دکتر عباس لقمانی
کارشناس مسائل اروپا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
فروپاشی جمهوری فدراتیو یوگسلاوی باعث شد از دل آن چند کشور به وجود بیاید و جمهوری پارلمانی اسلوونی یکی از جمهوری های جدا شده از یوگسلاوی سابق است.جمهوری اسلوونی با وسعت 20 هزار کیلومتر مربعی خود اندکی بیش از 2 میلیون و 600 نفر جمعیت دارد. در این بین هم‌زمان با سفر رئیس جمهور اسلوونی به ایران و انجام مذاکرات و امضای قراردادهایی، سفارت این کشور در تهران بعد از حدود چهارسال بازگشایی شد .
نقش و جایگاه اسلوونی
کشور اسلوونی از کشورهای شرق اروپا و جز سری آخر کشورهایی بود که به اتحادیه اروپا پیوست. این کشور از دیرباز رابطه ای صمیمی با کشورهای همسایه خود به خصوص اتریش داشته است و در حقیقت کشوری تازه به استقلال رسیده است و در بین کشورهای منطقه بالکان سعی کرده است که سیاست نسبتا متعادلی را در اروپا بازی کند. حضور اسلوونی در اتحادیه اروپا از مهم ترین مسائل در اتحادیه اروپا بود. این کشور به دلیل جمعیت کم و صنعت و مساحت، مشکلی برای اتحادیه اروپا ایجاد نکرد و خیلی زود توانست خود را با کشورهای پیشرفته اروپایی همگون کند.
رهبران اسلوونیایی و ابعاد توجه به اهمیت ایران
اهمیت ایران در هیچ مقطعی بر کشورهای اروپایی پوشیده نبوده است. اما بعد از توافق هسته ای، اروپا می خواهد از دوستی با کشوری برخوردار باشد که بالاترین وزنه استراتژیکی و بالاترین وزنه اقتصادی را دارد. همچنین ایران دارای ظرفیت بسیار بالای علمی است. چنانچه کشور آلمان جز کشورهای بسیار پیشرفته اروپایی حدود دو میلیون و سیصد هزار نفر در دانشگاه های آن مشغول به تحصیل هستند. اما اگر این عدد را با ایران مقایسه کنید، (جمعیت آلمان هشت میلیون نفر از ایران بیشتر است). ایران اگر بیشتر از این دانشجو نداشته باشیم، کمتر ندارد. یعنی در حقیقت سطح علمی در ایران بسیار بالاست. این موضوع بر اروپایی ها پوشیده نیست. به علاوه از لحاظ اقتصادی ایران دارای ظرفیت بازار هشتاد میلیونی و بازار مصرف بسیار بزرگی است و در حقیقت ایران دروازه ای به آسیای میانه و قفقاز است. یعنی بازاری را در آسیای میانه پیش رو دارد که دویست میلیون نفر است. نکته دیگر این است که ایران تنها کشور منطقه است که در آن آرامش و صلح پایداری برقرار است. حتی در کشورهای همجوار مانند ترکیه ثبات وجود ندارد. همچنین در عراق جنگ جریان دارد و جدا از بحران در پاکستان و افغانستان در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز فقط ظرفیت نفتی وجود دارد. یعنی آنها نمی توانند بازار دراز مدتی را برای اروپا ایجاد کنند. اما این ظرفیت ها در ایران شناخته شده است. یعنی هر چند همواره تبلیغاتی منفی علیه ایران در مطبوعات، در رسانه های و غرب جریان داشت. اما این جریان منفی اطلاع رسانی علیه ایران در یک یا دو سال اخیر قطع شده است. یعنی اکنون رسانه های اروپایی بیشتر جنبه های مثبت ایران را بازگو می کنند تا جنبه های منفی. این موضوع باعث می شود که اگر سیاستمداران اروپایی در سال های گذشته تمایل به داشتن رابطه صمیمی با ایران داشتند، با مقاومتی در افکار عمومی کشور خود مواجه می شدند. اما این مقاومت افکار عمومی دیگر در اروپا وجود ندارد و افراد عادی در اتحادیه اروپا، تمایل بیشتر به رابطه با کشوری که ظرفیت بالایی دارند. در واقع دفع تبلیغات منفی باعث می شود دست سیاستمداران اروپایی برای داشتن رابطه بهتر با ایران را بازتر شود. در همین رابطه کشورهای کوچک چون اسلوونی، اتریش و … بر خلاف جمعیت کمی می توانند نقش بسیار مهمی را بازی کنند و در سیاست های درازمدت اتحادیه اروپا موثر باشند.
بسترها و فرصت هایی برای افزایش همکاری میان ایران و اسلوونی
جدا از جمعیت در اسلوونی، باید این موضوع را در نظر داشته باشید که در اتحادیه اروپا تمام کشورها چون اسلوونی یا آلمان، اتریش یا فرانسه دارای یک رای هستند. در حقیقت داشتن رابطه با یک کشور اتحادیه اروپا جدا از جمعیت و ظرفیت آن در حقیقت داشتن یک شریک و سخن گو برای هر کشوری در اتحادیه اروپا محسوب می شود. به همین دلیل رابطه ایران با اسلوونی می تواند پایه روابط مستحکم تر با بعضی کشورهای شرق اروپا باشد، هر چند بعضی از کشورهای شرق اروپا در اتحادیه اروپا با مسائلی رو به رو هستند و در حقیقت اپوزیسیونی در داخل اتحادیه اروپا علیه آن ها ایجاد شده است، (از جمله در برابر مجارستان.) اما این موضوع در مورد اسلوونی صدق نمی کند. در حقیقت از کشورهای خوش نام اتحادیه اروپا است. گذشته از این ما باید سعی کنیم که روابط خود را با تمام کشورهای اروپایی به سطح روابط عادی ببریم. این روابط عادی تنها به این مفهوم نیست که مسافران ایرانی به راحتی به اروپا بروند. بلکه سر پلی در اروپا داشته باشیم. یعنی این امکان فراهم شود که اروپایی ها ما را بیشتر بشناسند و ما اروپایی ها را بهتر بشناسیم. چنانچه این موضوع برای ما بسیار اثرگذار خواهد بود تا تجار، مسافران و گردشگران ما (در صورتی بتوانند از یکی از این کشورها روادید شنگن بگیرند) در تمام اروپا بدون مزاحمت رفت و آمد کنند. یعنی همچنان که مذاکرات ایران در مورد ویزا با فرانسه، ایتالیا و آلمان در حال گفتگو است تا تسهیلاتی را برای مسافرین ایرانی قائل شوند اگر این موضوع در اتحادیه اروپا به مذاکره گذاشته شود، مسلما رای مثبت اسلوونی در این مورد بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در بعد دیگری اسلوونی کشوری نیست که مسائل امنیتی ، سیاسی، ژئوپلیتیکی در کشور ما چندان بر روی آن تاثیرگذار باشد. ولی از نظر مسائل امنیتی این موضوع برای اتحادیه اروپا و کشورهای کوچک بسیار مهم است که با کشوری در تماس باشند که توازنی بین شرق و غرب ایجاد کرده باشد. در واقع بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی تمامی این کشورها از زیر چتر حفاظتی شوروی درآمدند و بیشتر آن ها به زیر چتر حفاظتی ناتو رفته اند. لذا از نظر مسائل امنیتی این موضوع برای آن ها بسیار مهم است که با کشوری رابطه برقرار کنند که نه جنبه منفی سیاست های روسیه فعلی را داشته باشد (مانند کنش ها و واکنش هایی که بین روسیه و اوکراین است) و نه آنچه تحت تاثیر عوامل تخریب کننده ناتو باشد، مانند آنچه در ترکیه در جریان است و مسائلی که با ناتو دارند. در حقیقت این کشورها به دنبال کشوری قدرتمند دارای وزنه بالا در منطقه هستند که از دو بلوک شرق و غرب مجزا باشد و سیاست مستقلی را دنبال کند و اروپایی ها هم در درازمدت به دنبال این سیاست هستند.
واژگان کلیدی: بستر همکاری، فرصت ، همکاری ، روابط، ایران، اسلوونی
