آینده ایزدی ها در عراق -گفتگو با احسان هوشمند

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

ایزدی‌ها از اقلیت‌های مذهبی کرد هستند که در شمال عراق، سوریه، جنوب شرقی ترکیه و قفقاز زندگی می‌کنند. ایزدی‌ها به زبان کردی و با گویش کرمانجی صحبت می‌کنند . ایزدی یک دین باستانی بوده و در آئین‌های باستانی چون مانوی و زرتشتی ریشه دارد. ایزدی ها از اقلیت های دینی عراق بوده و هستند . در این حال برای بررسی بیشتر نقش سیاسی ایزدی ها در سیاست عراق ، جریان های سیاسی و گروهای فکری ایزدی و حمله داعش به ایزدی و آینده ایزدی های عراق گفتگویی با احسان هوشمند داشته ایم:

مرکز بین المللی مطالعات صلح: از نظر سیاسی ایزدی ها چه نقشی در سیاست عراق داشته اند؟

ایزدی های شنگال ساکن در مناطق مورد مناقشه کردستان عراق با دولت مرکزی هستند و تا بحران اخیر منطقه شنگال یا همان سنجار در خاک اقلیم کردستان قرار نداشت و جزء استان نینوا بود. البته گروهی دیگر از ایزدی ها ساکن استان دهوک هستند و در مجلس کردستان عراق دارای نماینده هستند، اما به طور کلی به دلیل حساسیت های مذهبی و نیز جمعیت کم چندان در بازی های سیاسی منطقه ایفاگر نقش نبوده اند .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: جریان های سیاسی و گروهای فکری ایزدی و ساختار گروهی و احزاب در داخل اقشار ایزدی وجود داشته است؟

در میان ایزدی ها اگر چه برخی احزاب در تلاشند تا جای پایی بیابند اما جمعیت کم این اقلیت مانعی بزرگی برای این مقصود است، سلسله مراتب خاص کاست گونه ای هم در جامعه ی ایزدی هست که نمونه ی آنرا در سایر اقلیت های دینی دیگر میتوان شاهد بود.

بالا ترین طبقات اجتماعی ایزدی، امیر هست و بعد، پسمیر، بابا شیخ، شیخ ، بابا فقیر، قوال و کوچک و مرید هستند. سلسله مراتبی متصلب در میان ایزدی ها وجود دارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط اقلیم کردستان و احزاب سیاسی مختلف با جامعه ایزدی چگونه بوده است؟

منطقه ایزدیها تحت نفوذ حزب دموکرات کردستان عراق قرار دارد. آنها با حزب دموکرات کردستان عراق رابطه مثبتی دارند. در حوزه فعالیت پارتی در استان دهوک روابط مستحکم با این حزب دارد. هر چند در ماه های اخیر پ ک ک در حال گسترش نفوذ خود در منطقه شنگال است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: طغیان داعش در مناطق ایزدی چه تاثیری داشته است؟

ما شاهد نسل کشی بی سابقه ایزدی ها در عراق هستیم، پس از حمله ی داعش، تقریبا تمام ایزدی های شنگال آواره و بی خانمان شدند، هم توسط عشایرهمسایه، وهمچنین توسط داعش مورد هجوم قرار گرفتند. در حمله ی داعش متاسفانه بیش ازسه هزار تن از زنان ایزدی توسط داعش به بردگی گرفته شدند، و اکثر آنها به رقه پایتخت داعش در سوریه منتقل شدند، وبه عنوان برده های جنسی ، مورد هتک حرمت قرار گرفتند و ضربات سنگین به پیکره ی ایزدی ها وارد کردند از جمله؛ آوارگی گسترده و کشتن مردها و برده شدن زن ها وقتل وغارت وجنایات بسیارخشن علیه ی آنها و از بین بردن اموال و دارایی ها آنان و وغارت اموالشان را می توان نام برد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: حمله داعش به ایزدی چه تاثیری در حوزه بین المللی وحوزه داخلی عراق داشتند؟

تلاشی جدی در سطح بین المللی برای یاری ایزدی ها صورت نگرفته است حمله داعش هنوز توسط نهاد های ذیربط بین المللی به عنوان نسل کشی پیگیری نشده است، تنها به چند گزارش قناعت شده است. به لحاظ حقوقی در شناساندن این جرم وجنایت سنگین داعش علیه ایزدیان تاکنون از سوی سازمان های بین المللی پی گیری خاصی صورت نگرفته است ، و حتی به لحاظ کمک های اجتماعی و رفاهی به این مردم کمک شایانی نشده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه وضعیت کنونی علل توجه پ ک ک به ایزدی عراق چیست؟

شنگال ازیک طرف همسایه ی منطقه کردنشین سوریه است که تحت تاثیر اقدامات حزب اتحاد دموکراتیک به رهبری صالح مسلم که شعبه ی سوری پ ک ک است، که آن منطقه حوزه نفوذ پ ک ک است، پ ک ک از گذشته درتلاش بوده که هژمونی خود را به جزء حوزه کردنشین ترکیه به سایر مناطق کرد نشین منطقه به خصوص کردستان عراق بگستراند که تا کنون در اقلیم کردستان موفق نبوده و دستاورد خاصی نداشته است. در اواخر انتخابات اخیر کردستان عراق شاهد بودیم که طرفداران پ ک ک حتی نتوانستند چند هزار رای کسب کنند تا در پارلمان نماینده ای را وارد کنند و به عنوان بخشی از نیروی سیاسی وارد پارلمان کردستان عراق شوند. طبیعتا در دوران اخیر جنگ با داعش در کردستان عراق پ ک ک با استفاده از فرصت به وجود آمده در تلاش است که هژمونی خود را در آن منطقه توسعه دهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کلی ایزدی های عراق برای پیوستن به اقلیم کردستان چیست؟

در موقعیت کنونی ایزدی ها در شرایط مطلوبی قرار ندارد که بتوان در مورد آن بحث کرد. گروهی قابل توجه از ایزدی ها خود را در چارچوب کردستان عراق تعریف می کنند، اما اینکه پ ک ک یا سایر گروهها بتوانند موازنه قوا را به نفع خود تغییر بدهد، باید صبر کنیم تا این بحران حل شود وایزدی ها به محل زندگی خود بازگردند بعد از آن می شود درباره وضعیت نظر داد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: بحث کانتون شنگال در مناطق ایزدی عراق یکی از بحث های مدنظر بود که این امر در واقع میتواند تحقق کامل بپیوندند؟

تا وقتی که شنگال به تمامی آزاد نشود؛ تا وضعیت امنیتی منطقه شکل طبیعی خود را نگیرد، این وضعیت نمی تواند چندان پایدار باشد، هر چند که تلاش پ ک ک می تواند زمینه برخی چالش های سنگین در کردستان عراق را میان گروههای کردی ایجاد کندو تا رویارویی این احزاب نیز کشید شود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: گسترش روابط گروههای ذی نفوذ کشورهای منطقه و نظام بین الملل در میان کدام جریان ها و گروه ها باایزدی های عراق بیشتر است؟

کل جمعیت ایزدی ها کمتر 150هزار نفرند، و هیچ تشکل سیاسی خاصی ندارند اگر چه ایران نفوذ گسترده ای در منطقه دارداما ایران کمترین ارتباط را با جامعه ایزدی دارد. اگر چه آئین آنها آئین ایرانی و فرهنگ ایرانی در میان آنها هویداست، اما به نظر می رسد که ایران و دولتمردان ایران کمترین تلاش را به ایجاد ارتباط با ایزدی ها داشته ند که باید از این نظر متاسف بود. هر چند که سازمان بین الملل و نهاد های بین المللی برای کمک های انسانی و امدادی تا حدودی همکاری کردند اما میزان این کمک ها هم متناسب با ابعاد فاجعه نبوده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده ایزدی های عراق به چه عواملی بستگی دارد؟

نمی توان انتظار داشت که ایزدی ها بتوانند نقش مهمی ایفا کنند چرا که به دلیل کمی جمعیت وزن لازم را برای تغییر معادلات سیاسی و تغییر موازنه قوا نخواهند داشت اما از بعدی دیگر با توجه به حجم گسترده جنایات صورت گرفته توسط داعش علیه آنان در آینده بیشتر از گذشته راجع به ایزدی ها خواهیم شنید.