مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

هر چند پس از سرنگونی صدام و برآمدن دولت نوین در سرزمین میان رودان روابط بغداد با سوریه با چالشها و  فراز و نشیب هایی همراه بود و عملا مشکلات امنیتی زیادی بین دو کشور وجود داشت و گاه روابط دیپلماتیک با دچار خسارت هایی جدید میشد، اما در دو سال گذشته دولت بغداد با توجه به تحولات و فراز و  نشیب های بحران در سوریه تلاش کرده است تا با  نگاه به متغیرهای امنیتی، سیاسی و همچنین جلوگیری از بروز دامنه بحران به مرزهای عراق رویکرد ویژه ای را در مورد سوریه در پیش گیرد. رویکردی که گاه به دنبال میانجیگری در بحران سوریه و گاه همکاری با دولت و اسد و گاه برعهده گرفتن نقش بی طرفی در این بحران خود را نمایان ساخته است. در این حال به دنبال رویدادهای چند ماه گذشته در سوریه و افزایش نقش کردها در مناطق کردنشین سوریه و همچنین نوع تحرک جبهه النصره و گروه های مخالف دولت سوریه در کردستان سوریه و مرزهای  غربی عراق با سوریه عملا توجه دولت عراق به سوریه و مرزها با سوریه افزایش یافته است. در این بین برای واکاویی بیشتر این امر و بررسی نوع نگاه دولت عراق عراق به کردهای سوریه به گفتگویی با دکتر صباح زنگنه کارشناس مسائل کردی پرداخته ایم:

واژگان کلیدی: کردهای سوریه، نگاه دولت عراق به سوریه، نگاه بغداد به حزب اتحاد دمکراتیک، رویکرد دولت عراق به کردهای سوری، روابط عراق با سوریه

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا رویکرد دولت عراق در بحران سوریه نسبت به ماه های اخیر با تغییراتی روبرو بوده است؟

 با افزایش شدت بحران در سوریه و گسترش آن و همچنین افزایش حمایت غرب و برخی از کشورهای عربی از نیروهای محل مخالف دولت سوره که عمده آنها نیز نیروهای جبهه النصره یا القاعده در سوریه یا دولت اسلامی عراق و شام هستند عملا عراق  هم در  معرض آثار تهدید ها و عملیاتهای این جریان ها قرار گرفت. بنابراین رویکرد دولت عراق هم به واقعیت های منطقه ای   نزدیک تر و واقعیت های ملموس تری را دریافت کرد. همین امر موجب شده است توجه به مساله سوریه به نحو جدی تری مورد توجه قرار داده شود .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می توان گفت دولت مرکزی عراق در حال همگرایی بیشتری با دولت سوریه در  بحران سوریه است؟

 بله. این همگرایی در برابر خطرات مشترکی است که سوریه و عراق را تهدید می کند به وجود آمده است. یعنی خطرات رشد افراط گرایی با مسمای اسلامی و خشن که به نوعی پاکسازی نژادی و مذهبی معتقد است هم مردم سوریه و هم مردم عراق را تهدید می کند. بنابراین این همگرایی در مقابل خطر و  مقابله با خطر مشترک شکل گرفته است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نوع درگیرهایی موجود در کردستان سوریه بین کردهای سوریه و نیرو های جبهه النصره و ارتس آزاد مهمترین راهبردها و سیاست های حکومت دولت عراق عراق از ایفای نقش در مناطق کردنشین سوریه چیست؟

  حملات افراط گرایان و تندروهای اسلامی هم بر ضد کردهای سوریه و هم بر ضد بقیه مردم سوریه بوده است. بخش دیگری  از  این  تهدید ها هم به مرزهای عراق و داخل عراق تسری یافته است. اگر چه کردهای سوریه با کسب نوعی امتیاز از دولت سوریه برای مقابله با خطرات مخالفان مسلح نائل شده اند، اما به نظر میرسد این خطرات جدی تر از کسب یک امتیاز است و موجودیت کردهای سوریه را هم مورد خطر قرار داده است. در این حال در مورد پیدایش خودگردانی و یافتن امتیازت بیشتر دولت عراق بحث خاصی را نمیتواند مورد نظر داشته باشد.  به این اعتبار این نوع از موضوع  به روابط دولت سوریه و دولت حاکم در سوریه بر می گردد و خارج از حیطه مرزهای عراق قرار دارد. اما اگر موضوع های سیاسی کردهای سوریه بر کردهای عراق هم تاثیر گذار باشد  طبعا موضع و نگرش دولت عراق هم تغییر پیدا می کند. یعنی اگر کردهای عراق هم وارد درگیرهای سوریه شوند باید دید این امر تا چه حدی می تواند به نفع استقرار  و امنیت کردستان عراق و بقیه مرزهای عراق باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نوع تهدیهای جبهه النصره بر ضد کردها و شیعیان در عراق آیا می توان گفت رویکردهای دولت عراق و  اقلیم کردستان عراق در مساله کردستان سوریه به هم نزدیک است؟

به نظر می رسد که چنین رویکردی و نوعی از همگرایی بین کردستان عراق و دولت مرکزی در سوریه حاصل شده است و دو طرف  باید خیلی زودتر به این امر می رسیدند. چرا که علایم و آثار حضور نیروهای افراطی از مدت ها قبل مشهود بوده است و اکنون حکومت اقلیم کردستان عراق به انعکاس پیامدهای منفی آنها بر خود و کردهای سوریه متوجه شده است. یعنی اقلیم کردستان عراق به تازگی متوجه شده است که در چه موقعیت ابهام آمیزی و تهدید شده ای قرار گرفته است که هم در برابر  نیروهای مسلح و تندرو افراطی و معتقد به پاکسازی نژاد و مذهبی قرار گرفته است و هم این نیرو ها از سوی سازمانهای ترکی و دولت ترکیه تقویت می شوند. بنابراین اکنون در معادلات سیاسی و روابط سیاسی اقلیم کردستان با ترکیه و کشورهای حامی نیروهای افراطی سوریه به نوعی پاردادوکس به وجود آمده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: «نوری المالکی» نخست‌وزیر عراق از اجرای یک عملیات امنیتی بزرگ در منطقه «الجزیره» در نزدیکی مرزهای سوریه برای یافتن تروریست‌ها خبر داد. بر اساس این گزارش، مالکی از فرماندهی‌های عملیات‌ »الانبار»، «الجزیره» و «نینوا» خواست تا این عملیات را اجرایی کند. آیا این امر بیانگر توجه بیشتر مالکی به مرزهای عراق و سوریه است؟

دولت مالکی طبعا تهدید هایی که از سوی نیروهای مسلح و افراطی مستقر در سوریه را امری جدی تلقی میکند و با هر امکان و هماهنگی که نیاز داشته باشد به سراغ آن خواهد رفت تا این خطر را از مرزهای خود دور کند و امنیت مرزها و بقیه نقاط دیگر کشور را  تامین کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر مقامات اقلیم کردستان عراق بر ضد القاعده در کردستان سوریه وارد عمل شوند آیا دولت عراق در این زمینه واکنشی نشان می دهد؟

 این امر جزو مباحث جدید  مطرح شده در مورد روابط عراق و حکومت اقلیم کردستان  عراق است. چرا که با وجود اینکه موضوع  تهدیدهای النصره و گروه های افزاطی در شرق سوریه و کردستان سوریه  نوعی تهدید مشترک هم برای کردستان عراق و هم برای دولت مرکزی عراق به شمار می رود، اما حضور نیروهای پیشمرگه کردستان عراق در خارج از مرزهای عراق و کردستان سوریه نوعی موضع جدید است و باید توجه بیشتری به آن کرد. در واقع این امر در حیطه اختیارات و صلاحیت های نیروهای مرکزی   عراق قرار دارد و قانون اساسی و قوانین حاکم بر اقلیم کردیتان عراق اجازه چنین حضوری را نمی دهد. مگر اینکه سخن  بارزانی  به عنوان  نوعی هشدار سیاسی نسبت به حفظ امنیت کردهای سوریه تلقی گردد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده رویکردها و راهبردهای دولت عراق نسبت به احزاب کردی و مناطق کردنشین سوریه به چه متغیرهایی بستگی دارد؟

به نظر میرسد اوضاع در سوریه نیازمند همکاری و هماهنگی منطقه ای ببیشتری از سوی عراق باشد. چرا که پدیده شوم تروریسم  هم فرامروی است و هم فراملی، فرانژادی و فرادینی لذا همه مولفه های قومی و مذهبی منطقه را تهدید می کند و نیازمند  هماهنگی و ارتباط بیشتری از سوی کشورهای منطقه برای مقابله با آن است.

گفتگو از: فرزاد رمضانی بونش