منوچهر دین پرست
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اشاره: ماجرای جنگ داخلی سوریه طی روزهای اخیر وارد فاز دیگری از دخالتهای کشورهای بیگانه شده به طوری که اسرائیل به صورت آشکارا به عملیاتهایی روی آورده و از سوی دیگر نیز دبیر کل حزب الله لبنان نیز با عکس العملی مناسب محور مقاوت را نسبت به تحولات منطقه بی تفاوت ندانسته است. در این گفت و گو که در محل سفارت ایران در مسکو با جناب آقای رضا سجادی، سفیر ایرن در روسیه صورت گرفته این تحولات مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژگان: روسیه، سوریه، اسلام، سجادی، عربستان، آمریکا، حزب الله لبنان.
***
درمورد تحولات اخیر جهان اسلام به خصوص سوریه و جنگی که در این منطقه آغاز شده ارزیابی و تحلیل شما چیست؟
بعد از انقلاب اسلامی بزرگترین دغدغه و نگرانی غرب این بود که موج بیداری به دیگر کشورها نفوذ یابد و منافع آنها مورد خطر جدی قرار گیرد. غربیان با اتخاذ سیاستهای متعدد توانستند چیزی در حدود سی سال جلوی گسترش بیداری را بگیرند و آغاز جنگ ایران و عراق نیز بر اساس همین هدف بود و سعی داشتند که ریشه این انقلاب را بخشکانند. از سوی دیگر پس از جنگ نیز ایجاد فضای سنی و شیعه و تبلیغات بسیار زیاد علیه جمهوری اسلامی با همین نیت بود و اساسا هرگونه گفتمان میان ما و برادران اهل سنت بسته شود و راه تاثیر افکار بلند حضرت امام و انقلاب بسته شود و همین طور جنگهای روانی و نرم افزاری علیه ایران شروع شد و مسائلی مانند حقوق زنان، حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی نیز بر همین سیاق گسترش یافت. اینها مسئلی بود که برای بی اعتبار کردن ایران در نزد مسلمانان و جهان طراحی شده بود. از آنجایی که حقیقت هیچ وقت پشت ابر نمی ماند و نمی توان آن را مخفی کرد آنها روی به گسترش ظلمهای بی مبنای خود کردند و با توطئه علیه مسلمانان و آغاز آن با ماجرای غزه شروع شد و با بستن تنگه رفح خود به خود تنشی ایجاد شد. با چنین تحولاتی اعراب نیز به بیداری روی آوردند که این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت و ما دیدیم که این بیداری در مصر و با سرنگونی مبارک آغاز جدی یافت. استنباط من این بود که در این ماجرا غربیان و به خصوص آمریکایی ها به گونه ای عمل کردند و طوری نشان دادند که گویی تغییراتی که در منطقه رخ داده بر اساس تدبیر آمریکا بود برای ایجاد خاورمیانه بزرگ بوده است. به دنبال آن اتفاقی که در تونس افتاد و سرنگونی عبدالله صالح را به همراه داشت و از سوی دیگر نیز لیبی نیز با تجولات جدی همراه بود نشان داد که در واقع سه پایگاه آمریکائیها در منطقه متزلزل شده و آنها احساس کردند که این بیداری کم کم مابقی کشورهای عربی را تحت تاثیر قرار دادند. برای اینکه ضربه مقابلی زده شود آنها سعی کردند که این امید را در حلقه سوریه بخشکانند و با سرنگونی اسد نشان دهند که اگر کسی با غرب نباشد و دوست جمهوری اسلامی و مقاومت باشد چاره ای جز سرنگونی ندارد و می خواستند این ذهنیت را فراهم کنند که به لطف خدا و شرایطی که در سوریه به وجود آمد و از یک سو حمایت جمهوری اسلامی ایران و از سوی دیگر حمایت روسیه و همین طور مقاومت حزب الله لبنان و با حمایت جدی از نظام سوریه بیش از دو سال است که توطئه ها علیه سوریه جریان دارد اما تا کنون نیز به شکست کشیده شده است. ما می بینیم که جلوگیری از به قدرت رسیدن آقای نوری المالکی به دست عوامل غربی که بسیاری از کشورهای منطقه و با پرداخت ارقامی بیش از صد میلیون دلار سعی در به روی کار نیامدن آقای مالکی کردند تا هم پیمانی برای عراق و جمهوری اسلامی سر کار نیاید و زنجیره ایران و عراق و سوریه تشکیل نشود که خوشبختانه این طرح نیز با شکست مواجه شد و این روزها شاهد بمب گذاری ها در عراق هستیم به نوعی انتقام گیری از دولت و ملت عراق و تضعیف دولت عراق است و این تحرکات این پیام را دارد که تا وقتی که این دولت هست ما اجازه آرامش را به این منطقه نمی دهیم. بنابراین در یک نگاه کلان و اتفاقاتی که در خاورمیانه هست واکنشی به شکستهای غرب است و تلاش برای اینکه با ایجاد شکستهایی طعم پیروزی بیداری اسلامی به کام مردم مطلوب نیاید. خوشبختانه روسیه بعد از یک دوران نقاهت سیاسی که ناشی از فروپاشی بود و به خصوص بعد از فریبکاری که در لیبی کردند روسها متوجه شدند که غربیان قابل اطمینان نیستند و اهداف خود را دنبال می کنند و این ماجرا باعث شد که بیداری در روسیه رخ دهد و جلوگیری از الگوی جدید استعماری شود و آن جلوگیری از سرنگونی دولتهای مشروع بود. اما ایران و روسیه اجازه ندادند که چنین اتفاقی بیفتد. این پیام را به غرب دادند که چنین مدلی را در منطقه اجازه نمی دهند که شکل گیرد.
موضع گیری اخیر دبیر کل حزب الله لبنان در مناقشه سوریه را چگونه ارزیابی می کنید و به نظر شما موضع گیری رسمی دبیر کل حزب الله چه پیامدهایی برای منطقه دارد؟
اوایل اتفاقاتی که در سوریه افتاد تحت شعار اسلامی و درخواست یک حکومت اسلامی در سوریه بود که حتی تشکلهایی مانند اخوان المسلمین از این اتفاقات حمایت کردند. اما پس از گذشت زمان دیدیم که حکومت سوریه مدافع و حامی حرکت اصیل اسلامی است. و این مسئله ای است که حزب الله به عنوان یک سازمان سیاسی نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد. به خصوص اینکه به مرور زمان دیدیم که حرکتهای این افراد تروریست نه تنها اسلامی نیست بلکه غیر اخلاقی و غیر انسانی نیز هست؛ کشتن بچه ها و تجازو به زنان و نبش قبر حرکت بسیار شنیعی است و چهره واقعی عناصر فریب خورده که ادعای دفاع از اسلام می کنند چگونه آشکار شد. بنابراین در مقابل چنین تحرکاتی حزب الله موضع گیری جدی از سوریه کرد. تروریستها تهدید کرده بودند که اگر وارد دمشق شوند به قبور مطهر حضرت زینب و حضرت رقیه بی حرمتی می کنند و این باعث شد که حزب الله احساس مسئولیت کند و این موضع گیری قاطعانه را کرد. تمام این عوامل باعث شد که نشان دهد حزب الله در مقابل تحرکات منطقه بی تفاوت نیست. بنابراین من فکر می کنم این موضع گیری بسیار تاثیرگذار و آینده منطقه را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد.
با توجه به مناقشات اسرائیل، رژیم اشغال گر قدس نیز تحرکاتی انجام داد. آیا به نظر می رسد که اسرادیل وارد جنگی در منطقه شود و یا آتش جنگ را شعله ور سازد؟
چارچوب منافع اسرائیل این است که سوریه تخریب شود و از سوی دیگر مسلمان نماهای افراطی وهابی و سلفی از بین بروند و به صورت فرسایشی مسیر انهدام هر دو طرف ادامه یابد. این شرایط به این شکل باقی بماند اسرائیل می تواند هر از گاهی نیز برای از بین بردن انبارهای تسلیحاتی وارد عملیاتهای مقطعی و تجاوزگرانه شود. طولانی شدن جنگ به نفع اسرائیل است و آنها خوستار ادامه این وضعیت نیز هستند.
با توجه به چنین وضعیتی روسیه چه واکنشی نشان خواهد داد؟
بعد از حمله دوم اسرائیل به سوریه نتانیاهو به مسکو آمد و با پوتین نیز ملاقات کرد. به مرور زمان مشخص شد که در آن ملاقات پوتین برخورد تندی با نتانیاهو کرده و تهدید کرد که اگر این اتفاق بار دیگر رخ دهد این تحرک بی پاسخ نمی ماند. ارزیابی که ما از رسانه های اسرائیلی داریم این است که مقامات اسرائیلی با تشویق آمریکا عملیات نظامی انجام داده است و لذا بنا بر ادعای مقامات اسرائیلی این کار با رضایت و تایید آنها صورت گرفته و من فکر می کنم که روسیه صریح و واضح اعلام کرده که اگر برخوردهای براندازانه در منطقه صورت گیرد واکنش جدی به دنبال خواهد داشت.
این واکنش را یک تهدید می دانید یا اینکه واقعا روسیه وارد یک جریان عملی نیز می شود؟
طبعا تهدید هست که سعی کند به مراحل جدی نرسد. اما باید قبول کرد که روسیه شرایط و ابزارهای موجود را دارد و منافع روسی نیز در منطقه وجود دارد. روسهای یهودی زیادی در اسرائیل حضور دارند. اما اسرائیلی ها هم به خوبی می دانند که روسها را نباید عصبانی کرد چرا که آنها اگر در مرحله اول آرامش نشان دهند برای تنبیه طرف مقابل برخورد جدی خواهند داشت.
با توجه به اینکه در مناقشه سوریه کشورهایی مانند عربستان و قطر خیلی نقش داشتند و در شعله ور کردن آتش جنگ در سوریه تلاشهای بسیاری کردند چرا در تحولات چند روز اخیر واکنشی نشان ندادند؟
فکر می کنم چند اتفاق با هم افتاده است. اول اینکه ارتش سوریه موفقیتهای چشم گیری داشته و با پاکسازی بخشهای مهمی از منطقه القصیر پیروزی های مهمی به دست آورده است. همینطور اختلافات بسیاری میان اپوزیسیون و تروریستهای جنگ جو به وجود آمده است. از سوی دیگر بین عربستان و قطر هم در نوع حمایت نیز اختلافات بسیاری پیش آمده است. بنابراین مجموعه این عوامل باعث شده که در جبهه دشمن شکستهایی شکل گیرد. تحلیل خود آمریکائیها نیز این است که ادامه این روند به نفع آنها نیست و آمریکائیها زمانی حاضرند با کشوری وارد مذاکره شوند که و دست از دستور دادن بردارند که یکی از سه حالت زیر باشد که زمان بخرند و یا طرف مقابل را فریب دهند و یا اینکه احساس کنند شکست نزدیک است و لذا خسارتهای این شکست را کم کنند. این تحرکات این پیام را داده که آمریکائیها صحنه را متفاوت می بینند و در جبهه دشمن کاملا سستی و شکست را دیده اند.
