید ارتباطات غیررسمی، فرهنگی و مردمی را بیش از تعامل صرفاً دولتی تقویت کرد. (Mehr News)

 رایزن فرهنگی ایران در اندونزی نیز با اشاره به برپایی دبیرخانه گفت‌وگوهای علمی و فرهنگی مشترک گفته است که هدف مهم، ارائه تصویر «واقعی‌تر» از فرهنگ ایران در اندونزی است و این امر از طریق تبادلات دانشگاهی، نمایشگاه‌های هنری، برنامه‌های زبانی و دیگر فعالیت‌های فرهنگی دنبال می‌شود. (Mehr News)

چنین رویکردی نشان‌دهنده باور راهبردی به قدرت نرم فرهنگی است؛ قدرتی که متکی بر جاذبه‌های فرهنگی، معنوی و تمدنی است و نه به اجبار یا فشار اقتصادی صرف. از منظر تحلیل راهبردی، گسترش فرهنگ، میراث معنوی و ارزش‌های اسلامی مشترک می‌تواند بخشی از یک سیاست نرم راهبردی باشد که تعامل ملت‌ها را از سطوح دیپلماتیک فراتر می‌برد و به تعامل عمقی مردم‌به‌مردم منجر می‌شود.

یکی از عرصه‌های مهم این تعامل، گردشگری فرهنگی و معنوی است. در نمایشگاه‌های گردشگری مشترک، ظرفیت ایران برای جذب گردشگران اندونزیایی از جنبه میراث، زیارت و جاذبه‌های تاریخی مطرح شده است. برای نمونه، رایزن فرهنگی اندونزی در ایران گفته است که نمایشگاه گردشگری تهران فرصتی است برای معرفی عمیق‌تر فرهنگ اندونزی به ایرانی‌ها، و در همین راستا آژانس‌های گردشگری ایرانی برای تعامل با استانداران اندونزی دعوت شده‌اند. (خبرآنلاین)

 از سوی دیگر، مقامات میراث فرهنگی تأکید کرده‌اند که گردشگری میان دو کشور نباید محدود به دوره‌های کوتاه‌مدت باشد، بلکه باید به‌صورت هدفمند با طراحی پروژه‌هایی مانند گردشگری حلال، گردشگری معنوی و بازدید از میراث مشترک پیش رود. (Pars Today)

علاوه بر گردشگری، یکی از زمینه‌های فرهنگی مهم همکاری ایران و اندونزی، دیپلماسی موزه‌ای و میراث معنوی است. در اجلاس بین‌المللی در اندونزی (جزیره بالی)، نمایندگان فرهنگی دو کشور بر اهمیت ثبت میراث مشترک و توسعه همکاری موزه‌ای تأکید کردند. (ایران همسفر)

 چنین همکاری‌هایی نه تنها به تبادل فرهنگی بینجامد، بلکه به حفظ و بازشناسی میراث مشترک اسلامی و تمدنی نیز کمک می‌کند، که می‌تواند یکی از ارکان دیپلماسی فرهنگی نرم باشد.

از منظر هویتی، اشتراکات اسلامی بین دو ملت یکی از قوی‌ترین پایه‌های فرهنگی همکاری است. این اشتراک معنوی می‌تواند منبعی برای گفتمان مشترک، همگرایی معنایی و تعامل راهبردی باشد. هویت اسلامی مشترک، به ویژه وقتی با تأکید بر اخلاق، معنویت، همبستگی امت‌گرا و ارزش‌های عدالت‌محور ترکیب شود، قادر است پلی عمیق بین دو کشور برقرار کند. این دیدگاه با مفهومی که برخی گفتمان‌های راهبردی به آن اشاره دارند، همخوانی دارد؛ گفتمانی که دیپلماسی را نه فقط به ابزار سیاست خارجی، بلکه به برنامه‌ای فرهنگی-هویتی می‌نگرد.

نقش نهادهای مؤثر فرهنگی نیز در این تعامل اهمیت دارد. نهادهای دینی، دانشگاه‌ها، رایزنی‌های فرهنگی و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند به عنوان بازیگرانی مرکزی در این دیپلماسی نرم عمل کنند. با برگزاری نشست‌های فرهنگی، دوره‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های اندونزیایی، بورسیه‌های دانشجویی و تبادل استاد، ظرفیت شناخت متقابل افزایش می‌یابد. مثلاً برنامه تبادل استاد و دانشجو میان دانشگاه‌های ایران و اندونزی، و نیز دوره‌های آموزش زبان فارسی در اندونزی، می‌تواند تجربه عمیق‌تری از فرهنگ و معنویت ارائه دهد.

از سوی دیگر، تصویرسازی درست و مثبت اهمیت دارد. یکی از اهداف مهم همکاری فرهنگی، ارائه چهره‌ای واقعی و مثبت از ایران در اندونزی است. رایزن فرهنگی در اندونزی اعلام کرده است که تلاش می‌شود با برنامه‌های مستمر فرهنگی، هنری و دانشگاهی، تصویر واقعی‌تر از فرهنگ ایرانیان به مردم اندونزی منتقل شود. (Mehr News)

 این امر نه فقط به کاهش سوءبرداشت‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش احترام و جذب نرم‌افزاری نیز خواهد شد.

در سطح راهبردی‌تر، تعامل فرهنگی میان ایران و اندونزی می‌تواند بخشی از چشم‌انداز بلندمدت نفوذ نرم در منطقه و جهان اسلام باشد. با تأکید بر همگرایی اسلامی، توسعه هویت اسلامی-تمدنی مشترک و همکاری معنوی، این تعامل می‌تواند به الگویی از تعامل معنی‌دار و انسانی تبدیل شود که فراتر از منافع کوتاه‌مدت سیاسی است. از این منظر، همکاری فرهنگی ایران و اندونزی نه فقط تعامل دو کشور، بلکه سرمایه‌گذاری در آینده‌ای تمدنی و معنوی است.

۲- فصل دوم: چارچوب تحلیلی

۲-۱. چارچوب فرهنگی–تمدنی روابط ایران و اندونزی

روابط فرهنگی ایران و اندونزی بر پایه میراث مشترک اسلامی، تبادلات تاریخی اقیانوسی و نقش مثبت جوامع مذهبی دو کشور استوار است. ورود اسلام از مسیر اقیانوس هند، حضور تجار ایرانی در سوماترا و جاوه، و تأثیر ادبیات عرفانی ایران—به‌ویژه آثار مولانا، حافظ و عطار—در شکل‌گیری فرهنگ معنوی اندونزی نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند. این پیشینه تمدنی مشترک، امروز نیز بستری مناسب برای شکل‌گیری همکاری‌های فرهنگی، آموزشی و هنری میان دو کشور فراهم می‌کند و مشروعیت نرم روابط را تقویت می‌نماید.

۲-۲. بسترهای تعامل فرهنگی و دیپلماسی نرم

تعاملات فرهنگی ایران و اندونزی عمدتاً بر سه محور استوار است:

نخست، نهادهای رسمی فرهنگی شامل رایزنی فرهنگی ایران در جاکارتا، دانشگاه‌ها، مراکز اسلامی و انجمن‌های دوستی که چارچوب نهادی همکاری را تقویت می‌کنند. دوم، دیپلماسی آموزشی–دانشگاهی مانند تبادل استاد و دانشجو، پذیرش بورسیه‌ها و حضور اندیشمندان اندونزیایی در برنامه‌های علمی ایران که موجب انتقال دانش و شناخت متقابل می‌شود. سوم، دیپلماسی دینی و معنوی شامل گفت‌وگوهای بین‌المذهبی، برنامه‌های مشترک درباره اسلام معتدل و حضور ایران در جشنواره‌ها و کنفرانس‌های اسلامی اندونزی. این سه حوزه بنیان‌های اصلی ظرفیت نرم میان دو کشور را تشکیل می‌دهند.

۲-۳ فرصت‌های قدرت نرم در روابط ایران و اندونزی

بر اساس اتکای دو کشور بر فرهنگ اسلامی، سرمایه اجتماعی دیندارانه و تمایل به استقلال فرهنگی، فرصت‌های مهمی برای توسعه قدرت نرم وجود دارد: ترویج ادبیات فارسی و عرفان ایرانی در دانشگاه‌های اندونزی، همکاری در صنعت حلال و گردشگری معنوی، تولید مشترک آثار رسانه‌ای و مستندهای تاریخی، توسعه ارتباطات هنری شامل موسیقی آیینی و هنرهای اسلامی، همچنین گسترش همکاری‌های علمی در حوزه تمدن اسلامی. این فرصت‌ها می‌توانند ظرفیت تأثیرگذاری فرهنگی ایران را در بزرگ‌ترین کشور مسلمان جهان ارتقا دهند و روابط دو کشور را از سطح رسمی به سطح مردمی و پایدار منتقل کنند. ((Wikipedia, 2024

۳- فصل سوم: بسترها و فرصت‌های فرهنگی و نرم در روابط ایران و اندونزی

۳-۱. بسترها و فرصت‌های فرهنگی و نرم در روابط ایران و اندونزی

روابط فرهنگی میان ایران و اندونزی در سال‌های اخیر به یکی از حوزه‌های مهم دیپلماسی نرم و تعاملات مردم‌محور تبدیل شده است. این روابط تنها در سطح رسمی باقی نمانده و در عرصه‌های مردمی، آموزشی، هنری، گردشگری و رسانه‌ای گسترش یافته است. تحلیل ظرفیت‌های موجود نشان می‌دهد که بسترهای نرم می‌توانند نقش مهمی در تقویت هویت تمدنی مشترک و افزایش عمق راهبردی روابط ایفا کنند (ایوبی، ۱۴۰۴).

در این چارچوب، سه بستر کلیدی زیر قابل شناسایی است:

• بسترهای فرهنگی–اجتماعی و تعاملات مردمی

تعاملات فرهنگی مردمی میان دو کشور طی سال‌های اخیر تقویت شده و به یک ستون اساسی قدرت نرم تبدیل شده است. سفیر اندونزی در تهران بر اهمیت «تعامل مردم با مردم» تأکید کرده و آن را محور اصلی توسعه روابط فرهنگی دانسته است. او اشاره می‌کند که اشتراکات دینی و ریشه‌های فرهنگی مشترک ایران و اندونزی، زمینه‌ای طبیعی برای همکاری‌های مردمی ایجاد کرده است(Mehr News).

از سوی دیگر، رایزن فرهنگی ایران در اندونزی بر ظرفیت بالای زبان، سنت‌های دینی، ادبیات و میراث فرهنگی دو کشور تأکید کرده است. وی بیان می‌کند که بیش از ۳۰۰ واژه فارسی در زبان اندونزیایی رواج دارد و همین امر پشتوانه‌ای برای ارتباط زبانی و فرهنگی دو ملت محسوب می‌شود(Tasnim News).

برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، نمایشگاه‌های هنر اسلامی، هفته فیلم ایران، برنامه‌های نوروزی، نمایش هنرهای سنتی ایرانی در جاکارتا و یوگیاکارتا، و همکاری انجمن‌های مردم‌نهاد از جمله بسترهایی است که تعامل فرهنگی مردمی را تقویت کرده و سرمایه اجتماعی مشترک میان دو ملت را افزایش داده است.

• بسترهای علمی و دانشگاهی

حوزه علمی و دانشگاهی یکی از مهم‌ترین بسترهای قدرت نرم ایران در اندونزی است. طی سال‌های اخیر چندین تفاهم‌نامه دانشگاهی میان دانشگاه‌های دو کشور امضا شده است، از جمله تفاهم میان دانشگاه کرینچی اندونزی و رایزنی فرهنگی ایران برای راه‌اندازی اتاق ایران، همکاری پژوهشی مشترک، انتشار مجلات علمی مشترک و برگزاری همایش‌های دوطرفه(Mehr News). 

بر اساس گزارش‌های رسمی، سفیر اندونزی اعلام کرده است که:

‹‹همکاری علمی ایران و اندونزی در رشته‌های مهندسی، علوم اجتماعی، زبان و فرهنگ رو به گسترش است و بورسیه‌های تحصیلی بین دو کشور مبادله می‌شود.››( Tasnim News)

علاوه بر این، راه‌اندازی دوره‌های آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های اندونزی، حضور دانشجویان اندونزیایی در دانشگاه‌های ایران، تبادل استاد، و همکاری پژوهشکده‌های اسلامی دو کشور موجب تقویت گفتمان علمی–تمدنی مشترک شده است. این همکاری دانشگاهی نقش مهمی در ایجاد «پل نخبگانی» دارد و به توسعه تدریجی همکاری‌های فرهنگی پایدار کمک می‌کند.

• بسترهای رسانه‌ای، هنری و گردشگری فرهنگی

رسانه و هنر از مؤثرترین ابزارهای قدرت نرم ایران در اندونزی به‌شمار می‌روند. انتشار مستند «اشتراکات فرهنگی ایران و اندونزی» از شبکه دولتی اندونزی و استقبال قابل توجه از آن نشان‌دهنده علاقه فزاینده مردم آن کشور به شناخت فرهنگ و تاریخ ایران است(Tasnim News).

در حوزه گردشگری فرهنگی نیز همکاری‌هایی در جریان است. ایران و اندونزی در نشست‌های میراث فرهنگی، از جمله اجلاس بالی، بر گسترش همکاری در زمینه موزه‌داری، مرمت میراث مشترک اسلامی و گردشگری تاریخی–مذهبی تأکید کرده‌اند(IranHamsafar).

گردشگری مذهبی (زیارت اماکن مقدس ایران)، گردشگری هنری (بازدید از موزه‌ها و مراکز هنر اسلامی)، و گردشگری علمی (بازدید گروه‌های دانشگاهی اندونزی از مراکز علمی ایران) از جمله فرصت‌های مستحکم‌شونده در سال‌های اخیر بوده‌اند.

همچنین سینمای ایران در اندونزی با استقبال روبه‌رو شده است؛ نمایش آثار اصغر فرهادی، مجید مجیدی و فیلم‌های تاریخی–فرهنگی در جشنواره‌های جاکارتا و باندونگ، بخشی از این ظرفیت هنری محسوب می‌شود. رسانه‌ها و شبکه‌های خبری اندونزی نیز بارها به معرفی فرهنگ ایرانی و رویدادهای هنری دو کشور پرداخته‌اند و این روند تصویری مثبت و متوازن از ایران ایجاد کرده است.

۴- فصل چهارم

۴-۱. تحلیل روابط فرهنگی و نرم میان ایران و اندونزی

تحلیل روابط فرهنگی و نرم میان ایران و اندونزی نشانگر وجود ظرفیت‌های راهبردی قابل توجه است که می‌تواند به تعمیق همکاری راهبردی و افزایش نفوذ فرهنگی دو کشور منجر شود. این تحلیل را می‌توان از سه منظر کلیدی بررسی کرد:

۴-۱-۱. تعامل مردمی و هویت مشترک

روابط فرهنگی مردمی بین ایران و اندونزی به عنوان یکی از ستون‌های قدرت نرم، از عمق تاریخی و دینی برخوردار است. رایزن فرهنگی ایران در اندونزی اذعان کرده است که بخش قابل توجهی از این تعاملات به واسطه اشتراکات مذهبی و تمدنی شکل می‌گیرد؛ وی اشاره می‌کند که بیش از ۳۰۰ واژه فارسی وارد زبان اندونزیایی شده است، که نمادی از میراث زبانی مشترک و ظرفیت تعامل معنوی بلندمدت است(Tasnim New).

از طرف دیگر، رایزن فرهنگی بر ضرورت ارائه «تصویر واقعی ایران و ایرانیان» در اندونزی تأکید کرده است، زیرا برداشت سطحی یا کلیشه‌ای از ایران می‌تواند کارآمدی دیپلماسی نرم را کاهش دهد.( Mehr News)

این سطح از تعامل مردمی و فرهنگی بیانگر سرمایه اجتماعی قابل توجهی است که می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد شبکه‌های فرهنگی، انجمن‌ها و پروژه‌های مشارکتی میان ملت‌ها شود.

۴-۱-۲. همکاری دانشگاهی و نخبگانی

حوزه آموزشی و علمی یکی از مهم‌ترین بسترهایی است که ایران و اندونزی در آن می‌توانند تعاملات نرم راهبردی را گسترش دهند. بر اساس گزارش‌ها، تفاهم‌نامه همکاری علمی و دانشگاهی میان دانشگاه «کرینچی» اندونزی و رایزنی فرهنگی ایران منعقد شده است، که شامل ایجاد «اتاق ایران» در دانشگاه‌های اندونزی و برگزاری سمینارها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های مشترک است. (Mehr News)

علاوه بر این، سفیر اندونزی در تهران در جلسه‌ای با دانشگاهیان تأکید کرده که توسعه همکاری در زمینه آموزش عالی، تبادل استاد و دانشجو و پژوهش‌های مشترک یکی از اولویت‌های راهبردی در روابط دوجانبه است(. (Mehr News

از منظر تحلیلی، این همکاری دانشگاهی نه‌تنها به انتقال دانش و گسترش شناخت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه به تولید «روایت نو» از روابط ایران و اندونزی منجر می‌شود که می‌تواند در مقابل کلیشه‌ها یا سوء‌برداشت‌ها مقاومت کند و قدرت نفوذ نرم ایران را بهبود بخشد.

۴-۱-۳. رسانه، هنر و گردشگری فرهنگی به عنوان اهرم‌ نرم

رسانه، هنر و گردشگری فرهنگی از مهم‌ترین ابزارهای نفوذ نرم ایران در اندونزی به شمار می‌آیند. مثلاً پخش مستند «اشتراکات فرهنگی ایران و اندونزی» از شبکه دولتی اندونزی، نمادی از تلاش ایران برای انتقال تصویر مثبت و فرهنگی به مخاطبان اندونزیایی است. (Tasnim News)

همچنین، در سطح سیاست‌گذاری فرهنگی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر اهمیت دیپلماسی فرهنگی تأکید دارد و برگزاری وبینارهای مشترک، نمایشگاه‌ها و پروژه‌های هنری بین دو کشور را به عنوان راهبردی برای ساخت «تصویر مطلوب» ایران در اندونزی دنبال می‌کند(Icro).
از منظر گردشگری فرهنگی، ایران با میراث غنی معماری، آیینی و مذهبی می‌تواند مقصد مطلوبی برای گردشگران اندونزیایی باشد، به‌خصوص در حوزه زیارت اماکن مقدس یا بازدید از مراکز تاریخی اسلامی؛ ترویج چنین گردشگری‌ای می‌تواند به تقویت پیوند معنوی بین ملت‌ها و افزایش نفوذ نرم ایران کمک کند.

نتیجه‌

روابط فرهنگی و نرم میان ایران و اندونزی نشان می‌دهد که تعاملات فراتر از چارچوب دیپلماسی رسمی بوده و شامل بسترهای مردمی، دانشگاهی، گردشگری، هنری و رسانه‌ای نیز می‌شود. این تعاملات، فرصتی بی‌نظیر برای تقویت شناخت متقابل، ارتقای هویت فرهنگی و ایجاد پیوندهای پایدار میان دو ملت فراهم می‌آورد.

در حوزه آموزش و تبادلات علمی، همکاری‌های دانشگاهی و مراکز آموزشی زمینه را برای انتقال دانش، توسعه مهارت‌ها و ترویج ارزش‌های فرهنگی مشترک فراهم می‌کند. برنامه‌های آموزشی مشترک، دوره‌های کوتاه‌مدت و تبادل استاد و دانشجو، نقش مهمی در تعمیق تعامل فرهنگی و افزایش ظرفیت‌های علمی ایفا می‌کنند.

گردشگری فرهنگی و معنوی، به ویژه گردشگری حلال، یکی دیگر از ابزارهای راهبردی برای توسعه روابط نرم است. بازدید از اماکن تاریخی، حضور در رویدادهای فرهنگی و مذهبی و تعامل مستقیم مردم با یکدیگر، موجب ایجاد درک متقابل، افزایش احترام فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی می‌شود.

هنر، موسیقی و ادبیات نیز به عنوان ابزارهای قدرتمند دیپلماسی نرم، فرصت‌های فراوانی برای ایجاد ارتباط عاطفی و معنوی فراهم می‌کنند. برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، کارگاه‌های هنری و ترجمه آثار ادبی، موجب افزایش علاقه‌مندی متقابل و ارتقای تصویر مثبت فرهنگ هر کشور در سطح بین‌المللی می‌شود.

رسانه‌ها و فضای دیجیتال، به ویژه شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین، امکان تعامل گسترده و انتشار ارزش‌های فرهنگی را فراهم می‌کنند. تولید محتوای آموزشی، هنری و فرهنگی و ایجاد بسترهای دیجیتال مشترک، باعث تعمیق شناخت متقابل و تقویت ارتباطات مردمی می‌شود.

با توجه به این ظرفیت‌ها، توسعه روابط فرهنگی و نرم میان ایران و اندونزی می‌تواند الگویی موفق برای دیپلماسی مبتنی بر فرهنگ و تمدن ارائه دهد. سرمایه‌گذاری در آموزش، گردشگری، هنر و رسانه و استفاده از فناوری‌های نوین، مسیر تعاملات پایدار و راهبردی را هموار می‌کند و فرصت‌های بالقوه برای نفوذ فرهنگی و همکاری‌های منطقه‌ای را به حداکثر می‌رساند.

برای تحقق این هدف، ضروری است که سیاستگذاران فرهنگی، دانشگاه‌ها، نهادهای هنری و رسانه‌ای و فعالان گردشگری به صورت هماهنگ و استراتژیک برنامه‌ریزی کنند تا ظرفیت‌ها به بهترین شکل بهره‌برداری شوند و روابط دو کشور به سطحی پایدار و تعمیق یافته ارتقا یابد. چنین رویکردی نه تنها موجب تقویت روابط دوجانبه می‌شود، بلکه می‌تواند الگوی موفقی برای تعاملات فرهنگی و نرم در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی باشد.

منابع

۱- آزاد، م. (۱۴۰۳). نقش مهم دیپلماسی فرهنگی در ارائه تصویری مطلوب از روابط همه‌جانبه ایران و اندونزی. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. https://www.icro.ir

۲- ایوبی، ح. (۱۴۰۴، مهر ۲۳). گسترش همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی ایران و اندونزی در حوزه مد اسلامی. Pars Today. 

۳- جمشیدزاده، ا. ا.، پریزاد، ر.، & امینی، ع. ر. (۱۴۰۳). بررسی جایگاه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه سازه‌انگاری. مطالعات سیاسی-اجتماعی تاریخ و فرهنگ ایران، ۳(۲)، ۳۰۵–۳۲۵ 

۴- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. (۱۴۰۳). دیپلماسی قرآنی ایران و اندونزی: چالش‌ها و فرصت‌ها. 

۵- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. (۱۴۰۳). میراث فرهنگی و هنری و مفاخر اندونزی و نسبت آن با ایران. گزارش رایزنی فرهنگی ارسالی. پایگاه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. Icro

۶- تسنیم نیوز (۱۴۰۱، آبان ۲). پخش مستند «اشتراکات فرهنگی ایران و اندونزی» از شبکه دولتی اندونزی. خبرگزاری تسنیم. 

7. Damayanti, R. (۲۰۲3). Culture and Cultural Diplomacy in Strengthening Indonesia’s Soft Power in International Relations. Asian Journal of Science and Technology, 14(12), 12793–12799. journalajst.com

8. Damayanti, R. (۲۰۲۳). Islam Nusantara and Local Traditions: Role and Challenges in Indonesia’s Cultural Diplomacy and International Relations. Mimbar Agama Budaya. DOI: 10.15408/mimbar.v42i1.45750 .journal.uinjkt.ac.id

9. Damayanti, R. (۲۰۲۳). The Relevance of Fiqh Siyasah Dauliyah and Religion as Indonesian Soft Power in International Relations. De Jure: Jurnal Hukum dan Syar’iah, 15(2), 343–365. DOI: 10.18860/j-fsh.v15i2.23371 ejournal.uin-malang.ac.id

10. Muttaqin, F. F., Munandar, A., Susanti, E., Gutierrez, Y. H. R., & Riaz, F. (۲۰۲۵). Cultural Diplomacy in Global Governance: Reimagining Indonesia’s Soft Power Through Nahdlatul Ulama’s Islam Nusantara Paradigm. Jurnal Indo‑Islamika, 15(1), 77–92.DOI: 10.15408/jii.v15i1.47006 .journal.uinjkt.ac.id