استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

 سفر اخیر نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به کشور عمان و دیدار با مقامات پادشاهی نشانگر دور نوینی از عادی‌سازی روابط با کشورهای عرب منطقه است. برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی  با دکتر علی بیگدلی و کارشناس مسائل منطقه داشته‌ایم:

واژگان کلیدی: پیام ها، عمان، پیامدهای سفر نتانیاهو ، قابوس، عمان، اسرائیل

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف سفر نتانیاهو به کشور عمان چیست؟

 اگر نگاهی به مناسبات منطقه ای عمان با کشورهای غربی داشته باشیم اسرائیل می‌خواهد از این سفر استفاده کرده و بین ایران و عمان فاصله ایجاد کند. مسئله دوم این است که نتانیاهو تلاش می کند این سفر مقدمه ای باشد برای اینکه اسرائیل بتواند با شیخ نشین های دیگر خلیج فارس نیز رابطه خود را عادی و افزایش دهد. همچنین بین با توجه به اینکه آقای بن علوی اسرائیل را به عنوان یک هویت با واقعیتی قابل رد کردن نیست مورد اشاره قرار داد، این امر به نوعی دستمزدی برای سفر نتانیاهو کشور عمان بود. در واقع همانگونه که این سفر پذیرفته می شود در آینده نزدیک نیز مبادله سفرا انجام می پذیرد و شیخ نشین های خلیج فارس نیز می‌توانند از این موقعیت استفاده کنند.

 در واقع همزمان با سفر نتانیاهو به عمان تیم ورزشی اسرائیل و وزیر ورزش این کشور نیز  به دبی رفت. در واقع این مسائل به نوعی زمینه سازی برای عادی سازی روابط اسرائیل با شیخ نشین‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس به ویژه عربستان است.  دلیل دیگر آن است با توجه به اینکه آقای محمود عباس نیز قبل از آن به عمان عنوان سفر کرده بود عمان می تواند نوعی نقش میانجی گری و واسطه گری بین فیلم فلسطینی ها را بازی کند. در واقع با توجه به سابقه عمان در میانجیگری بین بازیگران مختلف مسقط می تواند به نوعی نقش منجی بین فلسطین و اسرائیل باشد.  

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای عادی سازی روند عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی به ویژه عمان برای ایران و کشورهای عربی چیست؟

 در واقع باید گفت که کشورهای عربی از قبل مقدمات و بسترهای را برای عادی سازی روابط خود با اسرائیل پیگیری کردند و در واقع نتانیاهو بعد این سفر را به کشور عمان انجام داده است. اما در واقع آنها تلاش می‌کردند که این امر را برملا کنند و این نوع حجاب را از دنیای عرب بردارند و علیرغم میل مردیم این کشورها به اسرائیل نزدیک شوند

با توجه به نوع واکنش هایی که ایران از خود نشان داده است و محکومیت این سفر همچین حضور هیئتی از ایران در عمان برای بررسی بیشتر این موضوع در واقع به نظر می‌رسد عمان به طرف ایرانی اشاره کرده است که نمی توان دیگر اسرائیل را نادیده گرفت منافع ملی عمان ایجاب می‌کند که با اسرائیل روابط را برقرار کند.

 در واقع با توجه به اینکه از دیدگاهی که با توجه به نقشه میانجی گرانه پادشاه عمان ما همیشه فکر می کردیم که این نقش بسته همیشه می‌تواند به نفع تهران باشد و این کشور در ارتباط با ایران این نقش را بازی می کند اما اکنون این این بازیگری به نفع جمهوری اسلامی ایران نیست ولی به نفع ولی به سود کشورهای عربی به نوعی نیست ادرس جهت عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی تلقی می گردد. .  در واقع با روندی که اکنون شروع شده است و در آینده نزدیک باید گفت مبادله سفیر بین اسرائیل و کشورهای عرب باشیم. همچنین از جهت امنیتی ما در تهران در انزوای امنیتی بیشتر قرار میگیریم و این امر یکی از اهداف اسرائیل است که به نوعی با عادی سازی روابط خود با کشورهای عربی منطقه تهران را در انزوای بیشتری قرار دهد.  رویکردی که در اروپا نیز مدنظر است تا ایران را در اروپا نیز تحت فشار بیشتری قرار دهد.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به سطح روابط اقتصادی اسرائیل و کشورهای عربی منطقه نگاهی داشته باشیم سفر نتانیاهو به عمان چه پیامد هایی می تواند در ابعاد تجاری داشته باشد؟

 بر اساس اظهارنظر خبرگزاری ها حدود 1۶۰ شرکت تجاری متعلق به اسرائیل در ریاض مشغول فعالیت هستند، اما با نام های عربی در حال فعالیت هستند بسیار اهمیت دارد. در واقع اسرائیل تلاش می کند تا فضای اقتصادی در جهان عرب را اختیار درآورد. روابط سیاسی که اکنون به شکل آشکاری ظهور و بروز پیدا کرده است.

اسرائییل به سرعت در حال حضور و نفوذ بیشتر در اقتصاد کشورهای عربی منطقه است. امری که بعد شاید بعد از جنگ ۱۹۶۷ بی سابقه بوده است. بعد از آن دوران اسرائیل و کارشناسان این نتیجه رسیدند که تکرار جنگ با اعراب به نفع اسرائیل نیست و اسرائیل باید کاری کند که در بازار ۲0۰ میلیونی کشورهای عربی حضور یابد. لذا یکی از انگیزه های مهم اسرائیل برای حرکت به سوی کشورهای عربی است تا بازار کشورهای عربی را به دست آورد. از این جهت حمایت امریکا از اسرائیل می‌تواند منافع گسترده ای برای آنها در پی داشته باشد. یعنی مثلث آمریکا عربستان و اسرائیل هر روز فشار بیشتری بر ایران قرار می دهد.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: امروزه بین المللی بازیگران عمده نظام بین الملل چه نگاهی به روند عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی دارند

 اسرائیل و عادی سازی روابط خود با کشور عربی را با امریکا هماهنگ کرده است. همچنین کشورهای مهم اروپایی همچون آلمان، انگلستان ، روسیه و فرانسه نیز موافقت خود را با عادی‌سازی روابط اسرائیل و دنیای عرب انجام داده اند. این امر به ویژه در حوزه های مواد غذایی و کشاورزی در جهان عرب می تواند بخشی از نیاز کشورهای عربی را تامین کند. غربی ها با این رویکرد اسرائیل موافق هستند. به نظر قرار است تا زمانی که نتانیاهو در قدرت حضور  دارد این امر به نقطه نهایی خود برسد. در واقع ممکن است در آینده نزدیک و تبادل سفیر بین اسرائیل و کشورهای عربی بی انجامد.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا اکنون نقش عمان در روابط اسرائیل با کشورهای عربی بیشتر نقش تسهیل‌گر است؟

بله همین گونه است. به نوعی نتانیاهو با همین قصد به عمان سفر کرد. دید عمان در مورد پذیرش واقعیت اسرائیل و بی سابقه بودن اظهار نظر مقامات عمانی در مورد اسرائیل با توجه بیطرفی عمان در مسائل بین المللی و منطقه ای می توان نتیجه گرفت که واسطه گری همان خیلی موثر بوده است و در آینده نیز می‌توان به نتایج بیشتری در این حوزه دست یافت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه نقش مذهبی و معنوی در عربستان سعودی در بین کشورهای عربی منطقه و گزارش ها و خبر های سالهای گذشته در مورد افزایش رایزنی‌های عربستان و اسرائیل در مورد مسائل سیاسی و امنیتی منطقه، آیا ممکن است روند آشکار کردن و عادی سازی روابط با عربستان نیز انجام گردد؟

 محمد بن سلمان ولیعهد سعودی مصاحبه ای با فاکس نیوز داشت و صریحا اشاره کرد که اگر عباس با طرح صلح موافقت کند ما از آن دفاع می‌کنیم و اگر نکند، گم شود. یعنی اصلاح بی ادبانه را برای عباس به کار برد.  در واقع با توجه به خصومت اسرائیل و عربستان با ایران و همچنین دشمنی امریکا با ایران اکنون مسئله فلسطین در محاق فراموشی کامل قرار گرفته است و عربستان نیز در تلاش برای مهیا کردن فضا برای این امر است. نظر نتانیاهو در بلغارستان در بی‌میلی به تغییر و به هم خوردن ثبات در عربستان سعودی در همین زمینه است. در واقع عربستان قبل از کشورهای حاشیه نشین شورای همکاری خلیج فارس دست به این اقدام نمی زند. یعنی نخست شیخ نشین حاشیه خلیج فارس روابط خود را با اسرائیل عادی کنند و سپس عربستان نیز به این روند بپیوندد.