محمدرضا فرقانی
کارشناس اوراسیا
دلایل مختلف تداوم بحران اوکراین در وضعیت کنونی
دلایل اصلی تداوم بحران اوکراین به زمان های گذشته و طی دهه اخیر برمیگردد. غربی ها و امریکایی ها در به راه انداختن انقلاب های رنگین در اوکراین و دیگر کشورهای مشترک المنافع تلاش کردند نظام های سیاسی مد نظرخود را به قدرت رسانند. یکی از این کشورها اوکراین بود و با انقلاب نارنجی و تقویت و پشتیبانی همه جانبه موفق شدند دولت قانونی و رسمی این کشور را (که اگر چه بی طرف بود) ولی ازآنجایی که خیلی تابع غرب نبود و با مسکو روابط خوب داشت سرنگون و دولتی طرفدار خود را به قدرت رسانند. بحران اکنون از این مرحله شروع شد و در ده سال گذشته همچنان ادامه داشته است . در مرحله اخیر هم غربی ها با اقدامات غیر قانونی و با دخالت های نامشروع خود در امور داخلی اوکراین و تحریک مخالفان وابسته به خود دولت قانونی این کشور را مجبور به کناره گیری از قدرت کردند و دولت دست نشانده خود را مجددا به قدرت رساندند. دراین مرحله روسیه با توجه به استراتژی کلی و سیاست های کلی خود در سالهای اخیر و بویژه بعد از به قدرت رسیدن مجدد پوتین به مقابله جدی با سیاست های امریکا و غرب و اروپا در اوکراین پرداخته است .به همین جهت ما روز به روز شاهد افزایش بحران در اوکراین هستیم و میتوان ادعا کرد بحران در اوکراین یک مساله حساس و فاجعه آمیز رسیده است.
عامل اصلی بحران اوکراین به دخالت های غیر قانونی و غیر رسمی و غیر مشروع اروپا و امریکا در امور داخلی اوکراین برمیگردد.در واقع اوکراین از نظر جغرافیایی بین روسیه و اروپا واقع شده است و همسایه دو قطب روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا است. بنابراین اوکراین برای هردو طرف خیلی مهم است. اروپایی ها تلاش میکنند تا اوکراین را به عنوان کشورعضو اتحادیه اروپا بپذیرند ، ازعوامل و گروه های سیاسی وابسته غرب و متمایل به غرب حمایت و در چاچوب سیاست های اروپا و امریکا الحاق به غرب و اتحادیه اروپا را پیگیری کنند و به دشمنی با مسکو دامن زنند. به همین جهت هم دخالت های غرب عامل اصلی و اساسی بحران اوکراین است.
رویکرد روسیه به تحولات اوکراین
نباید فراموش کرد کشورهای مشترک المنافع و جمهوری های شوری سابق وابسته به مسکو جز حیات خلوت امنیتی روسیه به شمار میروند و مسکو به این کشورها به عنوان حیات خلوت خود می نگرد. به همین جهت پس از اقدام اخیر امریکا و اروپا در ساقط کردن دولت قانونی این کشور از راه های غیر دمکراتیک دولت روسیه واکنش نشان داد.باید در نظرداشته باشیم که روسیه بویژه بعد از به قدرت رسیدن مجدد پوتین روسیه گذشته نیست. یعنی روسیه امروز معتقد است باید در مقابل غرب محکم بایستد و نسبت به دخالت های نامشروع امریکا و اروپا در امور داخلی کشورهای حاشیه ای خود موضعی سرسختانه داشته باشد و واکنشهای تندی نشان دهد.
در واقع روسیه از تمام اهرم هایی که در اختیار دارد استفاده و آنها را فعال کرده است. اولین اقدام روسیه دراین حوزه بازگرداندن روس تباران کریمه به روسیه است و این بخش را به روسیه الحاق کرد. اگر چه غربی ها و مجامع بین المللی این امر را نپذیرفتند اما من فکر میکنم روسیه این کار را تمام کرده است و به هیچ عنوان حاضر به بازگشت به عقب نیست. در شرایط کنونی امریکا و غرب هم حاضر هستند که الحاق کریمه را به روسیه را (به شرط اینکه روسیه خود را از بحران اوکراین کنار کشد) بپذیرند اما باید گفت اقدامات و سیاستهای مسکو تنها به جدا کردن کریمه و انضمام آن به خاک روسیه منحرنشده است. بلکه با تحریک و تشویق روس زبانها و روس تبارهای اوکراین که در همسایگی و کنار مرزهای روسیه دارای اکثریت هستند این مناطق را هم در نظر دارد. یعنی روسیه میخواهد چنانچه نتواند در دولت اوکراین تاثیر گذارد این مناطق را به نحوی از اوکراین جدا و به عنوان یک منطقه خودمختار و حتی کشور مستقل و یا انضمام به خاک خود کنترل کند. جدا از این اهرم دیگر روسیه عبور خط لوله گاز روسیه با اروپا است که از اوکراین میگذرد .در این حال قطع کردن گاز روسیه به اوکراین به دلیل بدهی های اوکراین به روسیه مد نظراست. در واقع از نظر انرژی اوکراین کاملا وابسته به روسیه و بخش عمدهای از اروپا هم وابسته به این گاز هست.
سناریوهای اقدام اروپا و غرب
من فکر میکنم اروپا و امریکا زمانی که بحران جدید را دراین کشور دامن زدند هرگز در سناریوهای خود پیش بینی برخوردهای اینچنینی را از روسیه نمی کردند. یعنی اگر این امر قابل پیش بین بود حتما امریکا و اروپا دست به اقدام اینچنینی نمی زد. اما ساز آنکه غربیها با واکنش سخت روسیه در اوکراین مواجه شدند نه راه پس و نه راه پیش داشتند. در حال حاضر نه اروپایی ها می توانند از اقدامات خود دست کشند و مجددا اوکراین را به وضعیت گذشته برگرداند و دولت قبلی را به قدرت رسانند و نه می توانند بیش از این بحران در اوکراین را تحمل کنند.
در صحنه ی عمل موضع گیری های دو طرف روسیه وغرب نشان داده است که غربیها از نظر اقدام عملی نسبت به روسیه بسیار عقب ترهستند و اقدمات آنها محدود تر هست. چنانچه جدا از تحریم های اعمالی برضد روسیه عملا کار گسترده ای را انجام نداده اند و احتمال هم نخواهند توانست انجام دهند. چرا که اگر اقدامات سخت گیرانه تری را در مورد اوکراین و روسیه انجام دهند و کار به درگیرهای نظامی در اوکراین رسد در رویکرد خود تجدید نظر خواهند کرد. چرا که روسیه دولتی قدرتمند و قدرتی جهانی ازنظر نظامی است و دارای سلاح های مرگباری برای اروپا و غرب است. به همین جهت من فکرمیکنم که این اروپا وامریکا هستند که در بحران اوکراین به شدت متضرر شده اند. باید توجه داشت که بی برنامه گی و اقدامات غیر منطقی و غیر خردمندانه اروپا و غرب در اوکراین موجب تغییر در وضعیت نظام بین الملی شده و به تدریج هم عمیقتر میشود. همینطورهم نشان داد که کشورهای اروپا و و.. نمی تواند قدرت اروپا و غرب اتکای لازم برای وابستگی های خود داشته باشند.
واژگان کلیدی: بحران اوکراین ، سناریوهای کنشگری اروپا در اوکراین، اوکراین ، سناریوهای کنشگری روسیه در اوکراین، روابط روسیه و اوکراین
