استراتژي هاي اسرائيل براي مقابله با بحران هاي پيش رو

سيد مهدي مدني

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

بيان رويداد: اگر نگوييم كه اهداف كابينه نتانياهو در صحنه هاي سياست خارجي و داخلي با بن بست هاي اساسي رو به رو شده، به طور قطع مي توان گفت كه اين بازيگر با بحران هايي در برخی زمينه ها مواجه  شده است كه عمق اين مشكلات هر روز بيشتر شده و مي رود تا كابينه راست گرايان افراطي را با فضايي كه تا كنون تجربه نكرده اند، مواجه سازد. آنچه در اين ميان مي تواند مورد توجه قرار گيرد تلاش اين بازيگر براي خروج از اين بحران هاست. آنچه در اين نوشتار مورد بررسي قرار مي گيرد، نگاهي است به سه بحران اساسي پيش روي كابينه دست راستي نتانياهو، كه در ماه اخير و پيش روي ايجاد شده، و تلاش براي خروج از اين بحران ها است. لازم به ذكر است كه خروج از اين بحران ها در دو فضاي ديپلماتيك و نظامي قابل پيگيري است و آنگونه كه شواهد نشان مي دهد مي توان منتظر يك اقدام «انفجاري و دفعي» از اسرائيل در عرصه سياست خارجي و منطقه اي بود.

تحليل رويداد:

با نگاهی به تحولات داخلی و خارجی اسرائیل در ماه گذشته می توان این جمله را گفت که فضای سیاست داخلی و خارجی اسرائیل به هیچ وجه مطلوب نبوده و لذا سیاست مداران اين سامان می کوشند تا از طرق مختلف خود را از این فضای نا مناسب رهایی بخشند. سوالی که در وهله اول مطرح می شود آن است که اینک اسرائیل با چه مشکلاتی رو به روست و از چه رو می توان این ادعا را مطرح کرد؟

 با نگاهی به آنچه در ماه های گذشته صورت گرفت و سوای از بین رفتن سیستم حمایتی حسني مبارک، می توان به سه بحران اصلی اشاره کرد که عبارتند از:

1– بررسی برسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی در سازمان ملل: پس از آنکه محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین از مذاکرات سپتامبر سال گذشته که با میانجی گری شخص اوباما صورت گرفته بود، مایوس شد اقدام جدیدی را علیه اسرائیل آغاز کرد و آن براه اندختن کمپین شناسایی کشور مستقل فلسطین در مرزهای 1967 بود. این کمپین طولی نکشید که دولتهاي متعددی را با خود همراه کرد که دامنه آن علاوه بر کشورهای آمریکای لاتین به اروپا نیز رسید. در این میان اسرائیل نیز از هیچ کوششی برای به بن بست کشیدن این اقدامات فروگذاری نکرد که البته چندان نتیجه ای نداد. اینک با فرا رسيدن ماه سپتامبر سازمان ملل قصد بررسی این موضوع را دارد و آنگونه که شواهد نشان سازمان ملل به اتفاق این موضوع را تایید می کند. لذا می توان گفت که  این امر یک بحران مشروعیت اساسی برای دولت راست گرای نتانیاهو ایجاد می کند. البته باید گفت که این امر در وهله اول ممکن است سبب بروز بحران برای نتانیاهو شود اما به نتیجه رسیدن این کمپین کیان اسرائیل را نیز به مخاطره می افکند.

2- منازعه جدید بر سر میادین نفت و گاز در حوزه مرزی لبنان و اسرائیل: آنگونه که منابع خبری اعلام کرده اند میادین نفتی و گازی عظیمی در حیطه نفوذ مرزی لبنان متمرکز است که اسرائیل در اقدامی یک جانبه قصد بهره برداری از این منابع را دارد. امری که با هشدار و واکنش تند مقامات مقاومت نيز رو به رو شده است.  منطقه ويژه اقتصادي در درياي مديترانه در حالي مورد مناقشه قرار گرفته كه تا كنون تعيين مرز دريايي ميان لبنان و اسرائيل در دستور كار قرار نگرفته است. كابينه اسرائيل در جلسه تاريخ 10 ژوئيه، نقشه‌اي براي مرز آبي فلسطين اشغالي با لبنان تصويب كرد كه به موجب آن منابع گازي و نفتي كشف شده تحت سيطره تل‌آويو باقي مي‌ماند.  اسرائيلي‌ها بهره‌برداري از اين منابع را آغاز كرده‌اند حال آنكه در نظر لبناني‌ها اين اقدام تجاوز به تماميت ارضي لبنان است. گفتني است كه ارزش اين چند ميدان گازي مديترانه بيش از 100 ميليارد دلار برآورد شده است. در همين راستا حزب‌الله لبنان نسبت به هر گونه اقدام اسرائيل در نقض تماميت ارضي لبنان هشدار داده و اعلام كرده است در مقابل هر گونه تجاوز به خاك لبنان خواهد ايستاد. دبيركل حزب‌الله لبنان در پنجمين سالروز جنگ تموز[جنگ 33 روزه] به اسرائيل درباره دست‌اندازي به منابع طبيعي لبنان و دست‌درازي‌هاي اين رژيم به آب‌هاي منطقه‌اي لبنان و نيز نسبت به هرگونه چپاول ثروت‌هاي نفت و گاز در آب‌هاي منطقه‌اي اين كشور هشدار داده و گفت كه لبناني‌ها بايد بدانند در برابر فرصتي واقعي و تاريخي قرار گرفته‌اند كه مي‌تواند لبنان را به كشوري غني تبديل كند. وي ميزان اين منابع را بالغ بر صدها ميليارد دلار خوانده است.

 باید دانست که این امر می تواند به موضوعی چالش برانگیز در روابط پر تنش اسرائیل و لبنان تبدیل شود. تشدید در گیری های مرزی در هفته هاي گذشته شاهدی است بر این مدعا. اسرائیل پیش تر نیز نشان داده که انگیزه های تجاوزکارانه برای دست اندازی به مرزهای همسایگان را دارد.

3- بحران اقتصادی و نارضایتی گسترده ساکنین سرزمین های اشغالی: اين مسئله بحران دیگری است که دامنگیر کابینه افراطیون شده است. تشديد تورم اقتصادي، بحران مسكن و مشكلات عديده اجتماعي اعتراض‌هاي بي‌سابقه‌اي را در اسرائيل رقم زده است و دولت افراط گراي نتانياهو را با بحراني بي‌سابقه روبه‌رو كرده است. پايگاه خبري ايلاف در اين زمينه مي نويسد كه بيش از 20 هزار اسرائيلي در تجمعات اخير به خيابان‌هاي تل آويو آمدند و در حركتي غير عادي در اعتراض به افزايش وحشتناك قيمت مسكن، سياست‌هاي اقتصادي و سياست‌هاي اجتماعي دولت راستگراي افراطي نتانياهو شعار سرنگوني نتانياهو، برقراري عدالت اجتماعي‌و… سر دادند. دليل اصلي انجام اين تظاهرات اعتراض به افزايش قيمت مسكن و تورم سرسام‌آور اخيري است كه بنا به آمار تازه منتشر شده از سال 2008 تا كنون بيش از 64 درصد بوده است. همچنين به گفته روزنامه اسرائيلي یدیعوت آهارونت اين تظاهرات در تاريخ اسرائيل بي‌سابقه بوده است، هم شكل آن متفاوت بوده و هم پيام و مضمون آن.

اقدامات و تلاشهاي اسرائيل براي خروج از بحران

بايد گفت كه اسرائيل براي خروج از اين بحرانها برنامه هايي را در نظر دارد كه مي توان از كنار هم گذاشتن سخنان سياست مداران اين سامان برنامه ها آتي اين رژيم را دريافت. در يك تقسيم بندي مي توان اين اقدامات را در دو مولفه ديپلماتيك و نظامي قرار داد.

الف) اقدامات ديپلماتيك: در اين برنامه اسرائيل تلاش دارد تا از طريق به جريان انداخت يك برنامه ديپلماتيك خود را از تنگنا برهاند. برقراري ارتباط با تركيه و همچنين تلاش براي ممانعت از مطرح شدن طرح فلسطين در سازمان ملل از جمله اين اقدامات است.

طرح عذر خواهي از تركيه در خصوص حمله به كشتي آزادي غزه در تابستان گذشته مي باشد. علي رغم آنكه مسئولين اسرائيلي همواره بر حقانيت خود در اين اقدام غير انساني تاكيد داشتند، اينك شاهد آن هستيم كه وزير جنگ اين رژيم اعلام مي كند كه چاره اي جز غذر خواهي از تركيه پيش روي اسرائيل نيست. ايهود باراك در ديدار با مقامات آمريكايي در واشنگتن اعلام كرد كه تل‌آويو بايد بدليل اشتباهاتي كه در رابطه با فاجعه كاروان امدادرسان نوار غزه سال گذشته مرتكب شده است، از آنكارا عذرخواهي كند. وي در پايان سفر خود به واشنگتن اعلام كرد كه از ديدگاه وي بحران ديپلماتيك با آنكارا بايد حل شود. وي در اين رابطه گفت: من اين را نمي‌پسندم، اما داشتن روابطي معقول با تركيه چيز بدي نيست. باراك در ادامه گفت: اسرائيل بايد با تركيه به توافق برسد، حتي اگر اين به اين معني باشد كه مجبور به عذرخواهي از آنكارا به دليل حمله مرگبار به كاروان امدادرسان نوار غزه باشيم. وي تأكيد كرد: من درباره عذرخواهي به دليل محاصره و يا عذرخواهي به خاطر كاروان امدادرسان سخن نمي‌گويم، بلكه از اين موضوع صحبت مي‌كنم در صورتي كه اشتباهي در طول انجام آن عمليات رخ داده است، ما از آن پشيمانيم. اين اظهارات زماني بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد كه سخنان ليبرمن، وزير خارجه اين رژيم مبني عدم عذر خواهي از تركيه را به ياد بياوريم.

در مورد اقدامات ديپلماتيك در قبال مسئله فلسطين نيز بايد گفت به اذعان اكثر كارشناسان، اين اسرائيل بود كه با آغاز شهرك سازي ها در سال 2010 مذاكرات صلح و تلاش هاي براي دستيابي به صلح مد نظر غرب را بر باد داد. از همانجا بود كه محمود عباس كوشيد تا كمپين برسميت شناختن فلسطين را رهبري كند. اينك با نزديكي ماه سپتامبر نتانياهو در يك اقدام عجيب از دعوت به گفتگو سخن به ميان آورده است. وي در نشست كميته خارجي و امنيت وابسته به پارلمان رژيم صهيونيستي (كنست) ضمن دعوت از عباس براي گفتگو اعلام كرد: اسرائيل مي‌كوشد در برابر تلاش‌هاي رهبران فلسطيني براي به رسميت شناختن كشور فلسطين در نشست سپتامبر شوراي امنيت ضمانت وتوي آمريكا عليه اين اقدام را بدست آورد. اين اظهارنظر را اگر در كنار موضع گيري هاي پيشين نتانياهو، مبني بر عدم عقب نشيني از مرزها، قرار دهيم متوجه مي شويم كه اسرائيل در نظر دارد تا با اين اقدامات از حجم بحران هاي پيش روي بكاهد و با پيشبرد يك استراتژي فريب از تنگنا رهايي يابد. ضمن اينكه اسرائيل مي كوشد تا از طريق همپيمان خود جلوي طرح اين مسئله و يا وتوي آن، در صورت مطرح شدن، را بگيرد.

ب: اقدامات نظامي): در اين راستا اسرائيل، كه سابقه اقدامات نظامي را نيز داشته، مي كوشد تا از طريق يك اقدام نظامي دفعي، و ايجاد يك بحران بزرگتر، جلوي تصويب طرح مورد نظر فلسطينيان را بگيرد. علاوه براين اسرائيل از اين راه مي كوشد تا با فرافكني مشكلات اقتصادي را از طريق تهديدات خارجي و دشمن هراسي حل و فصل نمايد. در اين فضا مي توان از لبنان به عنوان يك هدف پيش بيني شده سخن گفت. درگيري مرزي در روزهاي اخير و همچنين اختلاف بر سر منابع انرژي مرزي بهانه اي مناسب را به كابينه افراطيون مي دهد.  همچنين در اين برنامه ، اقدام نظامي عليه تاسيسات هسته اي ايران نيز قابل پيش بيني است. پيشتر برخي از مقامات امنيتي غرب ضمن بيان اين مسئله، هشدار داده بودند كه احتمال دارد كه اسرائيل براي تحت الشعاع قرار دادن مسئله كشور مستقل فلسطين به تاسيسات هسته اي ايران حمله كند. تغييرات ( موئر داگان، رئيس موساد) صورت گرفته در كادر امنيتي موساد و همچنين هشدار هاي متعدد در اين زمينه را مي توان شاهدي بر اين مدعا دانست.

دور نماي آينده

ماه سپتامبر براي اسرائيل ماهي سرنوشت ساز است. چه اگر طرح فلسطينيان در سازمان ملل به رسميت شناخته شود، اسرايل در بعد سرزميني با مشكلات متعددي رو به رو مي شود. لذا اسرائيل مي كوشد تا به هر نحو از اين واقعه جلوگيري كند. اين امر يا از طريق ديپلماسي ( دعوت به گفتگو و مصالحه با تركيه) و يا اقدام نظامي براي منحرف كردن افكار عمومي صورت مي گيرد. لذا سياست گذاران بايد در نظر داشته باشند كه اقدامات اسرائيل در بعد ديپلماتيك جنبه ايذايي دارد و طرحي است براي فرار از بحران هاي پيش رو. همچنين آمادگي كامل براي اقدامات نظامي اسرائيل نيز از جمله مواردي است كه بايد در دستور كار قرار داد.