دکتر سید وحید ظهوری حسینی
کارشناس افغانستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
عوامل و متغیرهایی عدم معرفی کابینه افغانستان
چالش هایی از زمان شروع انتخابات پیش روی این دولت بود ، بحث انتخاب کاندیداها و دخالت هایی که صورت گرفت و بحث تشکیل دولت ملی و به طور کلی بحث های سیاسی شرایطی را ایجاد کرد که افغانستان را به چالش کشیده شد. به همین دلایل افغانستان در شرایط طبیعی قرار ندارد. بر این اساس احساس می شود که عدم وجود شرایط طبیعی برای انتخابات و تعیین فرد مشخصی به عنوان رئیس جمهور باعث به تأخیر افتادن پروژه تعریف وزرا و کابینه و همچنین تعیین همکارهای دولت و سایر نهادهای حاکم بر افغانستان شده است.
اختلاف سلیقه ها بین دو کاندید دولت وحدت ملی مطرح است. هر کدام از این دو طرف تقریبا حاکم کشور محسوب می شوند و هر کدام به نوعی رئیس جمهور هستند.
در سیستم پارلمانی در افغانستان تا حدودی مسائل حل می شود و شرایط حقوقی خاصی پیدا می کند. اما در حال حاضر هم آقای عبدالله و هم آقای اشرف غنی رئیس جمهور محسوب می شوند . احساس می شود که هر کدام از این ها به دنبال تامین حقوق و یا تسری حاکمیت و یا خواسته های خود در نهادهای مختلف هم چنان در کابینه و وزارتخانه ها هستند. این موضوع تا حدود زیادی باعث ایجاد مشکلات مختلفی شده است و تاخیر تعیین وزرا هم به خاطر بعضی از اختلاف سلیقه ها و دخالت ها پیش آمده است. همچنین هرکدام از آن ها حامیانی داشتند و این حامیان نیازمند معرفی افرادی هستند که از قدرت هر یک به تنهایی خارج است. بر این اساس تا حدودی مجبور هستند که ملاحظاتی را در نظر بگیرند تا چالش بزرگتری به وجود نیاید. شرایطی که فعلا وجود دارد به دنبال انجام مصالحه ملی در افغانستان هستند.
نگاه اشرف غنی و هواداران و هم فکران به تشکیل کابینه
تیم مهم و معروفی که از آقای اشرف غنی حمایت می کنند، تیم های پشتون هستند .آنها از نظر گرایشات سیاسی، سکولارها و کسانی که بعد از مهاجرت از کشورهای اروپایی و غربی به افغانستان آمده اند هستند. آنها هم چنان با کشورهای خارجی همکاری و ارتباط دارند و خواهان اعمال سلیقه ها و خواسته های خود هستند. این قشر از افراد به نوعی در حاکمیت افغانستان با همکاری اشرف غنی می خواهند حاکمیت پیدا کنند. اما امروزه اکثریت مردم سعی می کنند به نوعی از حصار قومیتی خارج شوند و مردم علاقمند به حاکمیت قوم و یا قشر خاصی در افغانستان نیستند. من فکر می کنم که این چالش بزرگ برای آقای اشرف غنی وجود دارد که او بر عکس خواست مردم به دنبال حاکم ساختن یا معرفی کردن وزرا و تسری حاکمیت خود از طریق قومیت و یا جریان خاصی مانند جریان های سکولارها در افغانستان هست.
نگاه تیم اصلاحات هم گرایی به تشکیل کابینه
تیم اصلاحات همگرایی یا آقای دکتر عبدالله به دنبال جذب نیروهای خوب و قوی جهادی در افغانستان است. می دانیم که امروز تعداد زیادی از نیروهای جهادی در جریان مبارزه در جهاد از تحصیلات عالی و کسب مدارجی مانند این محروم ماندند. خیلی از آن هایی هم که درحال حاضر در راس هستند و فرماندهی را بر عهده دارند از مدارک تحصیلی بسیار بالایی برخوردار نیستند. اما در مقابل تیم آقای اشرف غنی متشکل از افراد تحصیل کرده بیشتری است که می تواند برای برخی از گزینش های خودش از آن ها استفاده کند. این افراد در جهاد مشارکتی نداشته اند.
گذشته از این انتخاب افراد برای تصدی مسئولیت ها-مسئولیت ها از سوی پارلمان افغانستان تایید می شود- معیارهای مختلفی (چون تحصیل کرده و متعهد و یا شرکت در جهاد وجود دارد ) در این بین من فکر می کنم که فعلا تیم آقای دکتر عبدالله سعی دارد که نیروهای جهادی متعهد و متخصص را وارد حاکمیت کند و با آن ها وارد همکاری شود تا بتواند بقای حضور خودش را در دولت به دست بیاورد.
نقش گروه ها و اعضایی مثل حکمتیار و … در تشکیل و چینش کابینه
معاون و یک سری از افراد گروه دکتر عبدالله عضو حزب اسلامی هستند. لذا باید وزیرانی را از اعضای گروه آقای حکمت یار انتخاب کند. لذا مسلم است که آن ها هم در انتخاب افراد نفوذ دارند. حضور اپوزیسیون یا مخالفین دولت یا گروه هایی مانند حکمتیار و تحرکاتی که امروز آقای حکمت یار در کنار طالبان تا حدودی شرایط را برای تأمین امنیت در کشور به وجود آورد .
مسلم است که نفوذ آن در تصمیم گیری با آقای دکتر عبدالله ممکن است باعث اختلاف دیگری شود و حل کردن آن هم تا حدودی سخت است. این گروه ها هم خواهان نفوذ و یا به دست گرفتن قدرت هستند و می تواند چالش هایی را در کشور به وجود بیاورد. این مسائل باعث تاخیر و طولانی شدن انتخابات اعضای کابینه شده است.
سناریوهایی برای دولت آینده افغانستان
قاعدتا دولت باید دو ماه بعد از مراسم تحلیف، باید اعضای کابینه را معرفی می کرد. اما این امر با اختلافاتی رو به رو شد و چالش هایی را در پیش رو داشت. این مسائل باعث شد که از موضوع اصلی که انتخاب اعضای کابینه است، دور و به این مسئله نپردازند. من فکر می کنم که این موضوع مهمی باید قبلا انجام می شد. در این شرایط امیدوار هستیم که این امر بر اساس ضوابط و وعده ها اجرا شود. یعنی از اقوام و اقشار و سلیقه های مختلف دعوت شوند و آن ها را در کابینه شریک سازند و اعضای کابینه را سر موعد معرفی کنند.
گرچه امروز معاونین هر دو نفر،( هم رئیس جمهور و هم رئیس اجرایی ) این موضوع را مطرح کرده اند که اخیرا 80 تا 90 درصد مسائل تشکیل کابینه برای معرفی اعضای کابینه حل شده اما باید در نظر داشته باشیم که این یک طرف قضیه است و اگر این امر حل شود، موضوع باز هم به پارلمان ربط پیدا می کند. یعنی در پارلمان هم این مشکلات و موانع وجود داشته است. لذا این دو تیم باید سعی کنند قبل از مشکلات با پارلمان سلیقه های مختلف را اعمال کنند و به خواسته ها تحقق ببخشند تا در پارلمان مانعی وجود نداشته و انتخاب صورت گیرد.
یعنی اگر تشکیل کابینه افغانستان بر سر موعد هم انجام می شد، در پارلمان چالش دیگری داشتیم که احتمال داشت بعضی از اعضا رای نیاورند. در حال حاضر اگر تا ده روز دیگر معرفی کابینه صورت گیرد (رای اعتماد به اعضا به صورت کامل و کل کابینه به صورت نسبی 70 تا 80 درصد انجام شود) کابینه تشکیل می شود. زیرا ممکن است بعضی از آن ها رد صلاحیت شوند و یا نتوانند رای اعتماد بگیرند.
تاثیرات عدم تشکیل دولت در حوزه های گوناگون
مسلم است که در حال حاضر دولت نمی تواند هیچ گونه مشروعیتی داشته باشد. در حال حاضر قوای سه گانه افغانستان با هم هماهنگ نیستند و اعضای هر سه قوه به صورت ناهماهنگ با هم کار می کنند. این موضوع زمینه دخالت و حضور افراد غیر متخصص و غیر قانونی را مساعد می سازد . همچنین پارلمان افغانستان که متشکل از نماینده های کشور است، هیچ گونه اعمال نفوذ و اعمال نظری ندارند و نسبت به آن ها بی اعتنایی صورت گرفته است. این موضوع ممکن است که استحکام دولت وحدت ملی را به خطر اندازد. لذا اگر هر چه زودتر این موضوع در پارلمان مطرح شود و پارلمان به اعضای کابینه رای اعتماد دهد، می تواند دولت وحدت ملی را قوی تر و بنای آن را مستحکم تر کند. در غیر این صورت هم عدم مشروعیت و هم امکان از هم پاشیدگی و احتمال گسستگی در وحدت ملی به وجود می آید
واژگان کلیدی: چالش، معرفی کابینه ، دولت وحدت ملی، افغانستان،
