دکتر افشار سلیمانی
کارشناس ارشد و سفیر پیشین
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نوع رابطه و اهداف امریکا با جریان های کردی اقلیم
اگر به سابقه مناسبات آمریکا با کردها و کردهای عراق برگردیم، همیشه رابطه میان آمریکا و احزاب کردی، حزب دموکراتیک کردستان و حزب میهنی کردستان وجود داشته است. حتی در دوره شاهنشاهی ایران هم در سال های 1960، آمریکا از طریق شاه ایران با کردها رابطه داشت و از آن ها حمایت می کرد. بعد از حمله آمریکا به عراق و همین طور در جریان جنگ خلیج فارس و تحولات بعد از آن آمریکایی ها با دو حزب کردی ارتباط داشتند و حتی با آن ها بسیار نزدیک بودند و در اختلافاتی آنها با یکدیگر کمک می کردند که این اختلافات حل شود.
از نظر امریکا کردهای اقلیم کردستان عراق از این جهت حائز اهمیت هستند که به عنوان بازیگر در منطقه حساسی برای آمریکا مهم هستند. به این خاطر که آمریکا در میان بازیگرانی مثل عراقی های سنی، یعنی اعراب سنی عراق و همین طور شیعیان عراق و کردهای عراقی، اعم از شیعه و سنی بیشتر کردها را انتخاب می کنند و کردها کارت بزرگی برای بازی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه هستند. تا بتوانند روابط خود را با عراق تنظیم و بر ایران و ترکیه تاثیر بگذارند. آنها با توجه به مسائل عراق از لحاظ استراتژیک، امنیتی و حتی اقتصادی برای آمریکا مهم است. با توجه به این که عراق و آمریکا رسما وارد همکاری های انرژی شده اند، هرچند دولت مرکزی عراق واکنش نشان داد، اما آن ها این همکاری را انجام دادند.
امریکا و مساله همه پرسی استقلال اقليم کردستان
وزارت خارجه امریکا اروپا و کاخ سفید در بحث همه پرسی و استقلال کردستان عراق، (علی الاصول هر چند این رویکرد آمریکا به گذشته برمی گردد، ) اما در صحبت ها و مواضع اخیرا و بیانیه هایی صادر شده به نوعی با این موضوع مخالفت کرده و از این موضوع ابراز نگرانی کرده اند. البته آمریکا، تمرکز را بر این مسئله گذاشته است که این همه پرسی باعث می شود که روند مبارزه با تروریسم و داعش کند شده و تاثیر منفی بر روی این مسئله بگذارد. اما در ادامه از یک دولت عراق دموکراتیک که ثبات داشته و فدرال و واحد باشد، دفاع کرده است. در مجموع نگرانی آمریکا بیشتر در شرایط فعلی که در عراق مبارزه با داعش ادامه دارد و داعش به صورت کلی از عراق و سوریه خارج نشده است؛ به صورت کمرنگ با این همه پرسی (که استقلال کردستان عراق می تواند وحدت و تمامیت ارضی در عراق را دچار مشکل کند و این کشور را بی ثبات کند) نگاه میکند. در این راستا وزارت خارجه آمریکا در ادامه تاکید می کند که مقامات کردستان عراق با دولت بغداد، وارد مذاکره شوند و مذاکرات خود را حول محور قانون اساسی ادامه و مناسبات خود را بر این اساس تنظیم کنند.
به نظر می رسد که آمریکایی ها تا حدودی در ارتباط با این موضع گیری خیلی صادق نیستند و در شرایط فعلی چنین موضع گیری را انجام می دهند. شاید نظرشان بر این باشدکه این همه پرسی بعد از تعیین تکلیف داعش در عراق و سوریه صورت بگیرد. البته از متن این بیانیه مواضع آمریکا از چنین مطلبی برمی آید. در این میان هرچند کشورهای اروپایی هم عمدتا در مورد موضوع همه پرسی در کردستان عراق اعلام نگرانی کرده اند و به نوعی مخالفت خود را با این موضوع نشان داده اند. با این حال در تمامی این مواضع و رویکردهایی که از آمریکا و مجموعه کشورهای غربی در ارتباط با این موضوع می بینیم، تاکید بر تمامیت ارضی عراق به صورت آشکار و صریح مورد توجه قرار نگرفته است. هر چند از کلماتی مانند وحدت، واحد، عراق واحد استفاده می شود، اما اگر کاربرد ضرورت حفظ تمامیت ارضی در این مواضع بود، شاید این مواضع محکم تر بود. اما چون چنین مواضعی را شاهد نیستیم، لذا تردیدهایی در رابطه با مواضع آتی این کشورها در قبال استقلال کردستان می بینیم.
آنچه مشخص است آمریکا قطعا روابط خود را با کردهای عراق ادامه خواهد داد و در رابطه با بحث همه پرسی تلاش خواهد کرد که کردهای عراق را حداقل در مقطع فعلی از همه پرسی منصرف و آن را به تاریخ دیگری موکول و مذاکراتی با آن ها خواهند داشت، لذا احتمالا تلاش خواهند کرد که مسائل داعش را مطرح و با توجه به ارتباطات نزدیک نظامی ، سیاسی ، اقتصادی آمریکا با کردهای عراق و احزاب کردی تلاش خواهد کرد که با دولت اقلیم همکاری های خود را ادامه و بیشتر دست برتر را در مهار این قضیه (که کردهای عراق فعلا این موضوع همه پرسی را به تعویق بیندازند،) بر عهده بگیرند. کما این که در سال 2014 هم کردهای عراق و دولت اقلیم کردستان عراق در این ارتباط جدی بودند، اما منصرف شدند. طبیعتا آمریکا و بعضی کشورهای دیگر هم در انصراف دادن آن ها، دخیل بودند.
از یک نگاه دیگر هم به موضوع همه پرسی و استقلال کردستان عراق می توان نگاه کرد و آن هم این است که با توجه به این که عامل کردی و اقلیم کردستان عراق به عنوان یک مولفه و کارت بازی در دستان برخی از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای ، محتمل است در شرایط دیگری غیر از شرایط موجود، آمریکا به این موضوع تن دهد. به این دلیل که آمریکایی ها علاقمند هستند که در کنار مرزهای ایران جایی برای اعمال فشار بر ایران و دریافت امتیازت و ناامن کردن ایران استفاده کنند. همچنین شاید آمریکایی ها بخواهند ابزاری علیه ترکیه در دست داشته باشند، چه بسا از این موضوع استقلال کردستان عراق حمایت و حتی در مقاطعی بحث کردستان بزرگ را که از گذشته مطرح بوده را دنبال کنند. با ان حال همه این ها بستگی به روندهایی آینده و نوع مواضعی این کشورها خواهند و مسائلی بین این کشورها خواهد بود.
واژگان کلیدی: امریکا ، استقلال، اقليم، کردستان ، همه پرسی، عراق
