سيد مهدي مدني
مرکز بین المللی مطالعات صلح -IPSC
محمد ايراني سفير سابق ايران در اردن و كارشناس مسائل جهان عرب است. وي تحولات سوريه را از نزديك رصد مي كند و شناخت شخصيتي نيز از بشار اسد دارد. لذا براي بررسي آخرين تحولات سوريه ( نشست دوستان سوريه و طرح كوفي عنان) كوشيديم تا با وي به گفتگو بنشينيم كه در ادامه مشاهده مي فرماييد.
بحث خود را از نشست دوستان سوريه در استانبول آغاز مي كنيم. اين نشست با چه دستور كاري تشكيل شد و به اعتقاد شما آيا اين نشست موفقيت آميز بود ؟
اين دومين اجلاسي بود كه تحت عنوان «دوستان سوريه» در استانبول بر گزار مي شد. البته بحث اصلي اين نشست اجراي طرح كوفي عنان به عنوان نماينده سازمان ملل و اتحاديه عرب در بحران سوريه بود كه بيشترين حجم بحث ها ر اين نشست را به خود اختصاص داد. در كنار اين بحث، موضوع كمك به مخالفان دولت سوريه نيز مطرح شد. در خلال سخنراني ها و ومواضع مختلف برخي دولت هاي عربي مانند عربستان سعودي و قطر به صراحت از مسلح سازي مخالفان سوريه سخن به ميان آوردند اما در مقابل برخي دولتها مانند عراق و مصر نيز بر شيوه هاي مسالمت اميز و حمايت از اصلاحات بينادين در سوريه حمايت كردند. البته بحث مهم ديگري نيز در اين نشست مطرح شد و آن طرح برسيمت شناختن شوراي ملي مخالفين سوريه به رهبري برهان غليون بود. اين امر را مي توان به مثابه يك پيشرفت نسبت به اجلاس تونس مورد ارزيابي قرار داد. چرا كه در اجلاس تونس اختلافات بر سر برسميت شناختن اين شورا بالا گرفت اما در اين اجلاس اين شورا به عنوان نماينده مردم سوريه برسميت شناخته شد.
اما برخي از خبرگزاري ها اينگونه عنوان كردند كه اين شورا به عنوان يكي از نمايندگان مردم سوريه و نه به عنوان تنها نماينده مردم سوريه برسميت شناخته شده است.
ببينيد واكنشهاي بعدي به بحث كمك به همين شورا نشان مي دهد كه اين شورا به عنوان تنها نماينده برسميت شناخته شده است. آنچه در اين نشست مطرح شد حمايت از شوراي ملي سوريه به رهبري برهان غليون بود. مهمترين گروه مخالفان دولت اسد در عرصه داخلي كه تحت عنوان « هيات هاي هماهنگي» فعاليت مي كنند به شيوه هاي مسالمت آميز اعتقاد دارند و از خواستار اصلاحات جدي اند. ضمن اينكه آنها اساسا اين نشست را اساسا تحريم كردند.
پس مي توان نتيجه گرفت كه اين اجلاس تا حدي نسبت به اجلاس تونس موفق تر عمل كرده است؟
در بعد اعمال فشار سياسي و بين المللي به سوريه در اين نشست گام هاي اساسي برداشته شد. خاصه آنكه در اين نشست بر اجراي طرح كوفي عنان نيز تاكيد گرديد.
سوال بعدي من هم در همين زمينه بود. به نظر شما ما حصل طرح كوفي عنان چيست و اساسا اجراي اين طرح به كجا مي انجامد؟
در اين زمينه بايد گفت كه روسيه و چين به عنوان مدافعان اصلي سوريه در شوراي امنيت خواهان اجراي اين طرح شده اند. شوراي امنيت هم در بيانيه اي خواهان اجراي اين طرح شده و چين و روسيه هم با اصل طرح كوفي عنان يعني « التزام دولت سوريه به طرح كوفي عنان يعني اجراي تاريخ عقب نشيني ارتش از شهرهاي بزرگ و اجراي آتش بس و توقف فعاليت هاي مسلحانه گروه هاي غير قانوني » مخالفت نكرده اند.
يعني اجراي طرح كوفي عنان مي تواند مثمر ثمر باشد؟
در اين زمينه ژدو تحليل خوش بينانه و بدبينانه وجود دارد. تحليل خوش بينانه معتقد است اين آتش بس سبب مي شود كه سوريه روي آرامش ببيند و با تضمين عدم اقدام امنيتي مخالفين منطقه اي و بين المللي سوريه، دمشق آرامش را تجربه مي كند. اما تحليل بدبينانه بر آن است كه عملا شرايط مناسب براي اجراي اين آتش بس در فضاي فعلي سوريه مهيا نيست زيرا گروه هاي مسلحانه اگر قرار باشد كه به فعاليت خود ادامه ندهند، امكان حيات خود و كارويژه اصلي خود را از دست مي دهند. در نتيجه و به موازات تداوم اين اقدامات مسلحانه دولت سوريه نيز تلاش مي كند تا با اين اقدامات مبارزه كند و لذا باز شاهد تداوم خشونت ها و اقدامات امنيت زدا خواهيم بود.
خوب به نظر شما اينك فضا براي عملي شدن اين طرح مهيا است؟
به نظر مي رسد در ابتداي امر شرايط رو به آرامش برود. كما اينكه ارتش هم عقب نشيني خود را از شهرها آغاز كرده است. اما استمرار اين شرايط و به نتيجه رسيدن اين طرح تابع تحولات ميداني سوريه و همچنين تحولات منطقه اي و بين المللي است.
با توجه به شناخت شما از شخصيت بشار اسد، به نظر شما وي اصلاحات بينادين را دنبال مي كند؟
به هر حال نظامي مانند سوريه كه ساختار مبتني بر مولفه هاي جنگ سرد دارد، هر گونه بحث تغيير ريشه اي در نظام مديريتي تابع تصميمات فردي است و به نظر من اسد توانايي چنين اقداماتي را دارد. اما اين بحث هم مطرح مي شود كه با توجه به جو منطقه اين اصلاحات دير هنگام مي تواند پاسخ مطالبات مردمي را بدهد يا اينكه اين اصلاحات دير است. اينك بايد اين امر را گفت كه اسد زمان مي يابد و توفيق اصلاحات را مي يابد يا نه؟ برخي معتقدند اصلاحات صورت گرفته جدي است. خصوصا انتخابات مجلس كه پيش روي است مي تواند تغيير جدي در محيط سياسي سوريه را فراهم سازد. آنچه مسلم است انتخابات آتي مجلس سوريه نقش مهمي دارد چرا كه مي تواند براي اولين بار بسياري از نيروهاي معارض و مخالف را وارد ساختار سياسي قدرت كند.
يعني اسد اصلاحات را به ثمر مي رساند؟
ببينيد اصلا انجام اصلاحات امري ضروري و اجتناب ناپذير است. بازگشت به سوريه قبل از بحران امري محال است و راهي جز اصلاحات وجود ندارد. در غير اين صورت بايد به انتظار خواسته و مطالبات جديد مردم سوريه نشست.
يعني به نظر شما و با توجه به شناخت شما از اسد وي اين بحران را پشت سر مي گذارد؟
اينك وي مي تواند اين بحران را پشت سر بگذارد يا نه زود است در مورد آن صحبت كنيم. ضمن اينكه اين امر به بسياري از مولفه هاي داخلي، منطقه اي و بين المللي و فشارهاي دول عربي و غربي بستگي دارد. لذا بايد به انتظار نشست و مجموع تحولات را با هم مورد بررسي قرار داد.
