فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در هفته هاي گذشته روند حملات از سوي نظاميان افغان به نيروهاي ناتو افزايش يافته است و اخيرا نيز هواپیمای مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا که برای بررسی موضوع حمله نیروهای دولتی افغانستان به نظامیان خارجی به افغانستان سفر کرده بود در پایگاه نظامی بگرام مورد اصابت موشک قرار گرفت. در اين بين براي بررسي بيشتر علل حملات به نيروهاي ناتو، رابطه و وضعيت نيروهايي افغانستان و ناتو و تاثيرات اين حملات به گفتگويي با پيرمحمد ملازهي كارشناس مسائل افغانستان پرداخته ايم:
واژگان كليدي: ناتو، افغانستان، ارتش، پليس، امريكا
مركز بين المللي مطالعات صلح: در چند هفته گذشته چندین مورد حمله از سوي نیروهای پلیس و ارتش افغانستان به نیروهای امریکایی و ناتو گزارش شده است. علل اصلي افزايش اين حملات چيست؟
از يك سو اين موضوع مطرح است كه اين نيرو هاي عاملان نفوذي طالبان هستند. طالبان هم در مواردي اعلام كرده است كه حملات كار آنها بوده است، در مقابل هم برخي ديگر از حملات را نپذيرفته است. در بعد ديگري اكنون دولت افغانستان شبكه هاي اطلاعاتي كشورهاي همسايه را عامل حملات به نيروهاي ناتو مي داند، اما حقيقت آن است كه انگيزه هايي هم در بين نيروهاي افغان براي حمله به نيروهاي ناتو وجود دارد. اين امر از دو سو مورد تحليل است: نخست از يك سو نيروهاي پليس و ارتش افغانستان عمدتا از نيروهايي انتخاب ميشوند كه ريشه در مناطق روستايي دارند. وقتي نيروهاي ناتو به روستا ها حمله مي كنند، برخورد و يا كشتاري انجام ميدهند و عملا غير نظاميان خسارت مي بينند انگيزه و يا حداقل سوالي براي نيرو هاي افغاني نسبت به عملكرد ناتو به وجود مي آيد تا با توجه به اين انگيزه ها مقابله و يا انتقام گيرند. نكته دوم اين است كه برخورد نظاميان ناتو با افغان ها برخورد تحقير آميزي است و حتي در آموزش نيرو ها به مربيان ناتو تيراندازي ميشود. يعني هر چند برخي از علل اين حملات را انگيزه شخصي دانسته اند اما انگيزه شخصي در زماني است كه تحقير از سوي نيرو هاي ناتو انجام ميگيرد. گذشته از اين علت ديگر اين حملات را هم ميتوان نفوذ طالبان در بين نيرو هايي افغان ديد. در اين حال طالبان از گذشته تلاش كرده در بين نيرو هاي افغانستان نفوذ كند و حتي در مواردي با انجام عمليات فردي و يا گروهي( مانند هلمند) اين نيروها به طالبان پيوسته اند. در اين راستا طالبان هم تلاش ميكند تا همه اين گونه از عمليات ها را بر عهده گيرد تا قدرت خود را به نمايش گذارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح:اگر به حمله موشكي به هواپیمای مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا در پایگاه نظامی بگرام نگاهي داشته باشيم نقش طالبان در اين امر تا چه حدي است ؟
حقيقت اين است كه قبل از هر چيز بايد دانست كه هدف دمپسي از سفر به افغانستان چه بوده است. در اين حال بايد گفت آنچه كه اعلام شده است آن است كه اكنون امريكايي ها به شدت نگران حمله نيروهايي پليس و ارتش افغانستان به نيرو هاي امريكايي و ناتو هستند و در هفته هاي اخير هم اين امر تبديل به مشكلي اساسي شده است. چنانچه حتي حملاتي به مربيان ناتو در حين آموزش شده است. در اين بين سفر دمپسي براي چاره اي براي فكر به حملات به نيروهاي ناتو بيانديشند چرا كه اگر اين روند ادامهه يابد وضعيت براي نيروهاي خارجي خطرناك خواهد شد. در اين حال با توجه به حملات به هواپيماي دمپسي در منطقه اي كاملا نظامي بگرام (حمله با دو موشك) ديدگاه هاي متفاوتي در اين زمينه وجود دارد. از يك سو اين حمله را ميتوان به طالبان منتسب كرد. چرا كه طالبان اعلام كرده با اطلاعات دقيق به هواپيماي دمپسي حمله كرده اند. در اين حال هم اين موضع هم مطرح شده است كه ممكن است افرادي از ارتش افغانستان دست به چنين عملي زده اند. البته تاييد و يا رد نظرات نياز به اطلاعات دقيق دارد. اما مهم اين است كه حمله به پايكاه بگرام با توجه به تور امنيتي چند لايه آن بيانگر آن است كه هر كسي كه عامل اين حمله بوده است توان تكرار اين امر را هم دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به دنبال حملات پی در پی سربازان افغان به نظامیان خارجی، شورای امنیت ملی افغانستان برای جلوگیری از ادامه این حملات، نشست فوق‌العاده اي با حضور حامد کرزی برگزار کرد و راه‌های جلوگیری از نفوذ مخالفان در نهادهای امنیتی افغانستان را مورد بررسی قرار داد. در اين حال با توجه به دستور حامد کرزی به نهادهای امنیتی افغانستان به منظور تقویت بیشتر تشکیلات پلیس و ارتش راهكارهاي كنوني كابل براي افزايش حملات بيشتر نيروهاي افغان برضد نيروهاي ناتو چيست؟
اينكه كابل چگونه از نفوذ طالبان در بين نيروهاي افغاني جلوگيري كند خود چالش بزرگي براي دولت افغانستان است. اكنون دولت 350 هزار نيرو در ارتش و پليس استخدام كرده است و اكنون اگر بخواهد دوباره در نحوه ورود نيروهاي امنيتي و ارتش و نيروهاي وارد شده به داخل نهادهاي نظامي و امنيت افغانستان بازنگري داشته باشد اين امر هم هزينه بر و هم زمان بر است . گذشته از اين نيرو هايي كه در بدنه ارتش و پليس جذب شده است از همان جامعه اي جذب شده است كه از حضور ناتو ناخرسند است. گذشته از اين نيز قانوني از زمان وردك در ارتش بنيان نهاده شده است كه گزينش براي ارتش و پليس بايد بر اساس سهميه بندي هاي قومي باشد. يعني دولت عملا نمي تواند تاجيك ها …را بيشتر از پشتون ها استخدام كند. در اين حال (بايد در نظر داشت كه احتمال نفوذ طالبان در بين نيروهاي نظامي پشتون بيشتر است). گذشته از اين نيز نمي توان به طور قطع شيوه اي را به كار بست كه نيرو هاي نظامي افغان در هيچ مقطعي جذب طالبان نخواهند شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در مورد افزایش حملات نیروهای افغان به نظامیان خارجی اظهار نگرانی كرده است . در اين حال ناتو چه راهبردي را براي مقابله با اين حملات به كار خواهد بست؟
در واقع اگر امريكايي بخواهند جلو حملات بييشتر نيروهاي افغان به نيرو هاي ناتو را گرفته و آن را تحت كنترل درآورند بايد رفتار كلي خود را تغيير دهند و نوعي استراتژي نوين در اين حوزه طراحي كرده كه در آن حداقل سربازان ناتو براي رويارويي با مردم افغانستان توجيه شوند. مثلا مسجد براي مسلمانان محترم است ولي امريكايي ها حتي با كفش وارد آن شده و به دنبال طالبان مي گردند. امري كه براي مردم قابل قبول نيست. بنابراين رفتار نيروهاي ناتو با سنت هاي ديني و فرهنگي افغان ها مغايرت دارد. من فكر ميكنم در شرايط كنوني اينگونه از حملات افزايش پيدا خواهد كرد و راه حل نهايي آن است كه امريكايي ها از اين كشور خارج شوند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي بر اين نظرند كه فرماندهان نیروهای امريكايي در افغانستان سعی دارند استراتژی آمریکا در جنگ افغانستان را تغییر دهد. اين امر تا چه مي تواند مورد نظر باشد؟
اين امر ميتواند مورد نظر باشد. چرا كه در گذشته نيز اين امر مورد بررسي و بازبيني قرار گرفته است. بايد گفت آنچه در تغيير استراتژي نبايد مد نظر باشد دور زدن دولت افغانستان و مذاكره مستقيم پشت پرده با طالبان و توافق با طالبان براي واگذاري مناطقي از شرق و جنوب است. امري كه به نظر من مهمترين مساله اي است كه مي تواند آينده افغانستان و حتي پاكستان و منطقه را رقم زند. يعني امريكايي ها با درك مشكل اگر دولت افغانستان را دور زنند بازنده اصلي دولت افغانستان است. در اين راستا گذشته از طرح پترائوس( مناطقي را در اختيار طالبان گذارند و تعدادي از پستها را در اختيار گيرند) اگر اين امر با همكاري دولت افغانستان روبرو نشود توافق ديگري از سوي امريكا با طالبان عملي خواهد شد. امري كه بحث هايي را در مورد تجزيه افغانستان پررنگ ميكند. يعني اگر قرار باشد امريكايي ها مناطق پشتون نشين را در اختيار طالبان قرار دهند آنها به بقيه مناطق چشم طمع خواهند داشت، بنابراين ممكن است بقيه قوميت ها حساب خود را از پشتون ها جدا كنند. يعني عملا يك پشتونستان و يك خراسان تشكيل گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: کشتار نظامیان خارجی در افغانستان را به وسیله نیروهای پلیس و نیروهای امنیتی افغانستان چه تاثيري بر نوع همكاري دولت افغانستان با ناتو خواهد داشت ؟
به نظر من اين امر تاثيرات بسياري دارد. حداقل اين امر آن است كه فرماندهان نظامي ناتو و امريكايي را نسبت به نيروهاي افغان بي اعتماد كرده است. يعني هر چند قبلا افغان ها و ناتو در عمليات هاي مشترك شركت مي كردند و در خوابگاه ها، پادگان ها و.. مشترك حضور داشتد، اما اكنون اين اطمينان وجود ندارد و در واقع بي اعتمادي بين بين ناتو و نيروهاي افغان منجر به جداسازي مراكز رفت و آمد، عمليات و…ميشود. يعني اگر كشتارهاي اخير در قالب نيروهاي افغاني بر ضد ناتو توسط طالبان باشد يكي از موفق ترين برنامه هاي طالبان بوده و طالبان موفق شده بي اعتمادي را بين نيروهاي ارتش با پليس در سطحي افزايش دهند كه دو طرف نتوانند با هم همكاري كنند. گذشته از اين هر چند در مورد نوع تعهدات مالي كشورهاي غربي به افغانستان به نظر نميرسد اين امر تاثيري در ميزان كمك هاي متعهد شده با اين كشور داشته باشد (چرا كه برخي از كمك كننده ها نيرويي در افغانستان هم ندارند، اما اين بي اعتمادي در كوتاه مدت هم از بين نخواهدرفت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به ادعاهاي طالبان تا چه حدي ميتوان گفت طالبان در بين نيروهاي امنيتي نظامي و پليس افغانستان نفوذ پيدا كرده است؟
واقعيت آن است كه نمي توان برآورد دقيق و كاملا درستي در مورد ميزان نفوذ طالبان در بين نيرو هاي نظامي انتظامي و امنيت افغانستان اعلام كرد. تنها مي توان گفت احتمال نفوذ طالبان در بين اين نيروها وجود دارد و طالبان از چندین زاويه مي توانند در بين نیروهای پلیس و ارتش افغانستان حضور يابند. نخست از راه استخدام ها بر مبنای سهمیه بندی قومی از اين زاويه طالبان فرصت دارند که افرادي را به عنوان داوطلب وارد ارتش و پلیس ملی و دستگاه های امنیتی کنند . دوم طالبان از راه خانوادگی و قومی تلاش می کنند با افرادی را که در ارتش یا در پلیس خدمت می کنند ارتباط برقرار کرده و آن ها را جذب کنند. گذشته از اين نيز برخي از نيروهاي طالبان با سلاح و امکانات تسلیم دولت می شوند. سپس این افراد وارد پلیس و نیروهای محلی می شوند اما يا وابستگی خود را با طالبان حفظ ميكنند و يا به طالبان برمي گردند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: تا چه حدي ممكن است حملات نيروهاي نظامي افغاني بر ضد نيرو هاي ناتو افزايش يابد؟
به نظر من اينگونه از حملات افزايش خواهد يافت. چرا كه تا زماني كه امريكايي ها و ناتو در افغانستان حضور دارد، بايد اين امر را بپذيرند كه از سوي نيروهاي پليس و ارتش و.. افغانستان و يا حتي در قالب لباس پليس و ارتش افغانستان حملات رو به افزايشي بر ضد آنها انجام گيرد.
