پژوهشگر مسائل امنيتي
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
همكاري سياسي و راهبردي اسرائيل با هندوستان ريشه در دهه هاي گذشته و نگاه دو بازيگر به افزايش رابطه با هم داشته است. در اين بين براي بررسي بيشتر آینده همکاری نظامی و امنیت اسرائيل با هندوستان گفتگويي با دكتر عابدي داشته ايم:
واژگان کلیدی: آینده، همکاری، نظامی ، امنیت، اسرائيل، هندوستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح : اهداف اسرائيل از همکاری نظامی و امنیتی با هندوستان چيست؟
هند و اسرائیل خود را به‌عنوان دموکراسی‌های محصور شده‌ای می‌دانند که به‌شدت از جانب همسایگان خود که آموزش‌دهنده، تامین‌کننده‌ی مالی و محرک تروریسم هستند، تهدید می‌گردند. دو طرف روابط همکاری‌جویانه‌ی خود را یک الزام استراتژیک می‌دانند. یکی از اهداف استراتژیک هند، گسترش دامنه‌ی نفوذ خود در آسیای مرکزی است و در این زمینه با همسایه‌ی خود؛ پاکستان در رقابت می‌باشد. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی در کشورهای آسیای مرکزی به ویژه ازبکستان دارای نفوذ اقتصادی زیادی است. از آنجا که پاکستان نیز به دنبال گسترش روابط با اسرائیل است (به گونه‌ای که بحث آن در دوران پرویز مشرف مطرح شد)، هند از این لحاظ نیز نمی‌خواهد از همسایه‌ی خود عقب بماند. ناگفته نماند که با اعمال نفوذ پاکستان، هند نتوانست عضویت سازمان کنفرانس اسلامی را به دست آورد. موضوع بعدی که سبب نزدیکی دو طرف شده است، مبارزه با تروریسم است. اسرائیل اقدامات تلافی‌جویانه‌ی گروه‌های فلسطینی را تروریسم می‌داند و هند نیز درگیر افراط‌گرایی اسلامی است. از سوی دیگر، اسراییل هم‌مرز با کشورهایی عربی است که در چارچوب بحران اشغال فلسطین، با این رژیم روابط تیره‌ای دارند. بنابراین رژیم صهیونیستی از طریق گسترش روابط خود با هند می‌خواهد خود را از انزوای منطقه‌ای خارج سازد.
با این حال در روابط دو طرف موانعی نیز وجود داشته است که عمدتا از جهت‌گیری‌های سیاست خارجی آن‌ها نشأت می‌گیرد. هند به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران جنبش عدم تعهد، روابط نزدیکی با جهان شرق و کشورهای عربی داشته است، حال آنکه اسرائیل آینده‌ی خود را در روابط با ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا گره زده است. جمعیت وسیع مسلمانان در هند که با سرنوشت فلسطین پیوند دارند، مانعی دیگر بر گسترش روابط هند و اسرائیل می‌باشد. هند نگران این است که در صورت گسترش روابط با رژیم صهیونیستی، شهروندان مسلمان این کشور که بیش از ۱۰۰ میلیون نفر هستند، علیه دولت جهت‌گیری رادیکالی در پیش گیرند و در نتیجه‌ی آن روابط هند با کشورهای مسلمان، به‌ویژه کشورهای عربی تیره شود. در هر حال، گسترش روابط هند با اسرائیل تاکنون بیشتر در حوزه‌های اقتصادی، کشاورزی، علمی و نظامی صورت گرفته است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
فروش تسلیحات، ستون فقرات اقتصاد رژیم اسرائیل است، به گونه‌ای که ۱۵۰ کارخانه‌ی نظامی در سرزمین‌های اشغالی فعالیت دارند که درآمد آن‌ها حدود ۳/۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. پس از پایان جنگ سرد که رژیم صهیونیستی با افت فروش تسلیحات نظامی روبه‌رو شد، به دنبال مشتری برای رونق این صنعت می‌گشت. از سویی هند در ۱۹۹۹م درگیر بحران «کارگیل» و «کشمیر» بود که این امر هند را به سوی خرید تسلیحات بیشتر سوق می‌داد. گسترش روابط دیپلماتیک رژیم صهیونیستی با هند، زمینه‌های لازم را فراهم فراهم کرد و هند ۱/۶ میلیارد دلار سلاح از این رژیم خریداری نمود که تا ۲۰۰۶م به ۴/۴ میلیارد دلار رسید. فروش تسلیحات نظامی اسرائیل به هند به حدی بوده که رژیم صهیونیستی را جزء پنج کشور صادر کننده‌ی سلاح در دنیا قرار داده است و اسرائیل پس از روسیه، دومین فروشنده‌ی سلاح به هند می‌باشد. حوادث تروریستی ۲۰۰۸م در «بمبئی» سبب شد تا هند هزینه‌ی تسلیحاتی بیشتری را صرف کند و اسرائیل در اولویت خرید سلاح بود. در سال ۲۰۱۳م که مقامات نظامی اسرائیل از هند بازدید کردند، هندی‌ها از طرف اسرائیلی قول مساعدت همکاری سه میلیارد دلاری را برای تجهیز نیروهای نظامی هند به تکنولوژی‌های بالا گرفتند. با این حال اسرائیل و آمریکا نگران این هستند که گسترش روابط نظامی هند با ایران، زمینه‌ی در اختیار گذاشتن این تکنولوژی‌ها به ایران را فراهم نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : نگاه بازیگران منطقه ای به همکاری نظامی و امنیت اسرائيل با هندوستان چيست؟
ایران از جایگاه مهمی در سیاست خارجی هند برخوردار است. برخی از عواملی که ایران را در سیاست خارجی هند حائز اهمیت زیادی می‌سازند، عبارت‌اند از: نیاز هند به ایران برای موازنه با پاکستان، اهمیت روزافزون افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی در سیاست خارجی هند و جایگاه بی‌بدیل ایران برای دستیابی به آن منطقه و نیاز هند به متنوع‌سازی منابع تأمین انرژی.
باوجودآنکه هند روابط خود را با ایران در حوزه‌ای جدا مدیریت می‌کند و همواره سعی داشته رابطه با رژیم اشغالگر قدس، آن را متأثر نسازد، اما افزایش سطح همکاری‌ها و حوزه‌هایی که این ارتقاء در آن‌ها شکل می‌گیرد، می‌تواند یک نگرانی برای جمهوری اسلامی ایران در روابطش با هند باشد. همان‌گونه که گفته شد، هند مبنای خود را در سیاست خارجی، محاسباتِ محضِ هزینه فایده‌محور قرار داده و مبنای تصمیم‌گیری‌های این کشور، منافعی است که این تصمیمات برای آن به بار می‌آورند. لذا، با در نظر گرفتن سرعت رشد روابط این کشور با رژیم صهیونیستی -که چند برابر سرعت رشد روابط آن با ایران است- درصورتی‌که در آینده موقعیت انتخابی برای هند بین ایران و رژیم صهیونیستی ایجاد شود، احتمال آنکه این کشور رژیم صهیونیستی را انتخاب نماید زیاد است. چنانکه موضع این کشور در حمایت از رژیم در حمله به غزه در سال 2014، با موضع ج. ا. ایران در تضاد کامل قرار داشت. رأی این کشور در شورای حکام آژانس انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی ایران که منجر به ارجاع پرونده به شورای امنیت شد نیز یکی دیگر از مصادیق محاسبات مبتنی بر هزینه فایده‌ی این کشور است. می‌توان روابط هند و رژیم صهیونیستی را یکی از بزرگ‌ترین جلوه‌های ارزش‌زادیی از سیاست خارجی هند و عمل‌گرایی نتیجه‌محور در روابط این کشور، از آغاز دهه‌ی 1990 به بعد دانست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : آینده همکاری نظامی و امنیت اسرائيل با هندوستان چيست؟
با توجه به سرعتی که روابط هند و رژیم صهیونیستی طی بیست و پنج سال گذشته پشت سر گذاشته است، افزایش سطح همکاری‌ها و ارتقای روابط هند با این رژیم در آینده نیز دور از انتظار نیست. طی بیست و پنج سال گذشته، سنگ بنا و موتور محرک اصلی روابط دو طرف را، خریدهای تسلیحاتی و همکاری‌های نظامی آن‌ها شکل داده و همین عامل، می‌تواند در آینده‌ی نه‌چندان دور نیز به دیگر حوزه‌های روابط سرریز نماید. باید توجه داشت که عامل اصلی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی هند، سیستم هزینه فایده‌ی مادی این کشور است و هرچه سود بیشتری از رابطه با این رژیم نصیب هند شود، باید منتظر افزایش روابط و ارتقای سطح همکاری‌ها بود. علاوه بر قراردادهای تسلیحاتی، حوزه‌ی دیگری که احتمالاً در آینده‌ی نه‌چندان دور همکاری‌های بیشتری بین طرفین حول آن شکل خواهد گرفت، فناوری‌های فضایی و پرتاب ماهواره است؛ چنانکه این همکاری‌ها از سال 2002 آغاز شد و چنان پیش رفت که در سال 2008، ماهواره‌ی جاسوسی رژیم صهیونیستی (TecSAR) توسط یک ماهواره‌بر هندی به فضا پرتاب شد. ماهواره‌ای که یکی از کارویژه‌های آن، رصد و جاسوسی از فعالیت‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران است.
با توجه به موقعیت راهبردی هندوستان در اقیانوس هند و با توجه به تمایل صهیونیست‌ها برای باز کردن پای خود در این اقیانوس و افزایش عمق راهبردی خود، دیگر حوزه‌ای که احتمال افزایش همکاری‌ها در آن زیاد به نظر می‌رسد، حوزه‌ی دریانوردی و همکاری‌های مشترک نظامی در اقیانوس هند است. همان‌طور که در سال 2000 زیردریایی‌های صهیونیستی اقدام به پرتاب موشک‌های کروز با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای نمودند؛ اقدامی که بعید به نظر می‌رسد بدون اطلاع هند و جلب رضایت این کشور بوده باشد.
یکی دیگر از زمینه‌های همکاری که احتمال رشد آن در آینده نیز وجود دارد، همکاری هند با رژیم صهیونیستی در حوزه‌ی کشاورزی است. دو طرف از سال 2008 این همکاری‌ها را در قالب پروژه‌ی همکاری کشاورزی هند-رژیم صهیونیستی آغاز کردند و در این راستا، هم‌اکنون بیش از 15 مرکز کشاورزی رژیم صهیونیستی در هند دایر شده و به فعالیت می‌پردازند.
نکته‌ای که در تحلیل آینده‌ی روابط هند و رژیم صهیونیستی -علی‌الخصوص در حوزه‌ی خریدهای تسلیحاتی و همکاری‌های نظامی- باید در نظر داشت، این است که این رژیم در روابط خارجی و قراردادهای تسلیحاتی خود، هیچ ملاحظه‌ی حقوقی و انسانی ندارد و به هیچ قانون و کنوانسیون بین‌المللی راجع به محدودیت‌های فروش تسلیحات پایبند نیست. لذا، افزایش حجم و کیفیت این قراردادهای تسلیحاتی، در آینده نیز مورد انتظار است و بعید به نظر می‌رسد از سوی طرف ثالثی محدود شود. نیاز به کسب مشروعیت از سوی رژیم صهیونیستی و آسان و در دسترس بودن تسلیحات پیشرفته‌ی غربی برای هند از سوی این رژیم، عوامل اصلی ارتقای روابط طرفین در این حوزه است.
نکته‌ی مهم دیگر در مورد آینده‌ی روابط هند و رژیم صهیونیستی، نقش و تأثیر هندوهای افراطی در این زمینه است. علی‌رغم بهبود روابط هند و رژیم صهیونیستی از دهه‌ی 1990 به بعد، با روی کار آمدن نارندرا مودی در هند، روابط دو کشور به‌طور بی‌سابقه‌ای ارتقاء پیدا کرد. در کنار عوامل پیش‌گفته، با ادامه‌ی حکومت حزب بهاراتیا جاناتا در هند، انتظار می‌رود روابط دو طرف بیش‌ازپیش ارتقاء یابد.
