الياس واحدي
كارشناس مسائل تركيه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
چالش های مهم فراروی ایفای نقش و منافع ترکیه در سوریه
هرچند بعد از مذاکرات آستانه امیدواری زیادی در زمینه ایجاد صلح و ثبات در سوریه به وجود آمده است ولی تضمینی در خصوص سوریه یکپارچه با حاکمیت مقتدر وجود ندارد. در این زمینه تصویری از سرنوشت مشابه لبنان یا عراق در سوریه نیز وجود دارد که این شرایط سبب خواهد شد اوضاع در داخل سوریه متغیر باشد و ترکیه مجبور خواهد بود برای تامین منافع ملی خود سیاست هایش در باره سوریه و منطقه را متناسب با تحولات داخلی سوریه تغییر دهد.ساختار چند پارچه سیاسی در سوریه چالش های زیر را برای منافع ترکیه به همراه خواهد داشت:
- موجودیت مستقل کردی در سوریه که اصلی ترین تهدید امنیتی برای ترکیه است و هرچند در شرایط کنونی ترکیه توانسته تا اندازه زیادی این خطر را برطرف یا کم کند ولی مساله کردی در سوریه و عراق به منزله آتش زیر خاکستر خواهد بود و احتمال شعله ور شدن آن در آینده وجود دارد.
- رشد مجدد جریان های سلفی وتکفیری ؛ این جریان ها که بیشتر تامین کننده منافع عربستان ، امارات و برخی کشورهای دیگرعرب هستند هم رقیبی برای جریان های طرفدار ترکیه هستند و هم رشد دوباره افراطی گری اسلامی در سوریه نه تنها منافع ترکیه در این کشور بلکه در داخل را نیز تهدید خواهد کرد.
- نفوذ ایران و روسیه در سوریه که بعد از بحران سوریه در بین علویان و طرفداران حزب بعث سوریه به مراتب بیش از قبل شده است. این حوزه نفوذ مانند تجزیه طلبی کردی و سلفی گری عربی برای ترکیه تهدید تلقی نمی شود ولی رقیبی برای نفوذ ترکیه در سوریه محسوب می شود.
آینده نقش ترکیه در سوریه و سناريوهای آن
نقش ترکیه در آینده سوریه، بین تلاش برای الگو/ مدل قرارگرفتن و مداخله گری در سوریه خواهد بود. اگر اوضاع سوریه با ثبات باشد ترکیه سعی خواهد کرد تا از قدرت نرم خود مانند مسائل فرهنگی و نیز معرفی خود به مثابه مدل یا الگوی مناسب برای اداره کشور در سوریه بهره بگیرد ولی اگر شرایط در سوریه به سمت بی ثباتی و ناامنی پیش برود ترکیه مجبور خواهد بود با استفاده از نیروهای وابسته به خود در داخل سوریه در مسائل این کشور مداخله نماید و این مداخله نسبت به آنچه که اکنون در عراق اتفاق می افتد به مراتب بیشتر خواهد بود. در این خصوص اگر به موضوع از دریچه مناسبات ترکیه- سوریه نگاه کنیم می توان گفت: دست برتر از آن ترک ها خواهد بود. زیرا در گذشته ترکیه مجبور به همزیستی با همسایه ای بود که علاوه بر قرار داشتن در یک اردوگاه مخالف (اردوگاه سوسیالیسم در برابر غربگرایی ترکیه) منشاء ناامنی برای مناطق کردنشین ترکیه محسوب می شد ولی در دوره پیش رو این معادله برعکس خواهد شد. زیرا در آینده این ترکیه خواهد بود که دولت مرکزی سوریه را از طریق جریان های قانونی و غیر قانونی طرفدار خود در داخل تحت فشار قرار خواهد داد و فراتر از این ها دست ترکیه برای مداخله نظامی احتمالی در خاک سوریه در آینده نیز بازخواهد بود. این مزیت برای ترکیه در صورتی برقرار خواهد بود که دولت مرکزی نسبتا” یکپارچه در سوریه مستقر باشد ولی در صورت چند پارچه بود سوریه ، کار آنکارا به مراتب دشوار خواهد بود البته مقامات ترکیه با نصب العین قرار دادن تجربه شمال عراق سعی دارند در سوریه ابتکار عمل را در دست خود داشته باشند و از شکل گیری موجودیت مستقل کردی مانند شمال عراق در سوریه جلوگیری کنند. زیرا موضع نسبتا” انفعالی آنکارا در زمان اشغال عراق توسط آمریکا سبب شد تا اقلیم کردستان عراق بستر جان بخشی مجدد به پ.ک.ک باشد و ترکیه که در داخل تقریبا” پ.ک.ک را از بین برده بود با موج گسترده حملات این گروه با منشاء خارجی روبرو شود.
واژگان کلیدی: آینده، نقش، ترکیه ، سوریه ، سناريوهای
