دکتر حسین دهشیار
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شرایط بین المللی به گونه ای رقم خورده است که قدرت مانور فراوانی برای مجموعه ای
از قدرتهای برتر جهانی و منطقه ای در خاورمیانه عربی بوجود آورده است.از بین رفتن
چارچوب نظام ایدئولوژیک متعارض جهانی که از 1917 حیات یافت واز 1945 تا 1991
به نظم غالب و همه گیر بین المللی تبدیل شد منجر به این گشت که منطقه خاورمیانه عربی
عملا” در بستر یک نظم خاص قرار بگیرد.ازبین رفتن دشمنی موجودیتی بین بازیگران
مطرح جهانی،خاورمیانه عربی را به سویی سوق داد که تبدیل به جولانگاه قدرتهای غربی
گردد.
غرب به رهبری آمریکا دراین منطقه درطول دودهه اخیر ازاین فرصت برخوردار گشته
که بدون هراس ازچالش هزینه آ ور وپردامنه بازیگران غیر غربی مطرح درقلمروجهانی
به اعمال سیاست ها وخط مشی های موردنظر بپردازد.به جهت عدم وجود دغدغه –
های روانی ومادی که مترتب بردشمنی ویارقابت پردامنه کشورهای بزرگ سیستم بین الملل
می باشد این امکان برای آمریکا حیات یافته است که باهزینه قابل قبول ترومدیریت پذیرتر
به سیاستگذاری بپردازدواهداف منطقه ای رادنبال کند.وقوف به این واقعیات سبب شده است
که امریکا وبازیگران بزرگ غربی تحت فشارروانی کمتر وبه تبع آن فرصت فراوان تر
برای تصمیم گیری برخوردارشوند.
.دریک چنین چارچوبی زمینه مساعدبرای نادیده انگاشتن احتمالی هنجارهای بین المللی
(حمله به عراق)ویاتفسیر یک سویه وکاملا”منفعت آمیزقوانین بین الملل(حمله به لیبی)،
بوجودمی آید.آمریکائیان ومتحدین غربی آنها در خاورمیانه با توجه به عدم حضورمستقیم
وتاثیرگذارومنع کننده بازیگران مطرح بین المللی غیرغربی به مانند چین وروسیه
(به استثنای وتوی دوسویه چین وروسیه درخصوص سوریه) باهراس کمتر،
ریسک پذیری بالاتر،هزینه های مرتبط قلیل ترودست آوردهای فزونتربه سیاستگذاری و
پیاده سازی اقدامات واهداف درمنطقه خاورمیانه عربی اقدام کرده اند.یک چنین محیطی
که به شدت مطلوب ومساعد برای بازیگران غربی می باشدبه تبع خودسبب ساز این شده
که متحدین منطقه ای این قدرتهای فرامنطقه ای جهانی دامنه اقدامات خودوجسارت غیر
قابل انتظاردرحیات دادن به کیفیت روابط خودباکشورهای منطقه ای وبالاخص دشمنان از
خودنشان دهند.
بازیگران منطقه
.به جهت نزدیکی واتحادباآمریکا ودیگرقدرتهای غربی این بازیگران منطقه ای
بااعتمادبه نفس بی سابقه ای به ایفای نقش درمناقشات وتعارضات منطقه ای پرداخته اند.
عدم مداخله ونقش ایفاگری فراوان قدرتهای بزرگ غربی درخاورمیانه سبب شده است که
کشورهای عربی متحد غرب نگرانی ازتاثیرگذاری کشورهای فرامنطقه ای درشکل منفی آن
دراوضاع داخلی خودنداشته باشند.این کشورها که درقلمروداخلی ازکاستی ها ومشکلات
فراوان زجرمی برند به شدت مستعد این هستند که درصورت دخالت قدرتهای بزرگ در
رابطه بابهره برداری ازمشکلات داخلی باتلاطم های فزاینده روبرو گردند.باازبین رفتن
دغدغه دراین موردبازیگران عرب طرفدار غرب تمام تمرکز وانرژی رامعطوف به ایفای
نقش برون مرزی درراستای ارتقاء جایگاه منطقه ای وبه سخره گرفتن دشمنان منطقه ای
خودکرده اند.
.درگذشته این کشورها باتوجه به فزاینده بودن کاستی مشروعیتی درتمام ابعاد
آن به شدت محافظه کاروطرفدارحفظ وضع موجوددرپیرامون خودبودند.امااکنون باتوجه
به واقعیات اینان سیاست خارجی به شدت فعال وتوسعه طلب را در رابطه با افزایش نفوذ
و تضعیف جایگاه کشورهای دشمن در منطقه دنبال می کنند.امروزه شاهد سیاست خشن تر
،توسعه طلبانه تر،بی مهاباتر و ریسک پذیر تر غرب در منطقه خاورمیانه عربی و به تبع
ان جسارت بی سابقه کشورهای عرب متحد قدرتهای غربی در پیشبرد سیاستهای فعال ودر
طلب گسترش حیطه نفوذ می باشیم.قدرتهای غربی و دوستان عرب آنان در منطقه بر خلاف
گذشته ک در طلب حفظ وضع موجود بودند حالا به بازیگران تجدید نظر طلب تبدیل شده اند
که کمتر کسی در دوران نزاع ایدئولوژیک حتی تصورآن را نیز می نمود.
