مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
مذاکرات ایران و گروه 1+5 در ژنو برگزار و برای نخستین بار تیم مذاکره کننده رئیس‌جمهوری جدید شرکت داشت. مذاكراتي كه با ابراز خوش بيني هاي زيادي همراه شد. اما نوع كنشگري و رويكرد مسكو در قبال پرونده هسته اي ايران به نظر همچنان داراي ابهاماتي است . يعني اكنون كه بن بست پرونده هسته اي ايران آرام آرام در حال باز شدن است و ايران و امريكا و به عبارتي ايران و غرب گام هايي را براي تنش زدايي برداشته اند پرسش اين جاست كه موضع و رويكرد مسكو در قبال آينده اين تنش زدايي و حل مساله هسته اي ايران چيست؟ در همين راستا براي درك بهتري از نوع موضع گيري روسيه گفتگويي با محمد رضا فرقاني سفير پيشين و كارشناس مسائل اوراسيا داشته ايم:
واژگان كليدي: رويكرد روسيه در مساله هسته اي ايران، نگاه روسيه به پرونده هسته اي ايران، روسيه و تنش زدايي ايران و غرب، روسيه و حل مساله هسته اي ايران ، مخالفت روسيه با حل مساله هسته اي ايران
مركز بين المللي مطالعات صلح: با نگاهي به گذشته موضع گيري روسيه در پرونده هست هاي ايران اين رويكرد را چگونه مورد بررسي قرار ميدهيد؟
رويكرد روسيه در مساله هسته اي ايران رويكرد با ثباتي نبوده داراي فراز و نشيب هايي متناسب با دوره هاي مختلف اين كشور بوده است. روسيه در دوره رئس جمهوري مدودوف داراي موضع گيري متفاوتي نسبت به موضع گيري دولت كنوني بود. به عبارتي ميتوان گفت موضع گري دولت روسيه و مسكو نسبت به مساله هسته اي ايران متناسب با رئيس جمهور وقت روسيه ي و همينطور ناشي از اوضاع منطقه و بين المللي بوده است. در اين چارچوب مي توان به سير تاريخي موضع روسيه در مورد ايران پرداخت. در سالهاي 2006 تا 2010 كه آقاي مدودوغ رئيس جمهور روسيه بود موضع گيري روسيه به نوعي همكاري با امريكا و كشورهاي اروپايي شوراي امنيت سازمان و آژانس بين المللي هسته اي بود و منجر به اعمال فشار به جمهوري اسلامي ايران شد. يعني اگر چه تفاوت هايي بين موضع گيري روسيه با اروپا و امريكا وجود داشت اما در نهايت اين تفاوت آنچنان زياد و قابل ملاحظه نبود كه بتوان بر موضع گيري كشورهاي غرب تاثيرگذارد. اين امر موجب شد قطعنامه هاي كشورهاي غربي با تغييرات جزئي به تصويب شوراي امنيت سازمان ملل شود. اما در دوره پوتين موضع گيري دولت روسيه تغيير كرد كه يكي از دلايل آن به پوتين و ديدگاه اي پوتين در اين موضع برميگرد اما قسمت عمده تقويت موضع گيري هاي روسيه به اوضاع بين المللي و تفاوتهايي چون تغييرات در ليبي و فريب روسيه برمي گردد. به همين ترتيب در يك بررسي اجمالي سرنگون قذافي منجر به احساس غبن و ضرر مسكو در قبال سياست هاي امريكا شد و به همان نسبت تفاوت هايي در موضع گيري هاي روسيه در مورد ايران و همچنين موارد گوناگون ديگر جهان رخداد. اما از آنجايي كه موضوع ايران يكي از موضوعات مهمي بين المللي است روز به روز شاهد فاصله گرفتن مسكو از اروپا و امريكا بوديم تا جايي كه به ايستادگي روسيه در مقابل آنها منجر شد. عامل ديگر تاثير گذاري روسيه بر چين بود. مسكو توانست چين را با خود همراه كند و در حال حاضر چين و روسيه دو كشور عضو شوراي امنيت هستند و به نوعي در مقابل سياست هاي اروپا و امريكا ايستاده اند .
مركز بين المللي مطالعات صلح: سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه در باره مذاکرات ژنو با تغییر لحنی آشکار مذاکرات هفته گذشته را کم اهمیت خواند و ریابکوف صریحا اظهار داشت اتفاقی نیافتاده و صرفا چند قدم در مسئله ای بزرگ برداشته شده است. وي از همگان در خواست کرد لطفا برای نتایج نشست ژنو کف نزنند. با اين وجود در شرايط كنوني روسيه چه رويكردي در مساله هسته اي ايران دارد؟
من فكر ميكنم موضع گيري آقاي ريابكوب و همچنين وزارت خارجه روسيه در مورد ژنو موضع گيري بسيار درستي است. اينكه نبايد خيلي زود قصاوت كرد، خوشبين بود، با عجله و شتاب مسائل را بررسي كرد و واكنش نشان داد بيانگر موضع گيري خوب و نشان از واقع بيني روسيه در مورد ژنو دارد. اين موضع تقريبا به موضع ما و ايران نزديك است و خود بيان كننده گرايش هاي نسبتا خوب با ايران است. من فكر ميكنم كه از اين پس دولت روسيه با واقع بيني بيشتر و سياسي كه نبايستي در قبال امريكا و كشورهاي اروپايي صحنه را واگذار كند و حاضر به واگذاري امتيازات كلان به اين كشور ها شود عمل كند. همچنين روسيه تاثير مثبتي بر روي چين دارد تا موضع گيري ها نسبتا مثبتي در مورد پرونده هسته اي ايران داشته باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : بيشتر كشورها توام با خوشبینی نسبت به نتایج گفتگو ها و آینده آن ابراز خوشبینی کرده اند و ايران نيز از فضای مثبت حاکم بر مباحث سخن گفته است. اما رفتار مسكو موجب شده برخي تحليل گران به نارضايتي مسكو از روند حل مساله هسته اي ايران اشاره مي كنند. آيا روسيه قصد سنگ اندازي در حل مساله هسته اي ايران و رويكردي ضد ايراني چون طولاني تر شدن مذاكرات هسته اي و…. را دارد؟
من فكر نميكنم روسيه بخواهد در مورد اين امر سنگ اندازي خاصي كنند. چرا كه روس ها و ايران همكاري هايي داشته و روسها هم نسبت به اين موضوع كه مذاكرات آنها را از ايران دور نمي كند اطمينان دارند. اگر چه موضع گيريهاي دولت مسكو با واقع گرايي همراه باشد دولت روسيه تقريبا اطمينان كاملي را در مورد سرانجام مذاكرات هسته اي دارد .
مركز بين المللي مطالعات صلح : اگر ارتباط ایران و نظام بین الملل بر اساس تعامل سازنده به نتایج ملموسی به خصوص در مسئله هسته ای و در جهت حل منازعه ایران و آمریکا بیانجامد، موضع روسيه در اين مورد چيست؟
اين موضوع به ضرر روسيه نيست. روسيه بارها در مواضع خود اين امر را اعلام كرده است و از همكاري هر چه بيشتر ايران با سازمان ملل و آژانس استقبال ميكند. بنابراين اگر در نهايت مذاكرات به سمتي رود كه بتواند نگرانيهاي ايران و غرب را مرتفع كند باز هم در جهت خلاف روابط و منافع ايران و روسيه نخواهد بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح : آيا مسكو درصدد است كه با بازنگري در آينده نوع تنش زدايي ايران با غرب و حل بحران هسته اي ايران تلاش ميكند تا همچنان كارت ايران را در دست داشته باشد و عملا همچنان از قبل پرونده هسته اي ايران منافع و امتيازاتي بسياري را كسب كند؟
من با اين تحليل خيلي موافق نيستم كه روسيه همواره با كارت ايران بازي ميكند و به دنبال امتيازاتي بوده است. اگر چه برخي از اين رفتارها اين نظريه را تشديد ميكند اما من معتقدم كه روسيه داراي موضع گيري هاي خاص خود با توجه به منافع خود است.يعني اگر چه اشتباهاتي هم داشته، اما ما اميدواريم كه دولت روسيه اشتباهات قبلي را مرتكب نشود و هر دو كشور بتوانند با واقع بيني و منافع مشترك آينده روابط را رقم زنند و منافع را تامين كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: موضع ايران در پرونده هسته اي بايد به چه گونه باشد كه روس ها را به امتيازگيري بيشتر از ايران وا ندارد. آيا ایران باید با دیپلماسی هوشمندانه هم روسیه را راضی نگاه دارد و هم مسئله هسته ای خود را پیش ببرد؟
اكنون جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات بر حل مساله هسته اي تمركز دارد و بحث ايران و غرب مطرح نيست. ايران در اين مرحله به دنبال اين نيست كه روابط خود با امريكا تنظيم كند و بر آن تاثير گذارد و در مرحله كنوني در صرفا در چارچوب مسائل بين المللي به دنبال حل مساله هسته اي است. لذا جاي هيچ گونه نگراني روسيه وجود ندارد حتي اگر شرايط هم به گونه اي رود كه زماني تصمييم مذاكره با امريكا انجام گيرد باز هم به گونه اي نخواهد بود كه به روابط با روسيه لطمه خورد. روسها هم هر چند اطميناني از اين امر دارند اما ما هم بايد به روسها اطمينان دهيم.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
