مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سخنان اخیر ضد ایرانی ترامپ در مورد ایران و برجام و نوع کنش آینده این کشور در مورد تهران موجب شده برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با دکتر جلیلوند داشته باشیم:
واژگان کلیدی: آیندۀ رویکرد، برجام ، آینده، واکنش ترامپ ، ایران، امریکا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل توجه آقای ترامپ در گزینش چنین رویکردی در قبال ایران چیست؟
رویکرد اخیر ترامپ ناشی از یک بازی مرحله به مرحلۀ هست که از قبل طراحی شده و یک چرخش استراتژیکی نیست. این برنامه از زمان اوباما طراحی شده و ریاست جمهوری آمریکا تنها مجری برنامه‌ها هستند و هیچ دخل و تصرفی در طراحی آن ندارند، تنها در اجرا و تاکتیک با هم تفاوت دارند، آمریکایی ها سالها با ایران مذاکره می کردند و زمانی این مذاکرات را به سرانجام رساندند (که ایران برجام امضاء کرد) چون همیشه سنگ اندازی می کردند. اکنون فقط طبق الگوی از قبل تعیین شده به جلو گام بر می‌دارند. چرا که هدف آمریکا این هست که از ایران زمانی بگیرد و پس از تنظیم زمان خود با ایران برخورد کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی در چشم انداز فراروی دولت آمریکا در جنبه‌های موشکی چه رویکردی نسبت به ایران خواهد داشت؟
آمریکا در آینده در سایر حوزه‌ها با ایران وارد چالش خواهد شد. بحث اکنون آقای ترامپ سلاح هسته‌ای نیست بلکه روی سلاح‌های موشکی، بحث حقوق بشر و اینگونه مسائل هست و طبیعی هست که اینگونه برنامه‌ها را اجرا کند. آنها در رابطه با برنامه‌های موشکی تا سال2019 برنامه‌های موشکی ایران را محدود خواهند کرد . این برنامه از قبل در اندیشکده‌های آنها تعیین شده و به هر نحوی که امکان پذیر باشد خواهان کنترل برنامه‌های موشکی ایران هستند تا فشار لازم را به ایران وارد کنند. در این رابطه برنامه موشکی ایران در گذشته در قطعنامه سازمان ملل ایران معمولاً برد موشکی خود را بیش از 2 هزار کیلومتر استفاده نمی‌کند، توانایی و تکنولوژی این کار را دارند اما بیش از این 2 هزار کیلومتر به کار نمی‌برد. چون به نظر تهران توان دفاعی ایران در این میزان کافی هست، اما به هر صورت آمریکا به دنبال محدود کردن ایران هست و یکی از آنها محدود کردن ایران در توانایی موشکی آن است. از طرف دیگر اقتصاد ایران را مورد هدف قرار می‌دهند. با توجه به وضعیت اقتصادی ایران در گذشته به طور مثال در برنامۀ برجام شدیدترین تحریم‌هایی تا اکنون برای یک کشور اعمال شده را در حق ایران اجرا کردند و اقتصاد ایران را تقریبا یک سوم کردند (قیمت ارزی که هزار تومان بود به یکباره سه هزار تومان شد و دو الی سه سال رشد اقتصادی ایران منفی بود) می خواهند فشارهایی به ایران وارد کنند. از سوی دیگر آنها اکنون در حال کاهش برنامه‌های موشکی ایران هستند تا به اهداف خود در این رابطه تا سال 2019 برسند و بهانه‌های همچون حقوق بشر، بی ثباتی در خاورمیانه و حمایت از تروریست را مطرح کردند اما در واقع خواهان یک ایران تضعیف شده از ابعاد اقتصادی و نظامی هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزۀ برجام با توجه به دیدگاه کنگره و نمایندگان، آیندۀ رویکرد دولت آمریکا نسبت به برجام چه هست؟
آمریکا از برجام خارج نمی‌شود، اما به برجام صدمه وارد می‌کنند. این کار را اکنون به دوش کنگره واگذار کرده اند، کنگره شاید خود برجام را خدشه دار و دستکاری نکند، اما با افزودن متمم‌های خواهان خروج برنامه‌های موشکی از برجام هستند. از سوی دیگر با توجه بحث‌هایی که مطرح شده خواهان بازرسی بیشتر آژانس نیز هستند (که به گونه‌ای این امر صدمه زدن برجام هست). در راستای این امر هماهنگی‌های از دو ماه گذشته با آژانس شده است. از سوی دیگر هماهنگی‌های با کنگره نیز صورت گرفته است. در این میان شاید اختلاف نظراتی وجود داشته باشد اما آنقدر نیست که طرح آمریکا را اجرا نشود. آنها این کار را خواهند کرد و ایران بیشتر تحت فشار خواهد گرفت،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزۀ اقتصادی تا چه میزان امکان دارد که دولت آمریکا افزایش فشار در حوزۀ اقتصاد و حقوق بشر و غیره حرکت کند؟
در حوزۀ اقتصاد آمریکا تحریم‌ها را بیشتر کرده و وارد عرصۀ دیگری خواهد شد. فشارها در برجام تنها تحریم‌های هسته‌ای برداشته شد و در عرصه‌های دیگر تحریم‌ها در برجام برداشته و لغو نشده بلکه همه تعلیق شد، یعنی مکانیزم فشار و ماشه همچنان به قوت خود باقی هست، هر زمانی که بخواهند می‌توانند تحریم‌ها را به وضعیت سابق برگردانند. در نتیجه در خصوص برنامۀ موشکی می‌توانند روی برخی برنامه‌های موشکی تمرکز کردند و برخی از تحریم‌ها روی برنامۀ موشکی شیفت کردند (مثل تمرکز روی تحریم‌های بانک مرکزی، سوئیفت و..) باعث فشار بیشتری به ایران می‌شود، به نظر می رسد که در آیندۀ شاهد فشار بیشتری باشیم، با توجه به اینکه ترامپ وضعیتی را که مطرح می کند به سمت چالشهای بیشتری خواهند رفت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد بازیگران دیگر چون کشورهای اتحادیۀ اروپا، چین، روسیه و سایر بازیگران به رویکرد آقای ترامپ نسبت به برجام و همچنین افزایش فشار به ایران چیست؟
در تحلیل نهایی اتحادیۀ اروپا با ترامپ خواهند بود و این امر قطعی هست و جای هیچ گونه بحثی نیست. شاید ابتدا مقاومت کنند، چین روی موضوع کره حاضر هست که امتیاز بدهد ولی دخالت نکند، ولی در رابطه با چین به دلیل مشکل با کره به راحتی می‌تواند با آمریکا کنار بیایند. روسیه با توجه به وضعیتی که در اوکراین دارد و وضعیت بد اقتصادی داخلی در این رابطه امکان دارد که با آمریکا معامله کند، اما امتیازات بسیار سنگینی از آمریکا دریافت کند اما تا زمانی که چنین امتیازاتی بتواند روس‌ها را راضی کند از ایران حمایت خواهند کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا فرصتی فراهم هست که اتحادیۀ اروپا به گونه‌ای مانع از افزایش فشار به ایران در حوزۀ برجام و سایر حوزه‌ها باشد؟
در تحلیل نهایی اروپا پشت آمریکا خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد آمریکا و افزایش تنش با ایران در حوزۀ مسائل خاورمیانه موجب چه نوع نگاه میان متحدان آمریکا در منطقه خاورمیانه خواهد شد؟
در خاورمیانه کشورهای امارات، بحرین وعربستان از مواضع آمریکا حمایت کرده اند، ترکیه به دلیل فشاری داخلی اکنون دارند هنوز موضعی نگرفته ، طبیعتاً پاکستان هیچ گونه موضعی را انتخاب نخواهد کرد، عراق اوضاع بسیار بدتر از آن هست که اظهار نظر کند. به همین دلیل وضعیت متحدین آمریکا در خاورمیانه به گونه‌ای هست که باید پشت آمریکا بایستد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا امکان همگرایی اسرائیل و عربستان و سایر بازیگران عربی جهت تقویت یا افزایش فشار آمریکا بر ایران در ماه‌های آینده فراهم است ؟
از ماه‌های قبل شاهد شکل گیری این همگرایی بوده ایم و مطمئن هست که با شدت افزایش پیدا خواهد کرد، یعنی مسائلی که میان اسرائیل، عربستان و سایر کشورهای عربی که در حال رخ دادن هست و با توجه به تحرکاتی که اسرائیل می کند این تحرکات از قبل شروع شده و در آینده به صورت فزآینده افزایش خواهد یافت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به سناریوهای مختلف، به نظر شما چه عوامل مختلفی ممکن است در آمریکا بر نوع سیاستگذاری آقای ترامپ در قبال ایران در چشم انداز کوتاه یا میان مدت تأثیر گذار باشد؟
ترامپ از گذشته از زمان کاندیداتوری خود اعلام کرده بود که با برجام برخورد خواهد کرد و خود را با این برنامه تنظیم کرده اند و باید بگویم که رئیس جمهور در آمریکا مجری استراتژی هست، این استراتژی را به ترامپ داده اند که اجرا کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه فرصت‌ها برای جمهوری اسلامی ایران در مقابله با رویکرد آقای ترامپ وجود دارد؟
دو رویکرد یا پاسخ داخلی و خارجی پیش روی ایران هست، یک اینکه با توجه به سخنرانی‌های ترامپ که خواهان برجسته کردن شکاف دولت ملت در ایران هست، ایران مردم سالانه ترین کشور خاورمیانه است و باید پایه‌های مردم سالاری را تقویت کند. این خود یک تضمین محکم هست، در خصوص پاسخ خارجی می‌توانیم دو راهبرد داشته باشیم؛ پاسخ متوازن و پاسخ نا متوازن، پاسخ متوازن آنچیزی که آمریکا در مورد کارهای آقای ترامپ می گوید مثل حقوق بشر، برنامۀ موشکی که مد نظر دارد است. اما پاسخ نامتوازن را به گونه دیگری مثل یمن، سوریه، لبنان که در این سه مورد دست ایران باز هست باید پاسخ داد. به هر حال در این بازی هزینه‌های آمریکا بالا خواهد رفت و هرچه هزینه‌های آمریکا بیشتر شود، مدت زمان بیشتری را صرف خواهد کرد و با افزایش مدت زمان بیشتر، توانایی ایران افزایش خواهد یافت.
