فرزاد رمضانی بونش

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

مقدمه: افغانستان قبلا اعلام کرده بود در سال نو میلادی با سه کشور اروپایی پیمان راهبردی درازمدت امضا می کند. این پیمان ها اخیرا در سفر حامد کرزای آینده به کشورهای ایتالیا، فرانسه و انگلستان، در نخستین ماه سال جدید میلادی به امضا رسید و شامل بخش های های مختلفی چون دفاعی و امنیتی، کشاورزی، بهداشت، آموزش و پرورش، آموزش عالی ، فرهنگی و باستان‌شناسی، ایجاد اصلاحات ، ایجاد زیرساخت ها، معادن و است. در این بین برای درک بیشتری از اهداف دولت افغانستان از امضای چنین معاهدات و پیامدهای آن به گفتگویی با آقای محسن پاک آیین کارشناس مسائل افغانستان و رئیس ستاد افغانستان وزارت امور خارجه کشورمان نشسته ایم:

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به اهداف نظامی و امنیتی عقد پیمان های راهبردی دولت کابل با رم، پاریس و لندن در سفر اخیر کرزای به اروپا نگاهی داشته باشیم این اهداف شامل چه مولفه هایی هستند؟

روابط استراتژیک به مفهوم مناسبات ویژه دو یا چند کشور با یکدیگر است و لزوما به معنای انعقاد یک پیمان نظامی نیست، اگرچه می تواند روابط نظامی را نیز پوشش دهد. امضای پیمان های استراتژیک اخیرا مورد توجه سیاستمداران افغانستان قرار گرفته و این کشور در سال جاری چندین پیمان استراتژیک با کشورهای جهان امضا کرده است. چند ماه قبل آقای کرزی با هند پیمان استراتژیک امضا کرد و اخیرا در سفرهای اروپایی خود سندهای همکاری های دوستانه دراز مدت با کشورهای ایتالیا، فرانسه و انگلستان به امضا رساند. در واقع این پیمان ها، همکاری در حوزه های مختلف از جمله سیاسی،اقتصادی، بین المللی، آموزشی، فرهنگی و امنیتی را مطرح کرده است و صرفا یک پیمان نظامی و امنیتی تنها نیست. گذشته از این امضای این اسناد نشانگر روابط دوستانه افغانستان با کشورهای اروپایی است و از این بابت دارای اهمیت می باشد. البته در این پیمانها روند انتقال مسئولیت های امنیتی به افغانستان تا آخر سال 2014 میلادی نیز مورد نظر بوده است. در عین حال از نظر بسیاری از تحلیلگران، هدف مهم دولت افغانستان از امضای پیمان استراتژیک با اروپا را زمینه سازی و آماده سازی افکار عمومی جهت امضای پیمان استراتژیک با آمریکا می باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به در پیش بودن کنفرانس اقتصادی در ماه جولای ۲۰۱۲ توکیو دولت کرزای تا چه حدی تلاش میکند تا با عقد سندهای راهبردی با کشورهای اروپایی تداوم کمکهای اقتصادی به اقتصادی در حال رشد افغانستان را مهیا تر کند؟

 در آذر ماه رییس جمهور افغانستان در کنفرانس بن دوم، خطاب به وزرای خارجه حدود صد کشور جهان گفت کشورش برای تامین امنیت فراگیر و اقتصاد پایدار به حمایت مالی شما نیازمند است. این اظهارات نشان می دهد که یکی از اهداف امضای سندهای راهبردی با کشورهای اروپایی، تداوم کمک های اقتصادی به افغانستان بوده است. گذشته از این با توجه به اینکه مقامات آمریکایی گفته اند کمک مالی 12 میلیارد دلاری واشنگتن پس از سال 2014 به حدود نصف کاهش دهد، انگیزه آقای کرزای برای دریافت کمک مالی از اروپا مضاعف شده است. بر اساس پیمانهای امضا شده در اروپا، دولت ایتالیا پس از 2014 در زمینه های سیاسی، اقتصادی، مبارزه با مواد مخدر، اجرای قوانین، فرهنگی و رسانه ای همکاری خواهد کرد. فرانسه که قبلا 500 میلیون دلار به بازسازی افغانستان کمک کرده بود، این کمکها را ادامه خواهد داد. انگلیس هم بر تداوم تعهد مالی خود به افغانستان تاکید کرده است و در مجموع اگر این کشورها به تعهدات خود عمل کنند، افغانستان از کمک های اقتصادی خوبی برخوردار خواهد شد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: دولت کابل با توجه به برگزاری کنفرانس بن در آذرماه گذشته در جریان دهه‌ دگرگونی در افغانستان( سال 2015 تا سال 2025 میلادی) چه نگاهی به همکاریهای متقابل سیاسی با کشورهای متحد اروپایی دارد؟

پس از یک دهه جنگ بی حاصل دیپلمات های کشورهای ذی نفوذ در افغانستان توانستند مهمترین جلسه رایزنی درباره آینده این بحران را در بن برگزار کنند. هنوز خیلی زود است در مورد نتایج ملموس کنفرانس بن صحبت کنیم. در این نشست کشورهای اروپایی برای کمک به آینده با ثبات و توسعه افغانستان اعلام آمادگی کردند اما باید دید که کشورها تا چه میزان به تعهدات خود در آینده عمل می کنند و اصولاً وضعیت امنیتی این کشور در آینده تا چه حد زمینه را برای حضور اقتصادی جامعه بین الملل فراهم خواهد کرد. بر اساس مصوبه بن دو ، قرار شد که نیروهای خارجی از سال 2011 تا سال 2014 از افغانستان خارج شده و به تدریج برقراری امنیت در این کشور را به دست نیروهای امنیتی افغانستان بسپارند. در واقع آمریکا و اروپا قول داده اند که از افغانستان خارج شوند. در این بین اگر اروپا از افغانستان خارج شود، دلیلی برای حضور طولانی آمریکا در افغانستان وجود نخواهد داشت. در واقع پیروزی سیاسی حقیقی برای افغانستان خروج کشورهای ناتو و دخیل شدن مردم افغانستان در تامین امنیت این کشور است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: امضائ پیمان های راهبردی با کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه و ایتالیا تا چه حدی می تواند الگویی برای امضا سایر سندهای استراتژیک با کشورهای دیگر مانند آلمان و استرالیا باشد؟

با توجه به اینکه سیاست امضای پیمان استراتژیک افغانستان با اهداف کسب کمکهای  مالی و مشارکت اقتصادی با کشورهای جهان در دستور کار دولت این کشور است و این موضوع برای دولت افغانستان دارای اولویت است و به نظر میرسد که امضای پیمان هایی دیگر با کشورهای مختلف هم مد نظر باشد. یعنی در واقع این پیمان ها با اروپا می توان سرآغازی برای امضا پیمان با کشورهایی نظیر آلمان و استرالیا، برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز و همچنین آسیایی نظیر ژاپن قرار گیرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است در مورد همسایه های افغانستان هم رویکرد امضائ پیمان های راهبردی مورد توجه دولت کابل باشد؟

 بله. ممکن است این امر هم مورد نظر دولت کابل باشد .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: امضائ پیمان های راهبردی با کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه و ایتالیا چه تاثیری روی امضای پیمان استراتژیک میان دولت‌ افغانستان و ایالات متحده امریکا دارد؟

 همانگونه که گفته شد یکی از اهداف دولت افغانستان از امضای پیمان استراتژیک با اروپا زمینه سازی و آماده سازی افکار عمومی جهت امضای پیمان استراتژیک با آمریکا است. این پیمان کاملا با پیمان های امضا شده با اروپا تفاوت دارد و در واقع یک پیمان نظامی، امنیتی است که موجب ابقای پایگاه های نظامی آمریکا در افغانستان خواهد شد. این اقدام نه تنها علتی برای تداوم نظامیگری در افغانستان است بلکه تهدیدی برای کشورهای منطقه بوده و صلح و امنیت در افغانستان و منطقه را به خطر خواهد انداخت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نگاه شما آیا دولت افغانستان تلاش میکند تا با توجه به پیمان های امضا شده با ایتالیا فرانسه و انگلستان حضور غربی ها در افغانستان قانونمند کند و در کنار تامین امنیت دایمی در افغانستان، جلوگیری از خودسری نظامیان خارجی، و توجه به منافع ملی و حفظ تمامیت ارضی و استقلال کشور توجه داشته باشد؟

قطعا امضای این پیمان تلاش های دولت افغانستان و کشورهای منطقه برای استقرار صلح در افغانستان را به دلایل زیر تحت تاثیر قرار می دهد:

نخست اینکه ایجاد پایگاه های نظامی خارجی با جهت گیری کلی دولت افغانستان و جامعه جهانی در مسیر تمرکز بر راه حل های صلح آمیز مغایرت دارد.

دوم اینکه ایجاد پایگاه های نظامی خارجی موجب پایداری افراط گرایی در منطقه شده و امکان سرباز گیری افراطیان را افزایش می دهد.

سوم اینکه، تاکنون تروریسم تهدید مشترک کشورهای منطقه و فرا منطقه بوده و در میان این کشورها اجماعی برای مبارزه در این زمینه وجود داشته است. این اجماع با تاکید بر ایجاد پایگاه های نظامی خارجی تضعیف شده و تهدید حضور این پایگاه ها در کنار تهدید ناشی از تروریسم قرار خواهد گرفت و افغانستان تبدیل به تهدید مضاعف برای کشورهای منطقه خواهد شد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: امضای پیمان های استراتژیک افغانستان با کشورهای اروپایی چه تاثیری بر حضور نظامی و سیاسی بیشتر آنان در افغانستان، مخالفت های بیشتر همسایگان افغانستان و  گروه ها و احزاب داخلی دارد؟

اگر پیمان نظامی را اقدامی جهت تقویت بنیه نظامی یک کشور بدانیم، محتوای پیمان های استراتژیک افغانستان با کشورهای اروپایی، نظامی بودن مطلق این پیمان ها را نشان نمی دهد. لذا کشورهای منطقه آن حساسیتی که نسبت به تهدیدات پیمان استراتژیک افغانستان با آمریکا دارند را نسبت به امضای این پیمان با کشورهای دیگر ندارند. البته باید گفت علت حضور برخی از کشورهای غربی در افغانستان ، عمران و آبادانی این کشور نیست، بلکه این کشور ها اهداف مشکوک دیگری را دنبال می کنند. گذشته از این روند ده ساله حضور نیروهای خارجی در افغانستان نیز ، فاقد دستاورد مهمی برای ایجاد صلح و امنیت در این کشور بوده و بیگانگان فاقد اراده و توان لازم برای انجام تعهدات خود چه در عرصه تامین امنیت و چه در حوزه بازسازی افغانستان بوده اند. من معتقدم مردم افغانستان با توجه به غیرت دینی و ملی خود هرگز زیر سلطه بیگانگان نخواهند رفت و سرنوشت آمریکا و پیمان امنیتی این کشور با افغانستان نیز به سرنوشت شوروی سابق خواهد انجامید. البته در کنار سایر مباحث باید اشاره کرد که نگرانی هایی در مورد محتوای قراردادهای استراتژیک افغانستان با متحدان بین المللی اش وجود داشته است. بنابراین وزارت خارجه افغانستان گفته است که تمامی اسناد همکاری که میان افغانستان و متحدان بین المللی اش امضا می شود، قبل از آنکه جنبه اجرایی پیدا کند، باید مورد تایید پارلمان افغانستان قرار گیرد.