دکتر علی بمان اقبالی زارج
کارشناس ارشد اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
در حالیکه بیش از ۲۲۵ روز از جنگ و منازعه اوکراین میگذرد روز به روز بر پیچیدگی این بحران افزوده می شود و طرفین درگیر گامهای برگشت ناپذیری را برمیدارند. از طرفی روسیه با برگزاری رفراندوم چهار منطقه شرق اوکراین را به نقشه جغرافیایی خود الحاق نموده و از سوی دیگر نیروهای ارتش کیف موفقیت های نسبی را در میدان به دست آورده اند. این جنگ بیش از هر چیز نتیجه شرایط خاص و اقتضائات ویژه قدرتهای بزرگ است که در هزاره سوم مورد استفاده سو قرار گرفته است .
در بیست سال گذشته ما شاهد تهاجمات و مداخلات نظامی قدرت های بزرگ در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بودیم. به طوری که میلیون ها انسان بی گناه در کشورهای افغانستان عراق سوریه ولی بی قربانی این اقدامات شده و جمعیت قابل توجهی نیز در شرایط حداقلی به عنوان آواره و مهاجر به کشورهای مختلف از جمله دول مختلف قاره سبز مهاجرت نمودند و همواره با برخورد سرد و حتی خشن مقامات و مردم این کشورها قرار گرفتند.
واقعیت این است که کشورهای اروپایی و ساختار یور آتلانتیک با تمام قوا و اقتدار کامل وارد صحنه شده و از طرف اوکراینی حمایت می نمایند و از ارائه هرگونه کمکی و ارسال تسلیحات پیشرفته به این کشور دریغ ننموده اند.هنوز فراموش نکرده ایم که وقتی کشورهای قدرتمند برخی از سرزمینهای خاورمیانه را مورد تجاوز غیرقانونی قرار دادند کسی در دنیا به غیر از محدود کشورهای منطقه صدای مخالفت و اعتراض بر نیاورد. ولی امروز ما شاهد هستیم که با حمله روسیه به اوکراین بیشتر کشورهای اروپایی و دول برخی از دیگر مناطق فریاد اعتراض سر داده و به نوعی اوکراین را به صحنه زور آزمایی و مقابله با روسیه تبدیل کرده اند و بهتر است بگوییم رقابت و مقابله با روسیه اهدا ف مهمی فراتر از اوکراین داشته و گامی مهم برای استیلا و انحصار کامل بر منطقه اوراسیا تلقی می شود.
در حالیکه روز به روز بر شرایط سخت جغرافیای منازعه افزوده می شود و طرفین اقدامات سخت و خشن تری را نظیر زدن پل ارتباطی روسیه به کریمه و بمباران مناطق مختلف در کیف را تجربه می نمایند و گام به گام در میزان خسارات جانی و مالی افزوده می شود باید اذان نمود که شانس توسل به گفتگو و مذاکره برای دستیابی به راه حل صلح آمیز و گشودن پنجره هایی منطبق با معیارهای انسانی و منطق عقلانی سخت تر می شود. البته بر کسی پوشیده نیست که از دیگر درس ها و نتایج عبرت آمیز بحران اوکراین این بود که جهان علیرغم تمامی دستاورد های علمی و فناوری در هزاره سوم بیش از هر زمان دیگر از رویکرد بهره گیری از مجامع و سازمان های بین المللی به ویژه سازمان ملل متحد برای پرهیز از جنگ و دعوا و حل و فصل اختلافات بر اساس اصول و منشور سازمان جهانی فاصله گرفته است. لذا در شرایط کنونی علی رغم تلاشهای متفرق و چندگانه برای تشویق طرفین منازعه به گفت‌وگو و دستیابی به فرمولی قابل قبول برای برقراری آتش بس شانس زیادی برای موفقیت پیش بینی نمی شود.
موضوع مهم دیگر اینکه در این منازعه به غیر از کشورهای محور یورو آتلانتیک که تمام عیار وارد حمایت از اوکراین شده اند دیگر کشورهای بزرگ نظیر چین هند و غیره با احتیاط واکنش نشان داده و اتخاذ مواضع و روش عملکردی آنها توأمان با توجه اساسی به منافع ملی و ایجاد نوعی توازن بین طرفین منازعه بوده است .
در بین دیگر کشورها ترکیه از محدود قدرتهای منطقه‌ای بوده است که رویکردی دوگانه داشته و با هر دو طرف منازعه همکاری و معاضدت با هدف بهره گیری حداکثری از فرصتهای این بحران و فاصله گرفتن از تهدیدهای احتمالی آن داشته است.
در مجموع باید گفت که شرایط در منطقه درگیری با در پیش بودن زمستان سخت تر خواهد شد و اروپا نیز شرایط بسیار سخت تری را در گذر از زمستان و تامین انرژی حداقلی برای تضمین نیازهای هر دو بخش صنعتی و بخش خصوصی تجربه خواهد نمود. البته نباید از این موضوع بسیار مهم نیز غفلت نمود که با سخت شدن شرایط برای هر کدام از طرفین امکان توسل به گزینه های خطرناک تر وجود دارد موضوعی که امروزه بسیاری از سیاست مداران برجسته و باتجربه دنیا تحت عنوان خطر بالقوه حملات تاکتیکی هسته ای و بحرانی شدن شرایط با به کارگیری این گونه تسلیحات از آن یاد می کنند .
کلام آخر اینکه در مواجهه با این بحران همچنان ضرورت دارد که ایران اسلامی رویکرد و سیاست بی طرفی متعادل و متوازن و اعلام آمادگی برای به کارگیری هر گونه تلاش و فعالیتی در راستای پایان بخشیدن به این جنگ خانمان سوز ادامه دهد. بهر حال بر کسی پوشیده نیست که ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان کسانی که هشت سال تجربه جنگ تحمیلی را در خاطرات خود دارند بیش از هر کشور و دولتی مخالف جنگ و خونریزی در هر نقطه از دنیا چه سوریه چه یمن و چه اوکراین می باشند.
واژگان کلیدی: اوکراین, قربانی, اقبالی زارچ, ,اقتدار, اسلحه
