مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
طی هفته های اخیر یکی از مهمترین موضوعات منطقه ای و حتی بین المللی، انجام مذاکرات بر سر پرونده هسته ای ایران و گروه 1+5 در ژنو بوده است مذاکراتی که در سه دور خود سرانجام به توافقی اولیه منجر شد تا طرفین بتوانند نقشه راهی را برای حل نهایی این پرونده پیچیده طی مدتی 6 ماهه طراحی کنند. آنچه که بدنبال خواهد آمد گفتگوی مرکز بین المللی مطالعات صلح با دکتر قدرت احمدیان ،استاد روابط بین الملل دانشگاه رازی کرمانشاه، در این خصوص است.
واژگان کلیدی: پرونده هسته ای ایران؛ مذاکرات ایران و گروه 1+5؛ توافقنامه ژنو؛ پیامدهای توافقنامه ژنو.
به عنوان نخستین سئوال بفرمایید که توافقنامه ای که ماه گذشته میان ایران و گروه 1+5 به امضا رسید از منظر درون متنی و محتوایی این توافق دارای چه اهمیتی بوده است؟
به نظر من توافقی که طی روزهای گذشته میان ایران و گروه 1+5 در ژنو حاصل شد از چند بعد از جمله از منظر درون متنی و محتوایی حائز اهمیت است در خصوص محتوای توافقنامه ژنو و اهمیت آن باید به این نکته اشاره کرد که هر دو طرف خود را برنده مذاکرات قملداد کردند و این دقیقا یک مساله ای مهم و بسیار حیاتی است به نظر من هم در عمل اینگونه بوده است چرا که طرفین بصورت نسبی موفق شدند در سایه گفتگوهای متداوم و مباحث پیچیده و مرتبط به آن در نهایت بر سر مفاهیم و موضوعات مهمی به توافق دست پیدا کنند. کاری که پیش از این نه تنها رخ نداده بود بلکه بعید نیز به نظر می رسید. انتشار متن کامل توافقنامه حاکی از یک بازی برد – برد برای هر دو طرف است به عبارتی دیگر چگونگی توزیع امتیازات و تعهدات میان طرفین دارای یک تعادل مورد قبول برای هر دو سو است و این یک نشانه امیدبخش برای پیشبرد مذاکرات در دورهای آتی است.
اهمیت برون متنی این توافق چه بوده است؟ بخصوص از منظر روابط میان تهران و واشنگتن.
از منظر برون متنی باید گفت این نخستین بار است که طی 34 سال اخیر دو دولت جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بطور خاص بر سر یک موضوع بسیار مهم و چالش برانگیز دور یک میز نشسته و بطور صریح در خصوص آن بحث و بررسی می کنند و شاهد آن نیز بودیم برای نخستین بار توافقی جدی هم از این جلسه ها میان دو دولت (با حضور 5 دولت دیگر) حاصل گردید. آن هم بر سر یک موضوع مهم که به باور بنده یکی از مهمترین پرونده ها و بحران های نظام بین الملل پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی و ورود جهان به عصر دو قطبی بوده است. صرف نشستن جواد ظریف و تیم دیپلماتیک ایران در کنار جان کاری و هیات دیپلماتیک آمریکا یک واقعه بسیار مهم برای منطقه و نظام بین الملل بوده است و زمینه ساز گشایش و ورود هرچه بیشتر ایران به دیگر موضوعات و مسائل مهم بین المللی در آینده خواهد شد که از منظر کلان این توافق دارای یک اهمیت قابل توجه در افزایش قدرت منطقه ای و اهمیت بین المللی ایران است.
مهمترین موانع پیش رو میان طرفین برای دستیابی به توافق نهایی را چه می دانید؟
اگر بخواهیم تئوریک به این قضایا نگاه کنیم چانه زنی و گفتگو یکی از راه حل های جدی برای جلوگیری از جنگ است. خود گفتگو نیازمند الزاماتی است یکی از مهمترین این الزامات این است که تعهدات طرفین باید معتبر و جدی باشد. برای جدی بودن این تعهدات باید دیپلمات ها حرفهایی که می زنند برآیند یک انسجام ملی و از همه دستگاهها و نهادهای تاثیرگذار باشد.
حال با این اوصاف شما تعهدات طرفین را با شواهد فعلی معتبر ارزیابی می کنید؟
به نظرم هر دو طرف نشان داده اند که مذاکرات برای آنها بسیار مهم است و لذا معتبر بودن تعهدات متقابل از هر دو سو وجود دارد. بطور مثال از جانب ایران با توجه به حمایت های ویژه رهبر انقلاب از نفس مذاکره و نیز تیم مذاکره کننده باید گفت این توافق دارای بیشتری درجه اعتبار و تعهد است. در سوی دیگر نیز شاهد آن هستیم خود باراک اوباما و معاونش به همراه جان کری تلاش وافری از خود نشان داده و همچنان می دهند که کنگره تحریم جدیدی علیه ایران به تصویب خود نرساند که این امر نیز حاکی از متعهد بودن طرف اصلی تر مذاکره کننده با ایران است.
تا چه میزان به اجرای توافقنامه و حصول نهایی طرفین به توافق قطعی خوشبین هستید؟
به رغم مباحث و مسائل مختلف باید بگویم که خوش بینی ام نسبت به این امر زیاد است اما این باعث نمی شود واقعیاتی دیگر را نیز نادیده بگیریم زیرا در عمل دشواری ها و موانع مختلف و مهمی در مسیر توافق نهایی وجود دارد که این امر هوشیاری، متعهد ماندن و داشتن اراده طرفین را لازم دارد. همانطور که گفتم در ایران با توجه به سیاست های اصولی و کلی که رهبری اعلام داشته اند و نیز حمایت هایی که ایشان از تیم مذاکره کننده به عمل آورده اند این اراده و تعهد به اندازه کافی وجود دارد. و باید دید طرف غربی در عمل چگونه خواهد بود بطور مثال دیدیم اعمال تحریم جدید از سوی وزارت دارایی آمریکا درست چند هفته پس از این توافق چه تبعات منفی بر روی آن داشت.
چه عوامل دیگری می توانند بر توافق نهایی میان ایران و 1+5 و بخصوص تهران و واشنگتن تاثیر گذار باشند؟
تاکید طرفین بر موضوع اصلی و تمرکز بر روی آن به نظرم بسیار مهم و حیاتی است. اینکه طرفین بطور شفاف خواسته های خود را مطرح کنند و بصورت بسیار ریز و دقیق و فنی در خصوص مساله هسته ای، مکانیسم های لازم و نیز چشم انداز مشترک گفتگو کنند بسیار دارای اهمیت است که خوشبختانه در تمامی سه دور مذاکرات اخیر در ژنو به نظر می رسد اینگونه بوده است. در حالیکه در مذاکرات پیشین اینگونه نبوده و ما شاهد مطرح شدن موضوعات مختلف و متعدد بودیم که تنها یکی ازآنها در خصوص پرونده هسته ای بود آن هم بدور از شفافیت و ورود به جزئیات لازم.
چشم انداز پیش رو در مذاکرات هسته ای را چگونه ارزیابی و پیش بینی می کنید؟
به نظر من این توافقی که صورت گرفته است از چند بعد حائز اهمیت است نکته مهم در خصوص این توافق این است که برای اولین بار ایران و آمریکا بر سر یک موضوع خاص دور یک میز بطور رسمی و آشکار نشسته اند و ماحصل آن یک توافق جدی و بسیار مهم بوده است که می تواند یکی از مهمترین بحران های موجود بین المللی و منطقه ای را در یک دوره زمانی مشخص حل کند. همین مساله می تواند زمینه ساز حضور هرچه بیشتر و قوی تر ایران در منطقه و در نظام بین الملل شود.
نکته دوم این است که در خصوص متن و محتوای صورت گرفته به گونه ای بوده است که هر دو طرف از آن احساس رضایت داشته و بنابرین وارد یک بازی برد – برد شده اند که طبیعی است سود و منفعت مشترک چنین روندی باعث ترغیب آنها به ادامه این مذاکرات شده و خوشبینی برای دستیابی به توافق نهایی را دو چندان می کند. لذا در یک چشم انداز کلی می توان گفت طرفین بنا به دلایل مختلف همچنان خواهان ادامه مذاکرات و دستیابی جدی به توافق نهایی هستند و این امر هم برای آمریکا و دیگر قدرت ها دارای منافع و پیامدهای مثبتی است و هم منجر به افزایش قدرت منطقه ای ایران و نیز بالارفتن توان داخلی اش برای حل مشکلات اقتصادی و توسعه ای خواهد شد.
گفتگو از اردشیر پشنگ
