سید علی قائم مقامی
کارشناس ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نگاه ترکیه به مخالفان سوری
در سوریه تقریبا سه گروه عمده و بزرگ فعالیت میکنند که شامل جبهه الاسلام، داعش و جبه النصره است. زیر مجموعه جبهه اسلام تقریبا سیزده گروه مسلح مختلف هستند که یکی از آنها از گروه‌های مختلف مثل احرارالشام ، جیش الشام جیش الاسلام، است که هر سه تای آنها تکفیری هستند. جبهه النصره هم با گروه‌های مختلف ائتلاف کرده است. از لحاظ تکفیری داعش تقریبا فرامرزی است اما جبهه الاسلام و جبهه اسلام به صورت منطقه‌ای عمل میکنند؛ یعنی فرق آنها در استراتژی و حوزه مبارزاتی است. از نگاه ترکیه گروه های میانه در نظر آمریکا و سوریه، ارتش آزاد سوریه است؛ و آنها این گروه را میانه‌رو حساب میکنند؛ در این بین سفیر آمریکا در ترکیه گفته است که ما با همه گروه‌ها همکاری خواهیم کرد؛ یعنی همه گروه‌ها را شناسایی، گزینش و تجهیز خواهیم کرد و به آنها آموزش خواهیم داد. در حالی که ترکیه فقط به ارتش آزاد سوریه نظر دارد . در شرایط فعلی فرماندهی ارتش آزاد سوریه به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی وابسته به عربستان سعودی است و بخش دیگر هم وابسته به قطر است. این دو بخش هرچند ماه یک بار از لحاظ تأمین مالی و توزیع دلاری دست به دست می‌شوند ولی مقر فرماندهی آنها، ترکیه است. آمریکا یا سازمان سیا، پنتاگون، سازمان اطلاعات نظامی آمریکا به اضافه میت ترکیه و فرماندهی عملیات مخصوص ترکیه (که زیر نظر ستاد کل ارتش ترکیه است و همه از افسرهای درجه‌دار و مسلط به زبان‌های مختلف هستند و فرماندهی عملیات مخصوص هم حق عملیات داخلی را دارد و هم حق عملیات برون‌مرزی را دارد.) این‌ها با هم متحد هستند و می‌خواهند نیروهای میانه‌رو را سازمان‌دهی کنند؛ اما در واقعیت همین نیروهای میانه‌رو ضد اسد هم به‌نوعی تکفیری هستند. یعنی علی‌رغم این‌که اعلام میکنند با شیعیان و علویان کاری نداشتند و می‌خواستند حمله را جذب کنند، اما اصولا از سنی‌ها یا سکولارها تشکیل شده‌اند.
واژگان کلیدی: اهداف ترکیه ،تسلیح نیروهای مخالف میانه‌رو سوری، ترکیه و تسلیح نیروهای مخالف سوری
نگاه ترکیه به گروه‌های تکفیری مثل جبهه النصره و داعش
ترکیه در سال 2013 داعش را تروریست اعلام کرد؛ اما به غیر از سه کانتون کردی (که در کردستان سوریه چون حسکه و کوبانی تأسیس شده و تحت کنترل نیروهای دفاع ملی کرد به رهبری حزب اتحاد دموکراتیک یا شاخه مسلح آن هستند) بقیه مناطق مرزی ترکیه با سوریه به استثنای لاذقیه در نزدیک دریای مدیترانه (که در اختیار بشار اسد است) تمام این منطقه در اختیار جبهه النصره، جبهه اسلام و داعش است. در این بین هر چند جبهه النصره در این منطقه و نوار مرزی ضعیف است، اما جبهه اسلام و داعش در تمام مناطق مستقر بوده و ترکیه همکاری لجستیک و تسلیحاتی و… را برای آنان انجام می‌دهند. یعنی ترکیه در ظاهر در حال مبارزه با داعش است، اما در اصل داعش را تحت حمایت خود قرار داده است.
اهداف ترکیه در زمینه تسلیح نیروهای مخالف میانه‌رو
ترکیه دو استراتژی و سه اصل را در زمینه نیروهای مخالف میانه‌رو تعیین کرده است. استراتژی آن براندازی بشار اسد است. دومین زیر مجموعه استراتژی اصلی ظاهرا مبارزه با داعش است؛ اما تاکتیک‌های زیر این استراتژی این است که در کل سوریه یا در بخش‌هایی از سوریه منطقه پرواز ممنوع را ایجاد کنند و دوم منطقه حائل ایجاد کند و سوم این‌که منطقه امن ایجاد کند. منطقه امن این است که پناهنده‌های سوری را در این مناطق مستقر کنند و ترکیه حفاظت نیروهای نظامی بین‌المللی را به عهده بگیرد. منطقه حائل منطقه‌ای کاملا نظامی و پاک‌سازی‌شده است. در واقع ترکیه به دنبال اتخاذ چنین سیاستی است و هدف ترکیه آن این است که در سوریه براندازی بشار اسد را انجام دهد و به‌جای آن با کمک آمریکا به اصطلاح یک حکومت اتحاد ملی را تأسیس کند . از نگاه آنان این حکومت وحدت ملی بیشتر غرب‌گرا و سنی محور خواهد بود.
آینده رویکرد ترکیه به مسائل سوریه
هدف آتی ترکیه براندازی بشار اسد و تأسیس حکومت وحدت ملی است. از اید دیگاه تا زمانی که بشار اسد از بین نرفته است، داعش و امثال آن از بین نمی رود. هدف اصلی ترکیه براندازی بشار اسد است و در مرحله دوم مبارزه با داعش است. ترکیه از آمریکا و ائتلاف بین‌المللی درخواست کرده است که هم بشار اسد و هم داعش را مورد حمله قرار دهند. یعنی در اصل داعش را مورد حمله قرار نداده‌اند و نیروهای ارتش سوریه را مورد هدف قرار داده‌اند. دربعد دیگری ترکیه تلاش میکند نیروهای بارزانی را وارد سوریه کند تا از لحاظ ایدئولوژیک، سیاسی و استراتژیک حزب اتحاد دموکراتیک که وابسته به پ.ک.ک است، را تضعیف کند.
نوع رابطه ترکیه با اخوان المسلمین و سایر گروه‌های اسلامی میانه‌رو
اخوان در سوریه تقریبا از گروه‌های تکفیری هستند؛ اخوان سوریه با اخوان بین‌الملل و یا اخوان مصر متفاوت است. اخوان مصر تکفیری نیست اما اخوان سوریه تکفیری است و شاخه مسلح آن هم لواء التوحید است. در این میان ترکیه از لواء التوحید حمایت می‌کرد. لواء توحید زیر مجموعه جبهه اسلام است. جبهه النصره و داعش در مناطق مرزی سوریه با اسرائیل و در مناطق غربی سوریه با لبنان برای نفوذ به لبنان عملیات مشترک دارند. می‌توانیم بگوییم که گروه های تندرو از نگاه ترکیه به تکفیری خوب و سلفی بد تقسیم بندی می‌شوند اما در عمل همه این‌ها یکی هستند تا بتوانند بشار اسد را از بین ببرند. در این بین آمریکا و ترکیه که قرارداد آموزش و تجهیز این گروه‌ها را بسته‌اند، در سه سال آینده 15000 نیرو تربیت خواهد شد. در حالی که نزدیک به 60000 نیروی مسلح شبه‌نظامی در سوریه فعال هستند و به عملیات خودشان ادامه می‌دهند. در این راستا از یک سو باید گفت قراردادهای آمریکا و ترکیه به‌نوعی یک سرپوش محسوب می‌شود. اما از سویی نیز این توافق برای ایجاد بستر مشترکی است که با تأیید نهایی آمریکا این گروه‌ها را در ترکیه، قطر، عربستان سعودی، اردن و شمال عراق آموزش داده و در کل منطقه به‌نوعی تشکل و فرماندهی منطقه‌ای تبدیل کنند. در حال حاضر آمریکا در این منطقه به دنبال ایجاد یک فرماندهی با کمک نیروهای محلی است.
